Baranek wielkanocny – symbolika i znaczenie. Jak zrobić baranka wielkanocnego?
Wielkanoc niesie ze sobą wiele symboli, ale to właśnie baranek wielkanocny zajmuje honorowe miejsce zarówno na stole, jak i w koszyczku ze święconką. Cukrowy, z ciasta, czekolady czy porcelanowy – przyjmuje różne oblicza, ale zawsze symbolizuje to samo. Jednak nie wszyscy wiedzą, dlaczego jest takim ważnym elementem każdej Wielkanocy. Co powinniśmy wiedzieć o baranku wielkanocnym?
Baranek wielkanocny – skąd wywodzi się jego tradycja?
Baranek wielkanocny wraz z zajączkiem i kurczaczkiem tworzą zgrany zespół na wielkanocnym stole. Jednak to baranek zdecydowanie króluje w tym towarzystwie. Może być wykonany z ciasta, z czekolady lub ten najbardziej popularny – z cukru, ale zwierzę to symbolizuje zawsze to samo. Większość produktów znajdujących się w koszyczku wielkanocnym ma swoje ukryte znaczenie. Również figurka baranka oznacza coś szczególnego – to swoisty symbol świąt Wielkanocnych. Dlaczego?
W wielu kulturach baranek uważany jest za zwierzę ofiarne, ponieważ symbolizuje niewinność, prostotę i cierpliwość, gdyż z pokorą znosi strzyżenie, a czasami nawet śmierć. W dawnych czasach odgrywał rolę łącznika między światem ludzkim a boskim. Egipcjanie, Grecy czy Fenicjanie składali w ofierze swoim bóstwom baranki lub jagnięta, by przyniosły im np. powodzenie w walce albo dodały sił witalnych, ponieważ zwierzę to jest także symbolem płodności.
Jednak historia baranka zaczyna się znacznie wcześniej, na długo przed narodzinami chrześcijaństwa. Żydzi składali baranki i jagnięta w ofierze dla boga Jahwe, które stanowiły codzienną ofiarę, będącą dopełnieniem modlitw, a zwłaszcza w dni świąteczne i szabat. Szczególne znaczenie posiadał baranek ofiarowany w trakcie święta Paschy, upamiętniający ucieczkę z niewoli egipskiej. Według bożego nakazu mięso paschalnego baranka Żydzi mieli spożyć w podróżnym stroju, w pośpiechu i na stojąco, w noc rozpoczęcia wędrówki do Ziemi Obiecanej. Krew baranka znajdująca się na drzwiach żydowskich domostw miała chronić ich mieszkańców przed Aniołem Śmierci. Do dnia dzisiejszego ten rytuał jest najważniejszym elementem corocznych obchodów Paschy, które upamiętniają to biblijne wydarzenie.
Baranek wielkanocny to chrześcijański symbol Wielkanocy
Symbolika baranka wielkanocnego bardzo mocno zakorzeniła się w tradycji chrześcijańskiej. Dla chrześcijan baranek jest symbolem najważniejszych świąt w kalendarzu liturgicznym – Wielkanocy. Wizerunek tego zwierzątka jest symbolicznym przedstawieniem Jezusa Chrystusa, jego mękę, śmierć i zmartwychwstanie. Przekazy ze Starego Testamentu dotyczące ofiary z tego zwierzęcia porównuje się do tej, którą złożył chrześcijański mesjasz na krzyżu. Wskazuje się na niewinność baranka, ale także na fakt jego ślepego posłuszeństwa, w czym przypominać ma Chrystusa – chociaż był niewinny, to oddał swoje życie wykazując pokorę względem Boga Ojca. Baranek oznaczał krwawą ofiarę mającą przybliżyć nas do Boga. Jezus umierając na krzyżu dał ludziom zbawienie oraz możliwość obcowania z Bogiem po śmierci. W tym kontekście śmierć Chrystusa to ofiara doskonała.
Baranek wielkanocny stał się także przymiotem świętych: świętego Jana Chrzciciela, świętego Franciszka z Asyżu i świętej Agnieszki. To właśnie w dniu tej ostatniej, czyli 21 stycznia, każdego roku w rzymskiej bazylice nazwanej jej imieniem poświęcone zostają dwa baranki, które następnie składane są w ofierze papieżowi. To właśnie z ich wełny powstają potem papieskie pasy liturgiczne.
Baranek wielkanocny na świątecznym stole i koszyczku
Baranek wielkanocny to obowiązkowy element każdego wielkanocnego stołu. Przede wszystkim to metafora samego Chrystusa, która przypomina o jego czystości, łagodności, dobroci i posłuszeństwu. Wizerunek ten na tyle mocno zakorzenił się pośród pierwszych chrześcijan, że za każdym razem przedstawiano go np. w rzeźbach czy malowidłach właśnie pod postacią baranka wiekanocnego.
W polskim koszyczku wielkanocnym baranek pojawił się dopiero w XVII wieku. Wtedy – w zależności od pochodzenia – przygotowywany był z różnej masy: na wsiach przyrządzano go z cukru i masła, natomiast w mieszczańskich domach królewskich gościły te wykonane z marcepanu. W trakcie przygotowywania świątecznego śniadania, figurkę baranka umieszczano na talerzyku obróconego do góry dnem albo doniczce, w których wcześniej zasiano rzeżuchę lub owies. W Polsce istniał wtedy obyczaj, że poświęcone figurki baranków przechowywano do kolejnej Wielkanocy, a w Wielką Sobotę gospodynie domowe paliły je w piecach, w których wcześniej wypiekały świąteczne ciasta. Taki rytuał miał zagwarantować im udane wszystkie wypieki przez cały rok. W zamożnych domach stoły zastawiane były porcelanowymi barankami wielkanocnymi, ale także czasem pojawiały się srebrne i złote figurki tego zwierzątka, ozdabiane kamieniami szlachetnymi. Jednak w obu przypadkach jego funkcja była taka sama – ma on przypominać biesiadnikom wielkanocnego śniadania, że Jezus umarł na krzyżu i zmartwychwstał.
Przepisy na baranka wielkanocnego
Baranka wielkanocnego z cukru czy ciasta możemy samodzielnie przygotować w domowym zaciszu. Oto kilka przepisów na ten wielkanocny specjał.
Przepis na baranka wielkanocnego z ciasta
Składniki:
- 130 g masła
- ¾ szklanki cukru
- 3 jajka
- 5-6 łyżek śmietany 12 proc.
- 1 szklanka mąki pszennej
- ¼ szklanki mąki ziemniaczanej
- 1 łyżeczka proszku do pieczenia
- skórka tarta z dużej cytryny
- 2 łyżki soku z cytryny
Przygotowanie:
Mąkę pszenną i ziemniaczaną oraz proszek do pieczenia wsypujemy do miseczki, mieszamy i przesiewamy, żeby składniki nabrały lekkości. Masło rozpuszczamy i odstawiamy do ostygnięcia. Następnie przelewamy je do dużej miski, dodajemy cukier, jajka, kwaśną śmietanę, otartą skórkę cytrynową oraz sok ze świeżo wyciśniętej cytryny. Wszystkie składniki porządnie mieszamy. Dodajemy przesiane wcześniej suche składniki i ponownie mieszamy. Formę smarujemy masłem, oprószamy mąką i wlewamy do niej ciasto. Pieczemy przez około 35-40 minut w piekarniku rozgrzanym do temperatury 160 stopni Celsjusza. Po tym czasie wyjmujemy ciasto, studzimy, a następnie ostrożne wyjmujemy z formy. Kiery baranek wielkanocny całkowicie ostygnie oprószamy go cukrem pudrem.
Przepis na baranka wielkanocnego z cukru
Składniki:
- 80 dag cukru pudru
- 50 g glukozy spożywczej w proszku
- 4 płaskie łyżeczki żelatyny
- 70 ml zimnej wody
- 3 łyżeczki margaryny
- olejek pomarańczowy lub cytrynowy (ok. pół małej buteleczki)
Przygotowanie:
Żelatynę zalewamy zimną wodą i odstawiamy do napęcznienia na około 5 minut. Napęczniała żelatynę podgrzewamy nad parą wodną do rozpuszczenia, ale nie wolno doprowadzić jej do zagotowania. Następnie dodajemy margarynę i zdejmujemy miskę zanim tłuszcz całkowicie się rozpuści. Dodajemy kilka kropel aromatu (np. cytrynowego albo pomarańczowego). Cukier puder dokładnie przesiewamy przez sito z drobnymi oczkami. Stopniowo łączymy rozpuszczona żelatynę z przesianym cukrem – na początku delikatnie mieszamy łyżką, a potem wyrabiamy aż masa będzie plastyczna. Ważne jest, by cukier dosypywać stopniowo i powoli do uzyskania odpowiedniej konsystencji – masa powinna być lekko lepiąca się. Jeśli jest zbyt klejąca dodajemy przesiany cukier, jeśli natomiast zbyt sucha – trochę rozpuszczonej margaryny. Z powstałej masy lepimy baranka wielkanocnego lub odciskamy go w trójwymiarowej foremce.
Baranek wielkanocny o obowiązkowy element świątecznego stołu
Zarówno świąteczny koszyczek, jak i stół nie może obejść się bez symbolu baranka wielkanocnego. To obowiązkowy element każdej Wielkanocy. Aktualnie dostępnych jest wiele rodzajów tego symbolu, może być wykonany z cukru, ciasta, czekolady albo po prostu element ozdobny. Jadalnego baranka możemy samodzielnie wykonać we własnym domu, ale jednak coraz częściej sięga się po gotowe wyroby. Niezależnie od tego, na którą opcję się zdecydujemy, w trakcie Wielkanocy baranek zajmuje honorowe miejsce na świątecznym stole.
- “https://www.almanac.com/content/surprising-origins-easter-symbols-lambs-lilies”; data dostępu: 2020-04-03;
- “https://www.kitchenproject.com/history/Easter/Lamb.htm”; data dostępu: 2020-04-03;
- “https://www.commdiginews.com/life/lamb-easter-eggs-symbols-renewal-life-100417/”; data dostępu: 2020-04-03;
- “https://www.learnreligions.com/how-my-polish-family-celebrates-easter-1136996”; data dostępu: 2020-04-03;
- “https://www.thespruceeats.com/easter-lamb-cake-recipe-1136145”; data dostępu: 2020-04-03;
- “https://www.history.com/news/easter-foods-from-lamb-to-eggs”; data dostępu: 2020-04-03;