Feronia słoniowa owoc – właściwości, witaminy i wartości odżywcze feronii słoniowej

Feronia słoniowa to mało znany w Europie owoc, nazywany też „wood-apple”, czyli zdrewniałym jabłkiem lub małpim owocem. Gatunek w stanie dzikim występuje w Indiach, na Sri Lance, w Myanmarze oraz w Indochinach. W hinduizmie kuliste owoce mają wręcz doniosłe znaczenie religijne, a liście składa się w ofierze bóstwu Sziwa. Dla współczesnej medycyny feronia słoniowa jest jednak przede wszystkim źródłem wielu potencjalnych korzyści zdrowotnych.

Pierwsze wzmianki o feronii słoniowej pochodzą z Sanskrytu i opisują owoce jako jaja, w których zamknięta jest geneza wszelkiego stworzenia. W pierwszym tysiącleciu naszej ery, w hinduskich tekstach wspomina się również często o medycznym zastosowaniu „drewnianych owoców”. Istnieją wręcz źródła podające, że kobiety zwykły stosować papkę z owoców feronii słoniowej jako okłady na obwisłe piersi!

Botaniczna charakterystyka feronii słoniowej

Feronia słoniowa (Limonia acidissima) to powoli rosnące drzewo, należące do rodziny rutowatych. Wysokością nie przekracza ono 12 metrów i charakteryzuje się szarym, ciernistym pniem oraz rozłożystą koroną. Godne uwagi są również niewielkie, ciemnozielone listki o skórzastej teksturze, które po potarciu wydzielają z siebie intensywny zapach anyżu – stąd też wykorzystuje się je chętnie w gotowaniu. Drobne, czerwone kwiaty feronii słoniowej tworzą dość luźne, mało atrakcyjne wizualnie wiechy, które następnie przekształcają się w słodko-kwaśne, okrągłe owoce o wyjątkowo twardej, drewnianej łupinie. Średnica poszczególnych jagód nie przekracza 5-12 cm. Po przekrojeniu owocu we wnętrzu widać włóknisty miąższ w kolorze czerwieni przechodzącej w brąz, który zawiera sporą liczbę drobnych pestek.

Feronia preferuje klimat monsunowy z suchszymi warunkami. Poza naturalnym obszarem występowania gatunek uprawiany jest również w Indonezji i Malezji, a w ramach eksperymentu także w Stanach Zjednoczonych. Na Sri Lance uprawa feronii słoniowej ma duże znaczenie gospodarcze – krem z owoców jest ważnym towarem eksportowym.

Tradycyjne wykorzystanie owoców feronii słoniowej

Limonia acidissima to drzewo pełne dobrodziejstw. Ludność azjatycka od wieków wykorzystuje nie tylko jego owoce, ale także liście, korę, drzewo, a nawet ciernie. I tak z kory w porze deszczowej pozyskuje się na przykład białą, transparentną gumę, która zastępuje gumę arabską i wykorzystywana jest również przy wyrobie farb i atramentu.

Sproszkowaną gumę podaje się dzieciom wraz z miodem jako lek na biegunkę i dyzenterię. Przeżuwana kora jest również aplikowana na ukąszenia trujących zwierząt, a sproszkowana służy jako ceniony kosmetyk do cery. Z nasion owocu wytłacza się z kolei bogaty w nienasycone kwasy tłuszczowe olej, który może być wykorzystywany do celów spożywczych. Samo drewno jest szaro-żółte, ciężkie i bardzo wytrzymałe, więc znajduje zastosowanie w przemyśle budowlanym i rolniczym, tradycyjnym rękodziele, a ponadto jest cennym materiałem opałowym. Łupiny owoców mogą wreszcie służyć jako miseczki i podręczne pojemniki.

Gdyby tego było mało, z cierni feronii słoniowej przygotowuje się lekarstwo na zbyt obfite menstruacje i zaburzenia pracy wątroby. Korzenie z kolei służą jako surowiec do produkcji maści chroniącej przed ukąszeniami komarów. Bogate w taniny liście są natomiast wykorzystywane do leczenia niestrawności, biegunek, a także hemoroidów. Podobne właściwości przypisuje się zresztą miąższowi z owoców.

Feronia słoniowa – witaminy i wartości odżywcze

Miąższ stanowi zaledwie 1/3 wagi całego owocu i odznacza się bardzo wysoką zawartością pektyny. W 100 g miąższu znajduje się 8 g białka, 7,5 g węglowodanów i 1,5 g tłuszczu. W 100 g nasion jest natomiast aż 27 g tłuszczy i 26 g białka. Na uwagę zasługuje ponadto wysoki udział kwasu cytrynowego w miąższu oraz obecność soli mineralnych – fosforu, potasu, sodu, wapnia i żelaza. Z witamin w miąższu feronii słoniowej można znaleźć – witaminę A, witaminy z grupy B (witamina B1, B2 i B3) i witaminę C.

Zdrowotne znaczenie owoców feronii słoniowej w świetle współczesnej medycyny

Tropikalne owoce o słoniowej skórze są już od lat pod lupą naukowców i wychwalane są za wszechstronnie pozytywne skutki zdrowotne. Przede wszystkim podkreśla się ich znaczenie dla pracy wątroby i nerek – zawarte w miąższu związki działają jak naturalne substancje detoksyfikujące i chronią ciało przez wpływem wolnych rodników. Ponadto obecność związków takich jak saponiny, flawonoidy i sterole z równoczesnym bogactwem błonnika i kwasu askorbinowego pomaga kontrolować, a nawet obniżać wysoki pozom cukru we krwi.

Istnieją również studia, które sugerują, że ekstrakt pozyskiwany z miąższu feronii słoniowej ma silne właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. To przede wszystkim zasługa takich związków jak estragol, kumaryna i ksantotoksyna, które mają ponadto zdolność likwidowania patogenów grzybicznych. Niestrudzeni naukowcy łączą także wspomniany ekstrakt z działaniem przeciwrakowym – ma on mieć działanie przeciw mutagenne zwłaszcza w odniesieniu do nowotworu skóry oraz piersi. Ten sam ekstrakt jest również cenionym surowcem kosmetycznym wykorzystywanym do wyrobu produktów do pielęgnacji cery oraz włosów.

Alkoholowy wyciąg z feronii słoniowej w badaniach na szczurach wykazuje również zdolność do przyspieszania procesu gojenia ran. Podtrzymuje się również tradycyjne pozytywne znaczenie owoców dla funkcjonowania układu pokarmowego – mają one łagodzić dolegliwości typu wzdęcia i biegunki.

Jak smakuje feronia słoniowa?

Niestety, owoców Limonii acidissima nie da się jeść prosto z drzewa. Aby dostać się do wnętrza potrzebny jest bowiem młotek – skóra jest na tyle twarda, że nie da się rozłupać rękoma. Po otwarciu łupiny da się od razu zauważyć przyjemny słodki aromat przypominający rodzynki. W smaku feronia słoniowej przypomina natomiast owoc tamaryndowca – dla niewtajemniczonych jest to przyjemnie słodko-kwaśny smak o wyraźnej, tropikalnej nucie.

Jak się je feronię słoniową?

W południowej Azji owoce feronii słoniowej są przede wszystkim świeżą, orzeźwiającą przekąską. Po rozłupaniu skorupy miąższ wyjada się zwykle łyżeczką jako deser. Ważne jest przy tym, aby wybierać owoce dojrzałe – pachnące już przez skórę. W niektórych kulturach kwaśną nutę Lemonii acidissima równoważy się cukrem lub miodem, a sam miąższ przerabia się na bardzo smaczny i zdrowy sok o brązowawej barwie.

Ale na tym możliwości kulinarne się nie kończą. Rozdrobniony miąższ można na przykład rozmieszać z odrobiną wody i zamrozić jako sorbet, ewentualnie z dodatkiem cukru. Ta sama receptura z wykorzystaniem mleka kokosowego daje zdrowe i pyszne lody. Alternatywnie miąższ miesza się z sojowym lub orzechowym mlekiem, aby otrzymać smaczny wegański koktajl. Z owoców można też przygotowywać dżemy i galaretki.

Owoce feronii słoniowej słyną również jako składnik sosów typu chutney. Przygotowuje się je na sposób ostry – z papryczkami chili i liśćmi curry lub w wariancie słodszym – z kminem i cukrem palmowym. Przepisy na chutney wymagają usmażenia miąższu feronii słoniowej z wybranym przyprawami. Wreszcie, feronię słoniowa dodaje się również do słynnych w całych Indiach potraw typu curry – ich słodko-kwaśna nuta stanowi doskonałe dopełnienie do ostrych i warzywnych smaków.

Niestety, owoce feronii słoniowej lub przetwory z niej są praktycznie nie do dostania na rynku europejskim – jedynym sposobem na degustację zdrowych i pysznych owoców jest więc podróż do Indii czy Sri Lanki. Przy takiej sposobności na pewno warto rozejrzeć się po rynku w poszukiwaniu słoniowego przysmaku!