Gruszka owoc – właściwości, witaminy i wartości odżywcze gruszki
Grusza to bardzo stary gatunek drzewa. Rosła już w czasach prehistorycznych, a w nasze rejony przywędrowała z Azji. Jej rozpowszechnieniem zajęli się starożytni Rzymianie. Obecnie znamy kilkadziesiąt gatunków i podgatunków gruszy. Jej owoce są najczęściej wydłużone i zwężone u góry. Skórka przybiera barwy od soczyście zielonej, przez żółtą, po brunatną z odrobiną czerwieni. Warto wiedzieć, które odmiany i kiedy dają najsłodsze owoce. Gruszki są bogate w substancje odżywcze i mają działanie przeciwzapalne.
Pochodzenie gruszy
Grusza zdobyła sławę jako jedno z najbardziej cenionych i uprawianych z największą starannością drzew starożytnego rzymskiego ogrodu. Ale zanim pojawiła się w Rzymie i zyskała uznanie na dworze cesarskim, przebyła drogę ze starożytnej Persji, przez Armenię, a następnie Małą Azję i Grecję. Później z Rzymu dotarła do Anglii, a stamtąd w inne rejony Starego Kontynentu, gdzie na przełomie wieków zaczęto tworzyć jej nowe odmiany. Występuje w całej Polsce. Obok jabłoni jest najważniejszym drzewem sadowniczym. Dzięki mnogości odmian gruszy, możemy cieszyć się jej owocami przez większość roku. Sadownicy powinni dbać o to, by drzewo nie wyrosło zbyt duże, bo wtedy zbiory byłyby utrudnione. Grusza, nie licząc niektórych odmian, zwykle co roku owocuje obficie. Zawiązki w odpowiednim czasie trzeba nawet przerzedzać, by owoców było nieco mniej, ale za to większych i smaczniejszych. W większości przypadków grusza kiepsko znosi mrozy i bywa też mało odporna na choroby. Bardziej wrażliwe odmiany muszą rosnąć pod okiem doświadczonych sadowników. W porównaniu do jabłoni, odpowiadają jej nieco cieplejsze rejony.
Z gruszką jak z jajkiem
Gruszki to owoce bardzo delikatne. Dlatego zrywa się je z drzewa ostrożnie, aby ich nie uszkodzić i nie pozwolić, by spadły i obiły się o ziemię. Bowiem obity owoc zaczyna gnić bardzo szybko. Podobnie dzieje się, gdy przypadkiem uszkodzimy jego skórkę. Gruszki zrywamy więc razem z ogonkami i mamy pod ręką koszyk, do którego możemy je od razu wkładać. W celu przechowania owoców na dłużej, układamy je w drewnianych skrzynkach wyłożonych warstwą papieru. Skrzynie zamykamy i przechowujemy w wilgotnym i chłodnym miejscu. Idealnym miejscem na to jest na przykład piwnica. Wszystkie uszkodzone owoce uprzednio odrzucamy. Należy je od razu spożytkować, a więc zjeść lub zacząć przygotowywać z nich przetwory.
Odmiany gruszek
Odmiany gruszy dzielimy w pierwszym rzędzie w zależności od pory owocowania: na letnie, jesienne i zimowe. Ostatnie owoce zbieramy z zimowych odmian, wydających plon jeszcze w październiku. Do letnich odmian zaliczamy między innymi Lipcówki oraz Faworytki, zwane inaczej Klapsami. Lipcówki jako pierwsze pojawiające się gruszki w roku są stosunkowo nieduże i mają średniej jakości walory smakowe. Klapsy są już o wiele bardziej soczyste i słodkie, zbieramy je w połowie sierpnia.
Pierwszą odmianą owocującą jesienią jest Bonkreta Williamsa, grusza pochodząca z Anglii. Jej owoce są również bardzo smaczne, choć nie każdego roku daje plony. Inne jesienne grusze, z których zbieramy duże i słodkie owoce to odmiany Konferencja oraz Lukasówka. Pierwsza dość odporna na niską temperaturę, druga nie. Ich owoce dojrzewają na przełomie września i października. Do najpóźniej owocujących grusz zaliczamy aż trzy odmiany pochodzące z Francji: Paryżankę, General Leclerc oraz Komisówkę. Poza nimi owocuje także australijska odmiana Triumf Packmana, czeska Erika oraz Concorde – angielska krzyżówka Konferencji i Komisówki. Owoce zimowych odmian zbieramy zawsze w październiku, ale mają one inny okres przechowywania dla każdej odmiany. Gruszki Eriki można przechowywać nawet do stycznia, Concorde są natomiast najsmaczniejsze po kilkunastu dniach od zerwania z drzewa – tyle czasu potrzeba, by zmiękły. Można je przechowywać do listopada. Komisówki zrywane w połowie października wytrzymują kilkutygodniowe przechowywanie.
Gruszka ulęgałka to smak dzieciństwa
Na pewno każdy z nas jadł kiedyś gruszki rosnące na dziko, tak zwane ulęgałki lub ulężałki. Dzika grusza rośnie na polach, czasem w leśnych zagajnikach, przy miedzach. Jej owoce nadają się do wyrabiania soków i kompotów, a także do deserów. No i przede wszystkim do jedzenia na surowo.
Gruszka azjatycka
Studiując odmiany grusz, nie sposób pominąć tych, które rosną w Azji. Grusza azjatycka ma również kilka odmian. Od europejskiej gruszki różni się przede wszystkim kształtem – jest bardziej zaokrąglona, przez co przypomina jabłko. Pod względem uprawy jest zaś nieco łatwiejszą odmianą, ponieważ daje obfite plony dużych, soczystych owoców nawet, jeśli rośnie na gorszym gruncie.
Sadzenie gruszy
Aby grusze mogły owocować, muszą być posadzone w towarzystwie różnych odmian, bo tylko w ten sposób każde drzewo zostanie zapylone – dlatego mówimy, że grusza jest drzewem obcopylnym. Przykładowo, Lukasówkę zapyla Klapsa lub Bonkreta Williamsa, tę ostatnią z kolei Komisówka lub Klapsa. Klapsa zaś może zostać zapylona przez Komisówkę, Konferencję lub odmianę Bera Hardy.
Gruszka – witaminy i właściwości odżywcze
Z perspektywy konsumenta najważniejsze w gruszkach są walory smakowe oraz profity zdrowotne wynikające z ich jedzenia. Najbardziej cenione pod tym pierwszym względem są gruszki miękkie i soczyste, o delikatnym i słodkim miąższu, z cienką skórką. Takie są gruszki deserowe, zbierane późnym latem i jesienią. Odmiany zimowe można zaś przechowywać i przeznaczać na przetwory.
Im dojrzalsza gruszka, tym więcej zawiera cukrów. W twardszej, lekko kwaśnej gruszce jest też więcej błonnika, pektyn i garbników. Poza tym gruszki obfitują w węglowodany i białko. Owoce te zawierają także dużo witamin – witamina A, witaminy z grupy B (witamina B1, B2, B3, B6 i B9), witamina C, E i K cenne kwasy owocowe oraz sole mineralne, takie jak- cynk, fosfor, magnez, potas, sód, wapń i żelazo. Są wyjątkowe na tle innych owoców także dlatego, że jako nieliczne zawierają jod, dzięki czemu wspierają pracę tarczycy. Ze względu na znaczną ilość boru, mówi się także o pozytywnym wpływie gruszek na funkcjonowanie mózgu.
Spożywanie gruszek, zwłaszcza tych dojrzałych dobrze wpływa na trawienie, głównie przeciwdziałając zaparciom. Poleca się je jeść na przyspieszenie metabolizmu, ponieważ pobudzają do pracy jelita. Z gruszkami można jednak przesadzić i wywołać biegunkę, jeśli zjemy ich za dużo. Za to napar z gruszek pomaga obniżyć gorączkę i złagodzić bóle głowy. Gruszki bywają pomocne również w stanach zapalnych dróg moczowych oraz przyśpieszają proces gojenia się ran.
Gruszkowy deser Piękna Helena
Gruszki stanowią dobry przykład na to, jak z pospolitego owocu można przygotować coś wykwintnego. „Piękna Helena” to klasyczny, francuski deser, po raz pierwszy oficjalnie podany na premierze „La belle Helene” (1865 r.), operetki przedstawiającej historię Heleny Trojańskiej.
Do jego przygotowania (dwie porcje) potrzebujemy:
Składniki:
- dwie sporej wielkości gruszki
- pół tabliczki czekolady gorzkiej lub deserowej
- łyżkę cukru
- pół laski wanilii
- płatki migdałów
- łyżkę soku z cytryny
- pół łyżki masła
- lody waniliowe
- odrobina brandy
Przygotowanie:
Mając wszystkie wymienione składniki, zaczynamy od umieszczenia w rondlu szklanki wody, przygotowanego cukru, wanilii i soku z cytryny. Całość gotujemy pod pokrywką około 5 minut. W międzyczasie obieramy gruszki i pozbywamy się od spodu nasion. Ogonki zostawiamy. Wkładamy owoce do gotującego się syropu i pozostawiamy na kolejne 10-15 minut. Po tym czasie wyjmujemy je z rondla i odstawiamy do wystygnięcia.
Pora na sos czekoladowy. Do kolejnego rondla wlewamy odrobinę wody, dodajemy masło, rozdrobnioną czekoladę oraz brandy. Gotujemy ciągle mieszając, aż sos będzie miał gładką konsystencję. Gruszki układamy na talerzu w towarzystwie lodów, oblewamy gorącym sosem i posypujemy płatkami migdałów.
Smak gruszek doskonale uzupełnia wanilia, imbir, czekolada. Często podawane są też z szynką lub w sałatkach wraz z orzechami i serem pleśniowym.
- G. J. Silva, Tatiane Medeiros Souza i in.; "Origin, Domestication, and Dispersing of Pear (Pyrus spp.)"; Advances in Agriculture Volume 2014, Article ID 541097;
- Jules Janick, Purdue University; "The Pear in History, Literature, Popular Culture, and Art"; hort.purdue.edu; 2019-05-08;
- Megan Ware; "Everything you need to know about pears"; medicalnewstoday.com; 2019-05-08;
- David Marks; "Comparison of top ten pear tree varieties"; gardenfocused.co.uk; 2019-05-08;
- Jillian Levy,; "Pear Nutrition – Surprising Immune & Antioxidant Benefits"; draxe.com; 2019-05-08;
- Genevieve James-Martin, Gemma Williams i in.,; "Health and nutritional properties of pears (Pyrus): a literature review"; rediscoverthepear.com.au; 2019-05-08;
Kocham słodziutki smak bardzo zdrowego owocu jakim jest gruszka