Karczochy warzywa – właściwości, witaminy i wartości odżywcze karczochów

Karczochy są warzywami, które zrobiły zawrotną karierę w przemyśle farmaceutycznym. Leki i suplementy zawierające ekstrakt z karczochów, ze względu na zawartość cennych przeciwutleniaczy, są dostępne w każdej aptece. Stosuje się je przy dietach redukcyjnych, schorzeniach wątroby, a także problemach z trawieniem. Co więcej, najnowsze badania dowodzą, ze karczochy kryją w sobie lekarstwo na raka! Dlaczego jednak, mimo tak ogromnego potencjału leczniczego karczochów, wciąż wolimy je spożywać w formie tabletek, nie włączając świeżych pąków do codziennej diety?

Karczoch zwyczajny (Cynara scolymus), zwany artyszokiem, należy do rodziny astrowatych i pochodzi z basenu Morza Śródziemnego. Z wyglądu przypomina oset, lecz w smaku przywodzi na myśl szparagi. Roślina ta jest ciepłolubna, więc uprawia się ją głównie w Hiszpanii, we Włoszech i Francji. W Polsce – wciąż słabo znana i niedoceniana – powoli zaczyna pojawiać menu niektórych restauracji wegańskich i wegetariańskich. Przygotowanie karczocha do spożycia może być nieco kłopotliwe – jadalną część bowiem stanowi pąk kwiatowy, z którego najpierw należy usunąć twarde łuski, by dostać się do soczystego dna kwiatowego, zwanego „sercem”. Jest rośliną, której nie sposób nie zauważyć w ogrodzie – niektóre gatunki osiągają nawet ponad 2,5 metra wysokości. Prosta łodyga o wydłużonym kształcie wypuszcza duże zielone lub zielono-szare liście o ostrym kształcie. Kwiaty karczocha wyglądają dość egzotycznie – wyrastają z mięsistych główek kwiatostanowych pokrytych ostrym łuskami i mają barwę niebieską lub fioletową.

Jak uprawiać karczochy?

Mimo że polski klimat nie sprzyja uprawie karczochów, przy odrobinie wprawy możemy posadzić tę piękną i smaczną roślinę w działkowym ogródku. Dobrej jakości nasiona należy wrzucić do doniczek z ziemią kompostową na przełomie zimy i wiosny, w temperaturze max. 18 stopni. Kiedy wykiełkują, obniżamy temperaturę do ok. 14 stopni i przesadzamy je do osobnych doniczek. W połowie maja możemy zacząć przenosić sadzonki do gruntu. Ziemia powinna być żyzna i próchnicza, wymieszana z kompostem, a sam teren nasłoneczniony i umiarkowanie wilgotny. Aby wzrost roślin przebiegał prawidłowo, należy je (oczywiście) obficie i regularnie podlewać.

Karczoch jako motyw malarski

Karczoch był znany już starożytnym Egipcjanom 5000 lat p.n.e. Pierwsze informacje dotyczące jego uprawy możemy znaleźć w pismach Teofrastusa z IV wieku p.n.e. i w „Historii Naturalnej” Pliniusza Starszego. Początkowo doceniano przede wszystkim wartości dekoracyjne warzywa i traktowano je jako ekskluzywną przekąskę dla zamożnych Rzymian. Co ciekawe, karczoch został uwieczniony na mozaice pochodzącej z trzeciego wieku naszej ery! Obecnie możemy ją podziwiać w Muzeum Bardo w Tunezji.

Mimo że z czasem roślina stała się dostępna dla ogółu dzięki Arabom, którzy handlowali nią w basenie Morze Śródziemnego, nie zachwiało to jej statusu w świecie sztuki – również w renesansie karczoch był popularnym motywem malarskim. Jego lecznicze właściwości zaczęto doceniać dopiero w XVI wieku. Stosowano go w celu poprawy trawienia i wykorzystywano jego moczopędne działanie. Współcześnie hiszpańska odmiana karczocha, zwana kardem, jest wykorzystywana przy produkcji likieru ziołowego Campari. W Polsce karczoch po dziś dzień nie jest powszechnie spożywanym warzywem. Uprawia się go głównie w celu produkcji leków, jako że ekstrakt z jego liści ma właściwości osłaniające wątrobę i redukujące poziom złego cholesterolu.

Karczoch – wartości odżywcze i witaminy

Dieta bogata w karczocha jest idealną propozycją dla osób pragnących schudnąć. Wartość energetyczna 100 gramów tego warzywa wynosi jedynie 47 kcal. Co więcej ma ono niską zawartość tłuszczu i zawiera białko, węglowodany, błonnik i cukry. Jednakże największą jego zaletą jest to, że dostarcza nam aż czterech substancji wspomagających odchudzanie: cynaryny, inuliny, kwasu chlorogenowego i niacyny!  Oprócz tego, karczoch jest bogaty w wartościowe sole mineralne takie, jak cynk, fosfor, magnez, potas, sód, wapń i żelazo. Możemy w im znaleźć również cenny beta-karoten, flawonoidy oraz witaminy: witamina A, witaminy z grupy B (witamina B1, B2, B3, B6 i B9), witamina C, E i K.

Karczoch to antyrakowy arsenał ukryty w pąku

Według badań przeprowadzonych przez Departament Rolnictwa USA, karczochy mają najwyższy poziom antyoksydantów ze wszystkich warzyw! Jak wiadomo, substancje te są podstawowym elementem obrony układu odpornościowego przed działaniem wolnych rodników, prowadzących do szeregu niebezpiecznych chorób, w tym raka. Przede wszystkim, karczochy są doskonałym źródłem polifenoli, które mogą spowolnić rozwój, zatrzymać lub całkowicie odwrócić skutki nowotworu!

Co więcej, warzywa te zawierają sporo kwercetyny i rutyny, dwóch szczególnie ważnych przeciwutleniaczy, które zmniejszają ryzyko zachorowania na nowotwór. Silne działanie antyutleniające wykazuje również ukryta w tych roślinach witamina C. Związek ten nie tylko zapobiega zapaleniom błon śluzowych, lecz także wyraźnie zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia raka sutka. Najnowsze badania wykazały, że wyciąg z liści karczocha, może spowodować śmierć komórek rakowych – ze względu na te właściwości stosuje się go wspomagająco przy białaczce, nowotworach gruczołu krokowego i sutka.

Karczoch dla serca

Karczochy pomagają nam nie tylko bronić się przed rakiem, lecz także wspierają serce. Niektóre składniki zawarte w liściach karczochów wpływają na obniżenie poziomu złego cholesterolu (LDL) i – co ważne – zwiększają stężenie dobrego cholesterolu (HDL lub kwasu tłuszczowego omega-3). Jak wiadomo, niekorzystny dla naszego organizmu cholesterol jest rodzajem tłuszczu, który gromadzi się w obrębie tętnic układu sercowo-naczyniowego, blokując przepływ krwi i zwiększając ciśnienie, wskutek czego może prowadzić do zawału serca czy udaru. Karczoch jest naturalnym lekiem hipolipemicznym, co oznacza, że wpływa czynnie na zmniejszenie stężenia lipidów w surowicy krwi. Badania wykazały, że za obniżanie stężenia trójglicerydów i cholesterolu we krwi odpowiada zawarta w karczochach cynaryna. Jest to substancja niezwykła – potrafi zablokować syntezę cholesterolu w wątrobie, przyspieszyć wydalanie trójglicerydów oraz wspierać proces przemiany cholesterolu w kwasy żółciowe. Dzięki temu cynaryna może obniżyć poziom złego cholesterolu nawet o 60 procent!

Karczoch jako naturalny lek na cukrzycę i nadciśnienie

Jako że karczochy są bogatym źródłem potasu, mogą zneutralizować skutki nadmiaru sodu w naszym organizmie. Dzięki temu, nadmiar soli, jaką spożywamy, może nie doprowadzić nas do chorób związanych z nadciśnieniem. Rośliny te działają jak środek rozszerzający naczynia krwionośne i są szczególnie polecane cukrzykom i osobom cierpiącym na niedobory potasu.

Diabetycy powinni dbać o regularne spożywanie karczochów – zawarta w nich inulina pomaga utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi, zaś kwas chlorogenowy zwiększa tolerancję glukozy i obniża wchłanianie cukrów w przewodzie pokarmowym. Co więcej, indeks glikemiczny karczochów jest bezpiecznie niski – wynosi 18.

Karczoch to idealny strażnik zdrowia wątroby

Właściwości karczochów były od wieków wykorzystywane przy leczeniu schorzeń związanych z wątrobą. Najnowsze badania dowodzą, że takie przeciwutleniacze, jak cynaryna i sylimaryna są w stanie poprawić ogólny stan zdrowia tego organu, dzięki zmniejszeniu stężenia toksyn w organizmie. Co więcej, wymienione antyoksydanty mogą także pobudzać komórki wątroby do odnowy, dzięki czemu cały narząd może się regenerować! Wyciąg z liści lub korzeni karczochów jest popularnym lekiem, który wpływa na odbudowę wątroby, poprawę jej ukrwienia i pomaga usunąć toksyczne substancje z organizmu.

Karczoch – trawienie bez przeszkód

Karczochy są bogatym źródłem błonnika, który poprawia funkcjonowanie układu pokarmowego. Nie tylko poprawia metabolizm, zapobiega zaparciom, wzdęciom i skurczom, lecz także chroni nas przed nowotworami żołądka i jelit. Ponadto, błonnik oczyszcza nasze tętnice z nadmiaru złego cholesterolu LDL, a tym samym zmniejsza ryzyko chorób serca. Dzięki jego zawartości, karczochy stymulują produkcję i wydzielanie soków żołądkowych, a także kwasów żółciowych, wspierając przebieg samego procesu trawienia.

Karczoch na włoskim przykładzie

Karczoch nie jest warzywem często podawanym do obiadów w naszym kraju. Wyjątek stanowią ‘wege’ restauracje i kawiarnie, w których roślina ta doczekała się własnego miejsca w karcie dań. Większość Polaków spożywa ją jednak chętniej w postaci tabletek, jako że suplementy diety powstałe na bazie tego warzywa są bardzo znane ze względu na działanie odchudzające. Inaczej kulinarna kariera karczocha wygląda we Włoszech – jest on tam składnikiem wielu potraw, m.in. popularnej pasty serowej, słynnych florenckich dipów, sałatek ziemniaczanych, radiatori i lasagne.

Spożywa się go również po ugotowaniu na parze, z odrobiną masła i czosnku – wówczas zachowuje wszystkie swoje właściwości i można delektować się jego smakiem, bez dodatku zbędnych kalorii.
 
Składniki (porcja dla 2 osób):

• 2 małe karczochy
• 2 łyżki masła
• 2 ząbki czosnku, pokrojone w plasterki

Przygotowanie:
Z karczochów obcinamy łodygę tuż przy nasadzie, usuwamy środkowe włókna i twarde liście oraz górną część kwiatostanu, po czym dokładne myjemy je pod bieżącą wodą. W przestrzenie pomiędzy łuskami karczochów wkładamy kawałki masła i plasterki czosnku. Następnie, korzystając z zestawu garnków przeznaczonych do przyrządzania dań na parze, gotujemy warzywa przez minimum 40 minut – aż będą miękkie.
Na zdrowie!