Kuchnia polska – historia, składniki i dania kuchni polskiej

Kuchnia polska jest połączeniem lokalnych tradycji i wpływów kulinarnych różnych narodowości zamieszkujących tereny dawnej Rzeczypospolitej. Kuchnia polska kojarzy się z czasochłonnymi, tłustymi i ciężkostrawnymi potrawami. Duży wpływ na naszą kuchnię miało położenie geograficzne i klimat. Polskie dania to różnorodne i konkretne w smaku potrawy, a naszymi pierogami zachwycają się na całym świecie. Co powinniśmy wiedzieć o naszym kulinarnym dziedzictwie? Czym charakteryzuje się kuchnia polska?

1. Historia kuchni polskiej
2. Typowe składniki kuchni polskiej
3. Najbardziej popularne dania kuchni polskiej
4. Czy kuchnia polska jest zdrowa?
5. Przepisy w kuchni polskiej
6. Kuchnia polska – jeść czy nie jeść?

Historia kuchni polskiej

Na kształt polskich potraw miały wpływ liczne przemiany historyczne. Na przestrzeni wieków kuchnia polska ulegała licznym wpływom i przemianom kulturowo-religijnym, ponieważ Rzeczypospolita była swoistą mozaiką narodów. W kuchni polskiej czuć wpływy innych europejskich kuchni, przede wszystkim niemieckiej, żydowskiej, włoskiej, francuskiej, litewskiej, ukraińskiej, rusińskiej oraz tatarsko-tureckiej. Kuchnię polską można podzielić na wiele odmian, w zależności od regionu: śląską, wielkopolską, lubelską, pomorską, galicyjską, podhalańską, kaszubską, kresową, mazurską i warmińską, małopolską, podlaską oraz mazowiecką i kurpiowską. Niestety nasze kulinarne dziedzictwo zaliczane jest do najbardziej kalorycznych i ciężkostrawnych dań świata.

W przeszłości jedzono wyłącznie to, co można było upolować oraz wyhodować w najbliższej okolicy. Kuchnia polska posiadała kilka wcieleń: szlachecką, jej bogatszą wersją dworską oraz chłopską. W kuchni dworskiej i szlacheckiej królowały dania z dziczyzny, kaczek i kurcząt, a od czasów panowania królowej Bony urozmaicona została warzywami sprowadzonymi m.in. z Włoch. Zupełnie inaczej prezentowała się kuchnia chłopska, która miała zapewnić przede wszystkim przeżycie, nie była więc zbyt wyszukana. Wiele prostych potraw tak zaskakiwało smakiem, że szybko znajdowały uznanie szlachty i z czasem na stałe zagościły na pańskich stołach.

Typowe składniki kuchni polskiej

W kuchni polskiej dominują głównie składniki regionalnego pochodzenia. Polska jest krajem typowo rolniczym, z wieloma terenami leśnymi, dlatego też w polskich daniach dominują warzywa, zboża, grzyby i owoce leśne. Z jednej strony mamy wiele mącznych dań, ale z drugiej w polskim jadłospisie króluje jedzenie na bazie kiszonej kapusty. W naszym jadłospisie znajduje się dużo wyrobów mięsnych, głównie tych wieprzowych. Staropolska kuchnia była też bardzo przetworzona, ale to wynikało przede wszystkim ze zmieniających się pór roku i faktu, że na srogą zimę trzeba było zrobić zapasy. Z lasu i pół zbierano właściwie wszystko, co nadawało się do jedzenia i przechowania przez jesień i zimę.

Dawniej dieta Polaków opierała się głównie na zbożach takich jak jęczmień i proso oraz kaszach, a potrawy z dań mącznych uzupełniano mięsem (dzika, sarny, zająca, jelenia), miodem, grzybami i rybami słodkowodnymi (linem, sandaczem, karpiem, okoniem i szczupakiem). Swoje dania Słowianie urozmaicali też mięsem zwierząt hodowlanych – owiec i bydła, które dawały też mleko służące do wyrobu serów. Popularne w kuchni polskiej są różnego rodzaju przyprawy, np. jałowiec, gałka muszkatołowa i pieprz. W polskim jadłospisie zagościły warzywa takie jak kapusta, groch, fasola, rzepa, ziemniaki, marchew, buraki czy ogórki. Kuchnia polska charakteryzuje się szerokim zastosowaniem różnego rodzaju kiszonek, które są nieodłącznym elementem wielu dań. Polskie potrawy powstają na bazie bulionu, czyli wywaru mięsnego, warzywnego lub warzywno-mięsnego stanowiący podstawę wielu zup oraz dań jednogarnkowych. Zupy mogą być zarówno czyste (np. pomidorówka, barszcz czerwony), jak i zagęszczane – z dodatkiem makaronu, ryżu lub ziemniaków.

Co ciekawe, w kuchni polskiej wiele jest potraw, których nazwa jest wprowadzająca w błąd. Można je pomylić z zagranicznymi specjałami, ale są typowo polskimi daniami: pierogi ruskie, barszcz ukraiński, fasolka po bretońsku czy ryba po grecku.

Najbardziej popularne dania kuchni polskiej

W Polsce zazwyczaj jada się od 3 do 5 posiłków w ciągu dnia: śniadanie, obiad i kolację lub śniadanie, drugie śniadanie, obiad, podwieczorek i kolację. Wbrew pozorom to nie pierwszy posiłek w ciągu dnia jest dla nas najważniejszy i najobfitszy, a obiad i to najczęściej dwudaniowy. Zajadając się tyloma posiłkami każdego dnia, musimy urozmaicać sobie codzienny jadłospis. Kuchnia polska jest różnorodna, ale bez wątpienia najpopularniejszą potrawą są pierogi, które stanowią swoistą wizytówkę naszego kraju. Każdy obcokrajowiec przybywający do Polski zajada się i zachwyca pierogami. Ta staropolska potrawa to nic innego jak słone lub słodkie nadzienie zawinięte w kawałek pszennego ciasta makaronowego. Mówi się, że prawdziwy polski obiad musi składać się z kotleta, ziemniaków oraz surówki. Kotlety to cała gama potraw kuchni polskiej, ale najpopularniejsze z nich to: schabowy, mielony i de volaille. To, czym znacznie wyróżniamy się na tle innych europejskich kuchni to cały wachlarz przeróżnych zup, z których najpopularniejsze to rosół, żurek i pomidorówka. Zupy serwowane są jako pierwsze danie w porze obiadowej.W rankingu najpopularniejszych dań kuchni polskiej znalazły się:

• Bigos – powstaje na bazie kiszonej kapusty (lub słodkiej) z boczkiem, kiełbasą, cebulą i grzybów. Dzisiaj najczęściej przygotowuje się go z mięsa wieprzowego lub wołowego, zaprawiając koncentratem pomidorowym.
• Fasolka po bretońsku – popularne danie jednogarnkowe, ale jednocześnie czasochłonne. To gotowana fasola w połączeniu z mięsem, kiełbasą, boczkiem oraz warzywami: cebulą, czosnkiem, a także ziołami: majerankiem, zielem angielskim i liściem laurowym, zaprawiona dodatkiem koncentratu pomidorowego.
• Kopytka – rodzaj klusek, które zaliczają się do dań mącznych. Powstają z ugotowanych ziemniaków, mąki pszennej, jaj oraz soli – z tych składników zagniata się jednolite ciasto.
• Gołąbki – przyrządzane z wieprzowego mięsa mielonego, ryżu lub kaszy oraz cebuli, grzybów i przypraw, zawijane w rolki liści białej kapusty.
• Placki ziemniaczane – przygotowuje się ze startych surowych ziemniaków, mąki oraz jajek. Potrawa ta występuje w wielu różnych wariacjach: na słono, słodko i po zbójnicku (z mięsno-warzywnym sosem).
• Ryba po grecku – serwowana na ciepło lub zimno potrawa, na którą składają się smażone filety rybne w sosie warzywnym na bazie włoszczyzny, koncentratu pomidorowego i przypraw.
• Zupa ogórkowa – gotowana na wywarze mięsno-warzywnym z dodatkiem startych na tarce ogórków kiszonych, marchewki i ziemniaków.
• Grochówka – długo gotowany groch połączony z dużą ilością wędzonego mięsa i kiełbasy oraz ziemniaków i marchewki.
• Kapuśniak - zupa z kiszonej kapusty, warzyw oraz kilku rodzajów mięsa - przynajmniej jeden powinien być mięsem wędzonym.
• Sałatka jarzynowa – to królowa polskich stołów i smak dzieciństwa. Powstaje z gotowanych oraz konserwowych warzyw wymieszanych z majonezem. Zwykle są to ziemniaki, marchew, pietruszka, seler, groszek konserwowy, a także jajka gotowane na twardo, ogórki kiszone lub konserwowe, majonez i przyprawy.
• Oscypek – twardy, wędzony ser z mleka owczego powstający na Podhalu. To typowo polski produkt, wytwarzany jedynie w kilku powiatach w kraju, który wpisany został na listę produktów chronionych europejskim prawem.
• Kaszanka – wędlina powstająca na bazie kaszy gryczanej, krwi wieprzowej, podrobów (wątroba, płuca, ozory, tłuszcz czy skórki wieprzowe) z dodatkiem cebuli i przypraw. Przygotowany farsz pakowany jest do oczyszczonego i osolonego jelita.
• Tatar – Przystawka z mielonego lub drobno siekanego mięsa wołowego, oleju, poszatkowanej cebuli, żółtek jaj oraz przypraw. Spożywa się go na surowo, bez obróbki termicznej.

Prawdziwy polski obiad musi składać się z zupy i drugiego dania. Główny posiłek musi zawierać kawałek mięsa, gotowane ziemniaki i dodatek: mizeria (sałatka ze świeżych pokrojonych w plasterki ogórków ze śmietaną)  lub surówka (miks surowych poszatkowanych warzyw). Obiad najchętniej popijamy tradycyjnym kompotem (napój przygotowywany ze świeżych lub suszonych owoców). Na deser zazwyczaj zajadamy się typowo polskimi ciastami: sernik, szarlotka, piernik czy faworkami. Na świątecznych stołach znajdują się także makowce, kutia, mazurki czy pascha. Wśród napojów królują herbata czarna z cytryną i cukrem, spirytusowe nalewki, kwas chlebowy, miody pitne i czysta wódka.

Czy kuchnia polska jest zdrowa?

Niestety tradycyjna kuchnia polska jest tłusta i kaloryczna. Wiąże się to z tym, że dawniej pracowano na roli, więc te kalorie były szybko spalane. Aktualnie nadal zajadamy się tradycyjnymi daniami, nieco modyfikując ich skład. Zamiast ciężkostrawnych produktów stosujemy zdrowsze zamienniki, by nadal cieszyć się smakiem ulubionych staropolskich potraw. Kiedyś praktycznie nie serwowano warzyw, teraz trudno wyobrazić sobie obiadu bez dodatku świeżych sałatek, surówek czy kiełków. Pojawia się coraz więcej typowych dań w wegańskiej wersji.

Przepisy w kuchni polskiej

Przepis na tatar

Składniki:

• 300 g zmielonej polędwicy wołowej
• 1 cebula
• 2 ogórki kiszone
• 4 żółtka jajek
• 2 łyżeczki oliwy
• sól kamienna i pieprz zielony

Przygotowanie:
Mięso mieszamy z oliwą i doprawiamy solą i pieprzem. Cebulę i ogórki kroimy w bardzo drobna kostkę. Na talerz nakładamy porcję mięsa, na środek wbijamy żółtko, a obok mięsa układamy trochę pokrojonej cebuli i ogórka. Tatar najlepiej serwować ze świeżym chlebem.


Przepis na placki ziemniaczane

Składniki:

• ½ kg ziemniaków
• ½ łyżki mąki pszennej
• ¼ cebuli
• 1 jajko
• sól morska
• olej rzepakowy do smażenia

Przygotowanie:
Ziemniaki obieramy i ścieramy na tarce o małych oczkach bezpośrednio do miski. Odlewamy zbierający się sok, dodajemy mąkę, drobno startą cebulę, jajko oraz dwie szczypty soli. Rozgrzewamy patelnię i wlewamy olej. Masę ziemniaczana mieszamy. Nakładamy 1 łyżkę na rozgrzany olej i rozprowadzamy na cienki placek. Smażymy na średnim ogniu przez około 2-3 minuty na złoty kolor z obu stron. Gotowe placki układamy na talerz, posypujemy solą morską i pieprzem białym. Możemy podawać je z sosem grzybowym, pieczarkowym, gulaszem albo po zbójnicku.

Kuchnia polska – jeść czy nie jeść?

Chociaż kuchnia polska nie należy do najzdrowszych, różnorodność dan sprawia, że jest ona pyszna. Naszymi zupami czy pierogami zachwycają się na całym świecie. Oczywiście nie należy przesadzać z kalorycznymi daniami, bo jedynie zyskamy dodatkowe kilogramy. W dzisiejszych czasach tradycyjne dania możemy przygotować w wersji fit. Poza tym, że będą mniej tuczące, smak pozostanie ten sam, a przecież o to właśnie chodzi.

Bibliografia

1. “https://www.staypoland.com/poland/polish-food/”; data dostępu: 2020-05-07
2. “https://discovercracow.com/polish-food/”; data dostępu: 2020-05-07
3. “https://culture.pl/en/article/a-foreigners-guide-to-polish-cuisine”; data dostępu: 2020-05-07
4. “https://www.allaboutcuisines.com/history-polish-food”; data dostępu: 2020-05-07
5. “http://www.foodbycountry.com/Kazakhstan-to-South-Africa/Poland.html”; data dostępu: 2020-05-07
6. “http://www.intopoland.com/poland-info/polish-cuisine.html”; data dostępu: 2020-05-07