Słodycze – właściwości, skład i rodzaje słodyczy

Słodycze to trwałe przekąski, których najważniejszym składnikiem jest cukier lub inne słodziki. Przed dietetyków obarczane winą za epidemię otyłości i cukrzycy na świecie, wciąż pozostają ulubionym przysmakiem dzieci oraz wielu dorosłych. Pomimo kontrowersji zdrowotnych słodycze stały się trwałym elementem tradycji kulinarnej poszczególnych krajów, a także symbolem wielu popularnych świąt, tak jak pierniczki bożonarodzeniowe czy wielkanocne jajka czekoladowe. Nic dziwnego, że tak trudno nam z nich zrezygnować!



Cukierki i lizaki, fot. shutterstockCukierki i lizaki, fot. shutterstock
  1. Historia słodyczy
  2. Rodzaje słodyczy
  3. Najsłynniejsze słodycze z obcych krajów
  4. Czy słodycze są niezdrowe?
  5. Uzależnienie od słodyczy
  6. Które słodycze wybierać?
Chociaż cukier do XV w. pozostawał dobrem ściśle luksusowym, zaś dopiero w XIX w. stał się produktem powszechnym dzięki rozpowszechnieniu technologii przetwórstwa buraka cukrowego, ludzie praktycznie od zawsze mieli słabość dla słodkiego smaku. Zdaniem naukowców, jest ona zakodowana w naszym DNA, po to, aby noworodek z apetytem raczył się mlekiem z piersi, którego głównym składnikiem jest laktoza, czyli cukier mleczny. Antropologowie dodają, że fakt ten jest również bezpośrednią konsekwencją ewolucji, a więc rozwoju gatunku Homo sapiens z małp człekokształtnych odżywiających się głównie słodkimi owocami. Nawet małpy zaś instynktownie wybierają zaś zawsze owoce dojrzałe nad niedojrzałe – zawierają one bowiem więcej glukozy potrzebnej do pracy mózgu i mięśni oraz więcej wody.

Historia słodyczy

Pierwszym słodkim przysmakiem w dziejach ludzkości był bez wątpienia miód podkradany z gniazd dzikim pszczołom. Już 9 tysięcy lat temu w Północnej Afryce powstały też namiastki pierwszych uli zakładanych w glinianych naczyniach. Egipcjanie, którzy 4,5 tysiąca lat temu przedstawiali na swoich malowidłach udomowienie pszczół, znani są też z wytwarzania pierwszych słodyczy będących mieszanką orzechów, owoców i oczywiście miodu. Około 3 tysięcy lat temu Aztekowie przyrządzali już też „magiczny” napój z nasion kakaowca, ale początkowo był on gorzki – dopiero ok. XVI w. n.e. zaczął być dosładzany cukrem.

W XI w. wraz z wyprawami krzyżowymi na Bliski Wschód do Europy przywędrował cukier, rozpoczynając gorączkę podobną do pościgu za pieprzem czarnym. Słodycze w średniowieczu były oczywiście symbolem wysokiego statusu społecznego, bowiem dieta biedoty oparta była na zbożach, a potem również ziemniakach, ze sporadycznym dodatkiem mięsa. Bogatsze warstwy społeczne raczyły się jednak suszonymi owocami, żelatynowymi przysmakami oraz słodkimi plackami z paleniska.  W XVI w. istniały już lizaki, a cukier zaczął być wykorzystywany do poprawiania smaków lekarstw przynosząc ludzkości np. anyżowe pastylki.

W XVII w. do Europy przywędrowało kakao, ale początkowo wykorzystywane było jedynie do przyrządzania napojów – dopiero w połowie XIX. w powstały pierwsze tabliczki czekolady. W tym samym stuleciu dopływ taniego cukru zainicjował produkcję słodyczy na szeroką skalę – w Stanach Zjednoczonych zaczęto masowo wytwarzać cukierki, pianki i żelki, a także popularne tureckie lokum. XX w. można natomiast określić jako kolebkę wielkich marek słodyczy, które stały się kulturową legendą i towarzyszą nam do dzisiaj, np. trójkątna czekolada Toblerone (1908 r.) czy batony Milky Way (1923 r.) oraz Snickers (1930 r.).
Czekoladowe pralinki, fot. shutterstock

Rodzaje słodyczy

Słodycze łączy to, że są słodkie i trwałe, zwykle też o stałej konsystencji. Jeśli chodzi jednak o kształty, tekstury, smaki, zapachy i kolory, to nie ma drugiej tak zróżnicowanej kategorii produktów spożywczych. Stąd też liczne podkategorie i podgrupy, do których zaliczyć można przede wszystkim:
  • czekolady – zarówno klasyczne 100-gramowe tabliczki, jak i różnego rodzaju smakowe czekolady, czekoladowe figurki oraz praliny; w zależności od zawartości kakao w suchej masie określane są jak mleczne lub deserowe;
  • cukierki - małe, bardzo słodkie produkty wytworzone w procesie rozpuszczania dużych ilości cukru w gorącej wodzie lub mleku; są bardzo trwałe i zazwyczaj niedrogie; do tej grupy należą m.in. karmelki, owocowe landrynki, miętusy, lizaki, a także cała gama tradycyjnych w Polsce cukierków, takich jak kukułki, krówki, raczki, irysy, itd.
  • ciastka - jednoporcjowe wypieki cukiernicze o mnogości kształtów i smaków; w zależności od składników mogą być przeznaczone do spożycia w ciągu kilkunastu dni lub kilku miesięcy; do popularnych ciastek zaliczamy np. herbatniki, markizy, delicje, biszkopty, kokosanki czy pierniczki.
  • wafelki – cienkie kruche ciastka o charakterystycznej wzorowanej strukturze, które najczęściej przekładane są różnego typu kremami, a dodatkowo bywają moczone w czekoladzie;
  • batony – niewielkie podłużne słodycze przeznaczone do łatwego trzymania w dłoni; najczęściej zawierają czekoladę i nadzienie, choć znane są również warianty np. ze spojonych płatków zbożowych;
  • galaretki i żelki – słodycze na bazie żelatyny lub pektyn, które odznaczają sprężystą konsystencją; do tej kategorii zaliczyć można również popularne w Ameryce pianki marshmallows;
  • gumy do żucia – rozpuszczalne lub nierozpuszczalne cukierki o konsystencji umożliwiającej długiej żucie – te najzdrowsze nie zawierają cukru i dostarczają organizmowi żadnych kalorii pozostając cały czas w ustach.

Najsłynniejsze słodycze z obcych krajów

Ludzkie zamiłowanie do słodkiego smaku przełożyło się na pasję mistrzów kuchni do kreowania nie tylko apetycznych, ale także pięknie wyglądających deserów i słodyczy. Trudno się dziwić, że najpopularniejszą pamiątką z podróży są często cukierki i ciastka, które poniekąd stały się już symbolem konkretnych kultur czy krajów. Do światowych klasyków należą już:
  • makaroniki – francuskie bezowe ciasteczka produkowane w żywej gamie kolorów i przekładane kremem;
  • nugat – włoski przysmak z ubitych białek i miodu (cukru), formowany w twarde, ciągnące bloki i często zawierający orzechy;
  • salmiakki – fińskie czarne cukierki o smaku lukrecji;
  • Mozartkugel – austriackie pralinki z marcepanem stworzone dla upamiętnienia słynnego kompozytora;
  • daifuku – japońskie ciasteczka ryżowe nadziewane pastą z fasoli;
  • lokum – tureckie kostki żelatynowe dostępne w oryginalnych smakach – od róży po pistacje;
  • chałwa – bliskowschodni przysmak z pasty sezamowej;
  • White Rabbit – legendarne chińskie cukierki do żucia o smaku waniliowym otoczone jadalnym papierem ryżowym;
  • Katzenzungen, czyli inaczej kocie języczki – tradycyjne czekoladki z Niemiec o kształcie klepsydry (lub kocich języków);
  • Ginger Chews – indonezyjskie pastylki do żucia z imbirem uważane za lek na kłopoty trawienne.

Naturalnie, to tylko wybrane produkty z ogromnej ilości słodyczy wytwarzanych na świecie przez globalne marki spożywcze i małych tradycyjnych cukierników. Sama tylko lista popularnych rodzajów czekolad z różnych krajów świata ma setki pozycji od klasycznej brytyjskiej Cadbury po czeską czekoladę Studentska z suszonymi owocami. Co roku przy tym na rynku pojawiają się wciąż nowe propozycje smaków, nadzień i kształtów.
Kruche ciastka, fot. shutterstock

Czy słodycze są niezdrowe?

Każde dziecko wie, że słodycze to grzeszna przyjemność, której nie wolno nadużywać. Oprócz próchnicy zębów, którą najczęściej straszy się łakome małolaty, dwa największe problemy związane ze słodyczami to fakt, że dostarczają one bardzo dużo kalorii i cukru już w małych dawkach produktu. W konsekwencji konsumpcja dużych ilości słodkich przysmaków łatwo przekłada się na wzrost wagi oraz ryzyko rozwoju cukrzycy typu II, inaczej insulinozależnej.

W Ameryce, gdzie problem otyłości osiągnął szczególnie niepokojącą skalę, zdiagnozowano, że przeciętny obywatel spożywa dziennie ok. 20 g cukru dodanego, z czego jedna czwarta pochodzi ze słodyczy (słodzone napoje, soki i desery stanowią oddzielną kategorię). Sięganie po czekoladki, ciastka i żelki stało się sposobem na okiełznanie chwilowego głodu, ale także receptą na szybką poprawę samopoczucia. Tymczasem, z badań naukowych wynika, że częste spożycie słodyczy w długiej perspektywie zwiększa ryzyko rozwoju depresji, a także przekłada się na zwiększenie nasilenia stanów zapalnych w organizmie. To ostatnie zjawisko przejawia się np. w zaostrzonych atakach chorób reumatycznych, jak również przedwczesnym starzeniu się skóry. Wreszcie, nadmiar cukru w diecie może mieć także zgubny wpływ na wątrobę oraz serce, nerki i trzustkę.
Tabela podsumowująca wartości odżywcze w wybranych rodzajach słodyczy; opracowanie własne na podst. danych producenta

Uzależnienie od słodyczy

Sam fakt, że słodkości dostępne są dziś w bardzo niskich cenach, a ich wpływ na samopoczucie jest praktycznie natychmiastowy, powoduje, że dla wielu ludzi na świecie czekolada, cukierki i ciasteczka są elementem codziennej diety. Poza wspomnianymi wyżej konsekwencjami zdrowotnymi prowadzić to może do uzależnienia od słodyczy, które niewiele różni się od innych nałogów. Człowiek nie staje się przy tym uzależniony stricte od cukru, ale raczej od reakcji, jaką wywołuje on w mózgu, a konkretnie zastrzyku dopaminy, oznaczającej czystą przyjemność. O słodkim nałogu mówimy wówczas, gdy sięganie po słodycze staje się konieczne w chwilach stresu czy gorszego samopoczucia, brak cukru prowadzi zaś do rozdrażnienia i irytacji. Niestety, próba zerwania z tym uzależnieniem nie jest łatwa – wyeliminowanie cukru dodanego z diety prowadzi bowiem do wyraźnego obniżenia nastroju, zdolności do skupienia uwagi oraz odczuwalnego poziomu energii.

Które słodycze wybierać?

W skali globalnej ludzkość spożywa rocznie ponad 170 milionów ton cukru i trend ten, niestety, ma ciągłą tendencję zwyżkową. Trudno też wyobrazić sobie, abyśmy z dnia na dzień porzucili słodycze, chociaż zdecydowanie możliwe i zalecane są zmiany w ilości i rodzaju konsumowanych przysmaków z cukrem. Przede wszystkim więc, warto wybierać przekąski, które oprócz glukozy dostarczają organizmowi witamin, soli mineralnych i zdrowych tłuszczów – tutaj na uwagę zasługuję przede wszystkim produkty z kakao, orzechami, czy sezamem. Poza tym, z dwóch marek ciastek zawsze lepiej jest kupić te, które mają mniejszą ilość cukrów, ale są bogatsze w błonnik. Wreszcie, naukowcy uważają, że umiarkowana konsumpcja czekolady deserowej oraz gumy do życia z ksylitolem może mieć wręcz pozytywny wpływ na zdrowie. Umiarkowanie ilościowe pozostaje jednak kluczem do racjonalnego korzystania z uroków słodyczy w ustach!
Ekologia.pl (Agata Pavlinec)

Bibliografia

  1. Meredith F. Small; “Why We Love the Sweet Life”; data dostępu: 2020-06-24
  2. Candy History; “The Sweet History of Sweets”; data dostępu: 2020-06-24
  3. Gemma Francis; “Sweets through the ages timeline shows how treats have evolved over 10,000 years”; data dostępu: 2020-06-24
  4. CYNTHIA DRESCHER; “How Do You Say 'Trick Or Treat' In French? Here's the Best International Candy”; data dostępu: 2020-06-24
  5. Roberta L Duyff i in.; “Candy Consumption Patterns, Effects on Health, and Behavioral Strategies to Promote Moderation: Summary Report of a Roundtable Discussion” Roberta L Duyff i in., “Candy Consumption Patterns, Effects on Health, and Behavioral Strategies to Promote Moderati”; data dostępu: 2020-06-24
Ocena (2.8) Oceń: