Świąteczne tradycje kulinarne ze świata - historia i przepisy

Boże Narodzenie w różnym zakresie obchodzi się nawet w 160 krajach świata. W wielu kulturach owa tradycja jest tak głęboko zakorzeniona, że łączy się z bogatym i zaskakująco zróżnicowanym dorobkiem kulinarnym. Od niemieckiej pieczonej gęsi po szwedzkie bułeczki szafranowe, świąteczne zwyczaje kulinarne w dobie globalizmu stają się coraz bardziej uniwersalne. Może warto więc zapożyczyć nowe danie, aby urozmaicić tegoroczny stół?

1. Mięso czy ryba?
2. Świąteczne ciasteczka
3. Ciasta i desery bożonarodzeniowe
4. Najdziwniejsze dania świąteczne ze świata
5. Świąteczne tradycje kulinarne w kuchni
6. Świąteczny stół jako symbolem otwartości i tolerancji

Idea Bożego Narodzenia wydaje się jednoczyć ludzi na całym świecie. W rzeczywistości celebracja świąt bywa dość zróżnicowana, począwszy od samej daty, która mieści się w przedziale od 24 grudnia do 7 stycznia, a skończywszy na postaci rozdającej tradycyjne podarki (Święty Mikołaj, Dzieciątko Jezus, skrzat Jultomte). W tej geograficznej i etnicznej zmienności jest jednak sporo uroku, który warto docenić otwierając się inne kultury.

Mięso czy ryba?

Wśród Słowian kluczowe znaczenie w obchodach Bożego Narodzenia ma Wigilia, na którą tradycyjnie przyrządza się karpia. Na Litwie bardzo popularny jest też śledź, a w Czechach spożywa się na wieczerzę zupę rybną. Włosko-amerykańska tradycja przewiduje na 24 grudnia tzw. Ucztę Siedmiu Ryb, którą tworzy siedem dań z darów morza, m.in. solony dorsz (baccalà), małże czy ośmiornice. Szwedzi i Norwegowie specjalizują się z kolei w śledziach marynowanych w korzennych przyprawach, cukrze i occie oraz różnych wersjach łososia, w tym wędzonego.

Na Zachodzie punkt ciężkości świątecznych celebracji przypada jednak na 25 grudnia. Ponieważ w tradycji chrześcijańskiej nie był on nigdy związany z postem, na stołach pojawiają się zazwyczaj mięsiwa. W Niemczech będzie to najczęściej gęś faszerowana jabłkami, kasztanami i śliwkami i serwowana z duszoną czerwoną kapustą. W Wielkiej Brytanii i innych anglojęzycznych krajach króluje pieczony indyk z kasztanowym nadzieniem oraz żurawinowym sosem, choć do kanonu wpisał się już również soczysty rostbef podawany z pieczonymi ziemniakami. W Norwegii w zależności od regionu na kolację podaje się wieprzowy boczek z gotowanymi warzywami lub baranie żeberka, zaś w Szwecji gotowaną szynkę zwaną Julskinka. Na Islandii ogromną popularnością w święta cieszy się z kolei wędzona noga jagnięca serwowana z ziemniakami i sosem beszamelowym.

Świąteczne ciasteczka

Kruche ciasteczka stały się poniekąd symbolem świąt Bożego Narodzenia, spełniając rolę nie tylko przysmaku, ale i dekoracji stołu oraz sympatycznego podarunku. W Niemczech, Austrii i Czechach każda rodzina pielęgnuje co najmniej kilka receptur, z których co roku powstają misterne mozaiki – przekładanych dżemem ciasteczek Linzer, rogalików waniliowych, rożków napełnianych kremem, kokosanek, miodowych kulek czy orzechowych guzików. Wiele z tych przepisów angażuje gospodynie domowe przez co najmniej kilka przedświątecznych dni.

W Skandynawii królują natomiast klasyczne kruche pierniczki – cienkie i wyraziście doprawiane korzennymi przyprawami. W Szwecji są to Pepparkakor, w Norwegii Pepperkaker, zaś w Finlandii Piparkakut. W Szwecji z okazji dnia Świętej Lucji przyrządza się też miękkie, świetliście żółte bułeczki szafranowe Lussekatter. W Danii preferuje się natomiast brązowe Brunkager z migdałami, waniliowe ciasteczka maślane Vaniljekranse czy cynamonowo-kardamonowe „kamyki” Pebber Nodder. W Wielkiej Brytanii z kolei ulubionym przysmakiem są kruche mini tarty mince pies nadziewane masą z mielonych suszonych owoców, zaś Grecy raczą się przede wszystkim melomakarono – miodowymi ciastkami w kształcie jajek pieczonymi na bazie oliwy z oliwek.

Ciasta i desery bożonarodzeniowe

Na świątecznych stołach dokoła świata jest także miejsce na bardziej wystawne desery. Absolutnym szlagierem jest francuska Buche de Noel, czyli świąteczna kłoda, serwowana zwykle po powrocie z pasterki. Mowa o roladzie biszkoptowej przekładanej kakaowym kremem i zdobionej na kształt kawałka pnia z korą. W Anglii podobny przysmak nazywa się Yule Log.

Umiędzynarodowionym już specjałem jest włoska drożdżowa babka Panettone, mająca postać wysokich cylindrów nadziewanych bakaliami. Suszone owoce pojawiają się także w eleganckim świątecznym przysmaku rodem z Wielkiej Brytanii, znanym jako Christmas pudding. Mowa o półkulistym, korzennym deserze nasączonym rumem i piwem. W Czechach na śniadanie wigilijne spożywa się Vánočkę, plecioną babkę z migdałami, zaś Niemcy rozkoszują się w święta podobną babką zwaną Stollen, zawierającą również marcepan. W Szwecji, Danii i Norwegii popularnym deserem po wieczerzy jest śmietanowy pudding ryżowy doprawiany wanilią i migdałami. Analogiczny przysmak serwuje się w Rosji – sochivo przyrządzane jest z ryżu lup pszenicy i doprawiane miodem i suszonymi owocami, podobnie jak popularna we wschodniej Europie makowa kutia.

Najdziwniejsze dania świąteczne ze świata

Dla wielu nacji praktykowane w niektórych regionach Polski przyrządzanie makiełek czy grochu z kapustą może wydawać dość egzotyczne. Sporo krajów ma jednak także swoje kontrowersyjne specjały, do których zaliczyć można np.:

• Pigs in blanket – dosłownie „świnie w kocu”, czyli brytyjskie kiełbaski zapiekane w plastrach bekonu;
• Bramborovy salat – kartoflana sałatka z majonezem serwowana w Czechach do wigilijnego karpia;
• Lutefisk – skandynawski przysmak z suszonego, solonego dorsza;
• Latkes – żydowskie placki ziemniaczane serwowane na Chanuka (trwające 8 dni od 25 grudnia Święto Świateł);
• Kiviak – grenlandzka potrawa świąteczna z częściowo rozłożonego mięsa alki zamrażanego w foczej skórze;
• Mattak – przysmak świąteczny z Grenlandii przyrządzony z surowej skóry wieloryba;
• Hallaca – wenezuelskie roladki z polenty, mięsa, rodzynek i kaparów zawijanych w liście bananowca;
• Puto bumbong  - fioletowe ryżowe ciasteczka z Filipin gotowane na parze;
• Avgolemono – grecki wywar z kurczaka z ryżem, żółtkiem i cytryną;
• Lanttulaatikko – fińska zapiekanka wigilijna z brukwi;
• Smalahove – norweska potrawa z gotowanej owczej głowy podawana przed Wigilią.

Świąteczne tradycje kulinarne w kuchni

Ciasteczka Linzer

Składniki:

• 250 g masła
• 350 g mąki
• 120 g cukru pudru
• 3 żółtka
• 1 opakowanie cukru waniliowego
• dowolna gęsta marmolada o gładkiej konsystencji
•  jajko
• mielone migdały

Przygotowanie:
Z przesianej mąki, masła, cukru i żółtek zagniatamy ciasto, które wkładamy do lodówki na minimum 3 godziny. Następnie rozwałkowujemy je na cienki placek i okrągłą foremką (lub szklanką wycinamy kółeczka). W połowie wszystkich kółeczek robimy niewielkie otwory w dowolny kształcie, np. rombów. Ciasteczka smarujemy rozkłóconym jajkiem i posypujemy mielonymi migdałami. Pieczemy w temperaturze 180 stopni C do osiągnięcia złotej barwy. Po wystudzeniu na pełne ciastka nakładamy cienką warstwę marmolady i przykrywamy drugą, wyciętą połówką.


Duńskie ciasteczka Brunkager

Składniki:

• 40 g masła
• 2 łyżki oleju kokosowego
• 2 łyżki syropu klonowego
• 3 łyżki brązowego cukru
• ¼ szklanki migdałów w słupkach
• 1 łyżka marmolady
• ½ łyżeczki sody
• ¾ łyżeczki cynamonu
• ½ łyżeczki mielonego ziela angielskiego
• ½ łyżeczki imbiru
• ¾ szklanki mąki pszennej
• ¼ szklanki mielonych migdałów

Przygotowanie:
Masło, olej, syrop i cukier rozpuszczamy w małym garnuszku. Gdy mieszkanka lekko ostygnie, dodajemy migdały, marmoladę i przyprawy, a następnie stopniowo dosypujemy mąkę, wciąż mieszając. Zagniatamy ciasto, formujemy je w bochenek, owijamy folią spożywczą i wkładamy na noc do lodówki. Następnego dnia kroimy ciasto na plastry o grubości kilku milimetrów i układamy je blasze wyłożonej papierem do pieczenia. Pieczemy ok. 10 minut w temperaturze 180 stopni C.


Christmas pudding

Składniki:

• 350 g rodzynek
• 100 g suszonych śliwek
• 100 g brązowego cukru
• 4 łyżki ciemnego rumu
• 100 ml ciemnego piwa
• 100 g orzechów włoskich
• 100 g blanszowanych migdałów
• 100 g mielonych migdałów
• 100 g bułki tartej
  
• 50 g mąki
• 100 g masła
• ½ łyżeczki mielonej gałki muszkatołowej
• 1 łyżeczka cynamonu
• 2 łyżeczki przyprawy do piernika
• 3 jaja
• 100 g kandyzowanych wiśni

Przygotowanie:
Suszone owocem łączymy z rumem, piwem i cukrem i odstawiamy na noc. Następnego dnia łączymy je z posiekanymi orzechami, startym na tarce masłem i resztą składników. Dokładnie mieszamy , przykrywamy folią aluminiową i odstawiamy na 24 godziny. Okrągłą formę budyniową wysmarowaną tłuszczem wypełniamy mieszanką i przykrywamy kółkiem z papieru do pieczenia, a na wierzch warstwą folii aluminiowej umocowanej gumką. Formę wkładamy do dużego garnka wypełnionego częściowo wodą. Gotujemy na małym ogniu 5-6 godzin, dolewając wody wedle potrzeby. Wyjmujemy z formy po całkowitym wystudzeniu.

Świąteczny stół jako symbolem otwartości i tolerancji

Tradycyjne dania są nieodłączną częścią świąt Bożego narodzenia, więc ulubione przysmaki rodzinne na pewno warto przyrządzać dalej, tak jak robiły to nasze mamy i babcie. Ale jeden nieco bardziej egzotyczny przysmak ze świata może ciekawie urozmaicić tegoroczny stół, stając się jednocześnie ważnym symbolem otwartości i tolerancji.

Bibliografia