Rozmaryn przyprawa – właściwości, działanie i zastosowanie rozmarynu

Rozmaryn pojawia się w historii ludzkości w często zaskakujących kontekstach. W średniowieczu przyprawę rozmaryn używano do go plecenia wianków ślubnych dla młodych panien, które miały ponoć zapewniać wierność małżeńską. Nieco później rozmaryn wkładano go również do trumien, aby odgonić złe moce i zatrzymać pamięć o zmarłym.

Dawne Francuzki czesały nim włosy, aby uniknąć zawrotów głowy, zaś w Hiszpanii aromatyczne zioło miało osłaniać przed urokiem czarownic. Rozmaryn, a w dosłownym tłumaczeniu „morska rosa”, od początku naszej ery uważany był za roślinę o potężnej mocy, kojarzonej zwykle z pobudzaniem pamięci i ochroną przed czającym się złem. Jego gałązki palone były w prymitywnych szpitalach, aby odświeżyć powietrze, a nawet chronić ludzi przed zarażeniem dżumą. Trudno się dziwić, że w XVII-wiecznym Londynie rozmaryn był droższy niż złoto!

Rozmaryn to wiecznie zielony krzew z południa

Rozmaryn to krzew z rodziny jasnotowatych, będący dalekim krewnym tak cenionych ziół jak bazylia, oregano, tymianek czy szałwia. Naturalnie występujący w basenie Morza Śródziemnego, dorasta nawet do 2 metrów, a jego wąskie, podkręcone i szpilkowate listki nie opadają przez zimę. Rozmaryn kwitnie bardzo delikatnym kwieciem w kolorach róży, błękitu, bieli i fioletu, a z jego nektaru powstaje wykwintny, aromatyczny miód, który cieszy się wielką popularnością w południowej Francji oraz Hiszpanii.
Zioło można bez problemów hodować także w Polsce, pamiętając jednak, że rozmaryn nie przeżyje mroźnej zimy. Z tego względu poleca się wysadzanie go do doniczek i przechowywanie w kuchni przez sezon jesienno-zimowy. Od wiosny, gdy nie ma już przymrozków, roślina świetnie radzi sobie w ogródku lub na balkonie, będąc zarazem piękną zieloną ozdobą. Uprawa nie jest trudna nawet dla amatorów ogrodnictwa – rozmaryn nie ma wielkich wymagań co do gleby i potrzebuje zaledwie minimum wilgoci.

Rozmaryn jsko ochrona przeciw wolnym rodnikom

Twarde i lekko gorzkawe liście rozmarynu kryją w sobie zaskakujące bogactwo składników odżywczych. Poza solami mineralnymi – cynk, fosfor, magnez, potas, sód, wapń i żelazo oraz witaminy – witamina A, witaminy z grupy B (witamina B1, B2, B3, B6 i B9) i witamina C, to niezwykłe zioło obfituje w unikalne antyoksydanty takie jak kwas karnozowy, doskonale chroniący m.in. przed zwyrodnieniem plamki żółtej w oku. Drugim ważnym antyutleniaczem jest kwas rozmarynowy, który nie tylko wykazuje bardzo silne działanie przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne, ale także ogranicza stany zapalne, wzmacnia błony komórkowe oraz redukuje szkodliwy wpływ promieniowania UV na skórę. Naukowcy upatrują w ekstrakcie z rozmarynu lekarstwa na H.pylori – bakterię powodującą wrzody żołądka, a nawet środka prewencyjnego przeciwko wzrostowi guzów nowotworowych!

Antyutleniająca moc rozmarynu znalazła również zastosowanie w kosmetyce – kremy i toniki z ziołowym ekstraktem pomagają zachować gładką, młodzieńczą skórę, jednocześnie zapobiegając problemom takim jak wysypki różnego pochodzenia, podrażnienia oraz pryszcze.

Z rozmarynem nie zapomnisz

Antyutleniające działanie kwasy karnozowego jest szczególnie widoczne w przypadku ludzkiego mózgu. Zdaniem badaczy rozmaryn skutecznie obniża ryzyko rozwoju neurodegeneracyjnych problemów takich jak choroba Alzheimera. Paradoksalnie, dwa tysiące lat temu, zanim ktokolwiek zdawał sobie jeszcze sprawę z mechanizmów przebiegu procesów demencyjnych, starożytni rzymscy doktorzy polecali wąchanie rozmarynu na wzmocnienie pamięci.

Współczesne studia psychologiczne podkreślają również stymulującą rolę rozmarynu w przeciwdziałaniu depresji, poprawianiu witalności i zdolności do skupienia uwagi. Aromaterapia z wykorzystaniem olejku rozmarynowego może pomóc w codziennych kłopotach z utrudnioną koncentracją, słabym zapamiętywaniem oraz podwyższonym poziomem stresu.

Rozmaryn poprawia krążenie

Związki chemiczne zawarte w liściach rozmarynu mają również działanie pobudzające produkcję czerwonych krwinek i polepszające krwiobieg. Dzięki temu tkanki ciała są lepiej dotlenione, a metabolizm komórkowy zachodzi bardziej efektywnie. W przełożeniu na praktyczne problemy zdrowotne ekstrakt z rozmarynu jest polecany przy bólach pochodzenia reumatycznego oraz mięśniowego, jak również przy różnego typu neuralgiach. Kąpiel z kilkoma kroplami olejku rozmarynowego może być doskonałym pomysłem po ciężkich treningach i przy urazach sportowych. Z kolei wcierany w skórę głowy olejek rozmarynowy skutecznie stymuluje wzrost włosów, zapobiegając przedwczesnemu łysieniu.

Rozmaryn – balsam na trawienie

Dodawany do pokarmów w formie świeżych lub suszonych liści rozmaryn ma również łagodzący wpływ na przebieg procesów trawiennych. Warto stosować go zwłaszcza przy niestrawności związanej z przejedzeniem, przy zaparciach, wzdęciach, a także biegunkach. Osoby ze skłonnościami do problemów gastrycznych powinny dołączać go do jadłospisu dwa razy w tygodniu w ilości ok. 1 łyżeczki siekanych liści na osobę. Zioło, razem z łodyżkami, można również zalać wrzątkiem i pozostawić do zaparzenia, a otrzymany wywar wykorzystywać do płukania jamy ustnej i gardła, przy sezonowych infekcjach oraz nieświeżym zapachu z ust. Herbatę z rozmarynu warto stosować również w przypadku problemów skórnych, bólów głowy oraz ogólnego stanu podenerwowania.

Uwaga!
Rozmaryn może uczulać i wykazuje działanie epilepsyjne, dlatego nie powinien być stosowany przez osoby cierpiące na padaczkę. W zbyt dużych ilościach zioło może również podrażniać błonę śluzową żołądka i jelit.

Rozmaryn w kuchni

Wyraźny, sosnowy smak rozmarynu ceniony jest zwłaszcza w kuchni bałkańskiej oraz hiszpańskiej.

Oto kilka ciekawych przepisów z jego użyciem:

Ziemniaki z rozmarynem

Składniki:

• 1 kg ziemniaków
• 1 łyżka oliwy
• 2 łyżki siekanego rozmarynu
• 2 ząbki czosnku
• sól i pieprz

Przygotowanie:
Ziemniaki dokładnie myjemy, a potem wycieramy skórki do sucha. Kroimy na ósemki bez obierania. W dużej misce łączymy ziemniaki z pozostałymi składnikami i dokładnie mieszamy. Wykładamy na natłuszczoną blachę i pieczemy 30 min. w temperaturze 200 stopni C.

Grillowane brzoskwinie z rozmarynem

Składniki:

• ¼ szklanki wyłuskanych pistacje
• 2 brzoskwinie
• 1 łyżka oliwy
• 2 łyżeczki posiekanego rozmarynu
• 4 plastry szynki prosciutto
• sól kamienna
• pieprz biały

Przygotowanie:
Pistacje prażymy na suchej patelni, aż zrobią się złote, a po wystygnięciu siekamy na kawałki. Brzoskwinie myjemy i kroimy na połówki. W misce łączymy oliwę, sól, pieprz i rozmaryn, a następnie dokładamy brzoskwinie i delikatnie mieszamy. Natłuszczone owoce układamy na blaszce ciętą stroną w dół i podpiekamy w piecu z włączonym grillem przez ok. 4 minut w temp. 200 stopni C. Po wyjęciu z pieca, owijamy każdą połówkę brzoskwini szynką i posypujemy pistacjami.

Zdrowe krakersy rozmarynowe

Składniki:

• 2 szklanki mąki orkiszowej
• 1 łyżeczka proszku do pieczenia
• ½ łyżeczki soli morskiej
• 2/3 szklanki ciepłej wody
• 1/3 szklanki oliwy z oliwek
• 2 łyżki posiekanego rozmarynu

Przygotowanie:
Wszystkie składniki łączymy w dużej misie i wyrabiamy na gładkie ciasto. Dzielimy całość na dwie części, a każdą rozwałkowujemy na papierze do pieczenia na bardzo cienki placek i przenosimy na blachę. Nożem rysujemy na każdym placku kratkę, a następnie wstawiamy do pieca nagrzanego do temperatury 200 stopni. Pieczemy ok. 12 minut. Po ostygnięciu łamiemy na kawałki.

Poza tym rozmaryn doskonale komponuje się z mięsem i rybami. Dodaj go do marynaty przed pieczeniem lub smażeniem, a danie nabierze niezwykłego esencjonalnego smaku – szczególnie poleca się łączenie rozmarynu z łososiem, indykiem, wołowiną oraz dziczyzną. I jeszcze kulinarna ciekawostka: łodygę rozmarynu można wykorzystywać jako aromatyzujący szpikulec do szaszłyków!