Sorgo – opis, właściwości i zastosowanie. Zboże sorgo ciekawostki

Sorgo jest jednym z najważniejszych i najpopularniejszych zbóż na świecie. W naszym regionie sorgo pozostaje oczywiście mało znane, ponieważ rośnie jedynie w klimatach ciepłych i gorących. Sorgo stanowi podstawę diety mieszkańców Afryki. Ostatnio pozazdrościliśmy Afrykańczykom sorga – jako zboże bezglutenowe jest bowiem alternatywą dla pszenicy.

Sorgo było znane na długo przed początkiem naszej ery. Prawdopodobnie pojawiło się 3, a nawet 5 tys. lat przed Chrystusem, na terenach Etiopii, skąd powędrowało w głąb Afryki, a później na Bliski Wschód oraz do Indii i Chin.

Odmian, kultywarów, typów i podtypów sorga jest bardzo dużo, a ich liczba różni się w zależności od systematyki. Jedna odmiana może posiadać też wiele nazw, które nie zawsze traktowane są jako synonimy. Najbardziej rozpowszechnione jest sorgo dwubarwne, zwane też sorgiem zwyczajnym, zwisłym, murzyńskim, a nawet japońskim. Pochodzi z Aryki, gdzie rośnie dziko na całym kontynencie. Sorgo dwubarwne dotarło również do Ameryki, Australii oraz Azji, gdzie jest z powodzeniem uprawiane. Sorgo jest zresztą zbożem charakterystycznym dla terenów ciepłych i suchych. Stanowi bardzo istotny surowiec żywieniowy dla ludności zamieszkującej kraje tropikalne i podzwrotnikowe. Niemniej, niektóre odmiany mogą się udać również w cieplejszych rejonach klimatu umiarkowanego. Sorgo, zwane również afrykańskim prosem, znane jest ze swojej odporności na suszę i wymagające warunki pogodowe.

Sorgo u podstaw afrykańskiej diety

Sorgo to trawa z rodziny wiechlinowatych, o prostych i wzniesionych, kilkumetrowych źdźbłach. Ma długie i wąskie, początkowo wznoszące się do góry, a potem opadające liście. Najbardziej charakterystycznym elementem są tu owoce, występujące w formie kulistych ziarniaków o różnych kolorach, zebranych w potężne baldachy, przypominające nieco kolby kukurydzy. W zależności od odmiany, ziarniaki mogą przybierać kolor biały, brązowy, czerwony, purpurowy, żółty, pomarańczowy lub kremowy. To one są też najcenniejszymi częściami rośliny, które przeznacza się na wyrób produktów spożywczych, głównie mąki i kaszy. Z tych zaś następnie przygotowuje się placki, naleśniki, kaszę kuskus czy pierogi. Z mąki i ziarniaków przyrządza się również tradycyjne afrykańskie piwa i wysokoprocentowe napoje alkoholowe. Ziarna sorga są też, szczególnie poza Afryką, cenione jako wartościowa pasza dla zwierząt hodowlanych. Wszystkie kraje bogate, które introdukowały sorgo do upraw, wykorzystują je przede wszystkim do produkcji paszy. Jedynie w krajach słabo rozwiniętych jest ono przeznaczane głównie na pożywienie dla ludności.

Co więcej, sorgo nie zawiera glutenu. Nie powoduje więc alergii i nietolerancji pokarmowych. Stąd głównie bierze się żywe zainteresowanie tym zbożem. W europejskich sklepach możemy nabyć już sorgowe płatki lub sorgową mąkę, która nadaje się do diety osób nietolerujących glutenu i chorych na celiakię. Ziarna sorgo można traktować jako zamiennik kaszy, ziemniaków czy ryżu, gotować i prażyć na popcorn (przypomina pod tym względem kukurydzę!), mąki używać zaś jako zdrowszego zagęstnika do zup i sosów. Nadaje się też tradycyjnie do wypiekania chleba plackowego, ale już nie bochenkowego, ponieważ brak glutenu uniemożliwia otrzymanie sprężystego, pulchnego wypieku. Sorgo o delikatnym orzechowym smaku, pod postacią kaszy, pasuje również do mięs i sałatek.

Ważne! Sorgo cechuje się wysoką odżywczością. W 100 gramach tego zboża znajduje się około 360 kcal, których źródłem jest skrobia (około 75% zawartości). To afrykańskie zboże zawiera znaczne ilości białka i ważnych aminokwasów, głównie fenyloalaninę, tryptofan, lizynę, walinę, leucynę i treoninę. Jest ponadto bogate w błonnik oraz sole mineralne (wapń, mangan, miedź, żelazo, potas, sód) i witaminy, np. niacynę (witaminę B3). Wszystko to sprawia, że sorgo nie tylko dodaje energii, ale również wpływa pozytywnie na układ odpornościowy, wspomaga układ nerwowy, chroni przed depresją, wspiera płodność i jest znakomitym środkiem regeneracyjnym. W medycynie naturalnej wywar z liści i wiech sorga wykorzystuje się jako napój wzmacniający przy anemii. Sorgo wspomaga ponadto pracę jelita grubego i korzystnie wpływa na metabolizm cukrów, chroniąc tym samym przed cukrzycą i otyłością. Polifenole zawarte w sorgu mają także zdolność eliminacji wolnych rodników i chronią przed zmianami kancerogennymi.

Sorgo na dachy i biopaliwa

Biorąc pod uwagę pozostałe zastosowania sorga, można powiedzieć, że to surowiec uniwersalny i ekonomiczny. Pod tym względem jest bardzo podobny do palmy kokosowej i jej orzechów. Praktycznie bowiem każdy element sorga można do czegoś wykorzystać. Z mąki sorgowej oprócz produktów spożywczych wytwarza się również klej. W USA z łodyg produkuje się słodki syrop.

Niektóre odmiany sorgo są uprawiane specjalnie z myślą o pozyskaniu barwnika służącego później do barwienia afrykańskich ozdób oraz tkanin. Odpady po wymłóconych ziarnach sorgo służą do produkcji dachów i innych elementów budowlanych, płyt pilśniowych oraz tkanin. Są także bardzo ważnym surowcem w przemyśle biopaliw.

Białe a brązowe sorgo

Poszczególne odmiany sorga różnią się pod kątem wartości odżywczych. Średnio jednak, sorgo zawiera ponad 11% białka, a także mnogość witamin z grupy B, sporą ilość soli mineralnych (zwłaszcza wapnia i fosforu), aminokwasów i polifenoli. Sorgo charakteryzuje się również zawartością tanin, które zmieniają jego odżywczość. Niską koncentracją tanin wyróżnia się sorgo białe, które automatycznie uważane jest za odmianę wyższej jakości. Niemniej, rozpowszechnione pozostaje również sorgo brązowe, zawierające więcej tanin i uznane za zboże gorszej jakości. Ilość znajdujących się w nim garbników sprawia wszak również, że jest ono bardziej odporne na choroby i rzadziej staje się łupem ptaków. Gotowanie lub namaczanie sorga tego typu wpływa zresztą na zredukowanie ilości garbników.

Polskie uprawy sorgo Sorgo uprawia się również w Polsce, choć są to uprawy niszowe, zajmujące nie więcej niż 100 ha. Sorgo jest odporne na suszę, choroby i szkodniki, wytrzyma kiepskie warunki glebowe. Z tych względów uprawy sorgo mogą się w przyszłości rozwinąć, nawet w krajach klimatu umiarkowanego.

Sorgo to zboże pochodzące z Afryki, do dziś będące podstawą wyżywienia tamtejszej ludności. Jest powszechnie uprawiane również na innych kontynentach, w strefach klimatu suchego i gorącego. Sorgo jest zbożem bezglutenowym, bardzo odżywczym i bogatym w składniki mineralne i witaminy.