„Flatbread” w języku angielskim oznacza płaski chleb i w sumie trudno do tej definicji coś dodać. Zdaniem archeologów flatbread jest to najwcześniejsza i najbardziej prymitywna forma chleba, do przygotowania której nie potrzeba było nawet pieca. Nic więc dziwnego, że flatbread ma tyle narodowych wersji – u korzeni większości kultur leżą bowiem proste placki opiekane na ogniu.
Klasyczny opiekany flatbread – przysmak kuchni , fot. shutterstock
- Flatbread a pizza - jak jest różnica?
- Światowe rodzaje flatbread
- Flatbread w Europie
- Wartości odżywcze flatbread
- Flatbread w kuchni
- Flatbread na różne sposoby
Flatbread a pizza - jak jest różnica?
W wielu współczesnych przepisach i produktach spożywczych obie nazwy stosowane bywają zamiennie, określając cienkie placki pszennego ciasta, które można zapiekać z różnymi składnikami. Tak naprawdę jednak flatbread z definicji jest chlebem przygotowywanym bez dodatku drożdży ani innych substancji spulchniających, podczas gdy ciasto do pizzy zawsze zawiera drożdże. Nieco inaczej wygląda też podawanie i doprawianie placków chlebowych, które okraszane są znacznie bardziej oszczędnie niż tradycyjna pizza.Żeby skomplikować życie purystom gastronomicznym, coraz częściej jednak mówimy o „flatbread” jako o placku na bazie drożdży lub sody, przypominającym włoską focaccię lub grecką pitę. Rozgraniczenie nie jest więc takie oczywiste i oba produkty stosuje się często zamiennie.
Światowe rodzaje flatbread
Fascynująca ewolucja ludzkiej strawy sprawiła, że w różnych zakątkach świata pojawiły się różne warianty chlebowych placków, w naturalny sposób komponując się z charakterystycznymi daniami poszczególnych regionów. Nierzadko przyjęły one wręcz funkcje religijne jak np. żydowska maca upamiętniająca biblijne wyprowadzenie ludności z Egiptu, kiedy nie było ponoć czasu czekać, aż ciasto urośnie.Do rangi międzynarodowych specjałów urosły już tradycyjne placki indyjskie, do których zaliczamy przede wszystkim:
- Naan – cienkie placki z ciasta z niewielkim dodatkiem drożdży, pieczone w tradycyjnym piecu tandoori; miękkie i często smarowane masłem ghee.
- Chapati (syn. Roti) – placki z pełnoziarnistej pszennej mąki, oleju i wody, pieczone na dużych stalowych patelniach; bardzo często przygotowuje się je z farszem n.p. z warzyw strączkowych lub mięsa.
- Parotta – flatbread z mąki tortowej przygotowany w formie spirali ze strużek ciasta smażonych na patelni.
Flatbread ma silną pozycję także w Kazachstanie i Azerbejdżanie, gdzie rocznie konsumuje się go na poziomie 130 kg na mieszkańca. Przykładami są Shelpek przygotowywany z mąki, wody, mleka, masła, cukru i śmietany oraz Lavash w postaci dużych cienkich płatów z mąki, wody i soli, czasem doprawianych sezamem. Ponadto w Azji popularne są również m.in:
- Kaak – irański flatbread powstały przez rolowanie ciasta na kamieniu, który następnie umieszcza się w piecu tandoori.
- Piaya – filipiński przysmak w formie placka chlebowego nadziewanego cukrem trzcinowym.
- Nan – chleb afgański pieczony w formie dużych prostokątnych placków nalepionych na ściany pieca; towarzyszy większości daniom bądź jako „opakowanie” ułatwiające jedzenie; bądź w formie rwanych kawałków maczanych w sosie.
W Afryce natomiast do najsłynniejszych placków typu flatebread należy etiopska Injera z zakwaszanego ciasta z miłki abisyńskiej, egipski Bataw przygotowywany z rosnącego ciasta jęczmienno-pszenicznego oraz popularne w Algierii, Maroko i Tunezji placki Msemen z pszenicy typu durum.
Indyjski flatbread nadziewany ziemniakami, fot. shutterstock
Flatbread w Europie
Także na Starym Kontynencie, mimo postępu i dobrobytu, prosta żywność sprzed wieków nie wyszła z mody, choć podawana jest na różne, snobistyczne nierzadko sposoby. Do klasyki gatunku należą wspomniana już grecka pita odznaczająca się powietrzną kapsą wewnątrz chleba, która aż prosi się o nadzienie, oraz włoska focaccia przygotowana z pomocą drożdży i zwykle wzbogacana o dodatki smakowe typu sól morska, oregano, oliwa z oliwek, oliwki czy suszone pomidory.- Pissaladière – nicejski flatbread zwykle zapiekane z karmelizowaną cebula i czarnymi oliwkami.
- Flatbrød – kruchy norweski chleb z mąki jęczmiennej uważany za potrawę z epoki Wikingów.
- Flatkaka – żytni islandzki flatbread pieczony tradycyjnie na gorących kamieniach.
- Piadina – włoski placek chlebowy z dodatkiem smalcu, jedzony głównie do kanapek na ciepło.
- Podpłomyk – typowy dla społeczeństw słowiańskich; pieczony na żarze z ciasta złożonego z mąki i wody; najczęściej serwowany dziś na słodko.
Tabela porównująca wartości odżywcze popularnych flatbreadów; opracowanie własne na podst. nutritionvalue.org
Wartości odżywcze flatbread
Jak się łatwo domyśleć, walory odżywcze flatbreadu zależą od sposobu ich przygotowania, a przede wszystkim od całego dania – placki chlebowe serwowane są bowiem zwykle jako dodatek do posiłku. Ogólnie rzecz biorąc, z antropologicznego punktu widzenia, to jedna z podstaw ludzkiej diety, które umożliwiła ludzkości przetrwanie w trudnych warunkach, np. na zimowych zapasach ograniczających się do suszonych ziaren.W dzisiejszej kuchni flatbread jest przede wszystkim atrakcją kulinarną pozostającą dobrym źródłem węglowodanów, zwłaszcza, jeśli do przygotowania użyjemy mąki pełnoziarnistej. Niewielki dodatek masła czy oleju w niektórych składnikach pomaga zbilansować posiłek. Warto przy tym podkreślić, że placki chlebowe są bardzo łatwe do samodzielnego przygotowania, a domowa produkcja pod względem zdrowotnym o niebo przewyższa gotowe sklepowe flatbready, niepotrzebnie naszpikowane konserwantami i polepszaczami.
Ekologia.pl poleca
Klasyczne tureckie śniadanie – flatbread z jajkiem sadzonym, serem i sosem, chili, fot. shutterstock
Flatbread w kuchni
Klasyczny flatbreadSkładniki:
- 300 g maki pszennej
- ½ łyżeczki soli kamiennej
- 50 g masła migdałowego
- 185 ml mleka
- ½ łyżki oleju roślinnego
Przygotowanie:
Mleko rozgrzewamy w rondelku wraz z masłem, aż do roztopienia. Całość wlewamy do przesianej mąki, wymieszanej z solą. Zagniatamy ciasto i wyrabiamy przez kilka minut. Pakujemy w folię spożywczą i pozostawiamy w temperaturze pokojowej na okres 30 minut. Po tym czasie dzielimy ciasto na cztery części i rozwałkowujemy na oprószonym mąką blacie na placki o grubości ok. 3 mm. Olej rozgrzewamy na dużej patelni i osmażamy na nim każdy placek ok. minuty z obu stron. Na powierzchni powinny pojawić się pęcherze. Ciepłe gotowe placki przekładamy lekko wilgotną ściereczką.
Flatbread z figami i rukolą
Składniki:
- ciasto na 2 placki typu flatbread (przepis powyżej)
- 4 dojrzałe figi
- 60 g świeżego sera koziego
- 4 plastry szynki prosciutto
- 60 g rukoli
- 2 łyżki oliwy z oliwek
Przygotowanie:
Rozgrzewamy grill do gorąca. Forujemy dwa placki, lekko nacieramy je oliwą i opiekamy z jednej strony ok. minuty. Przekładamy na drugą i natychmiast wykładamy na wierzch szynkę, rozkruszony ser i pokrojone figi. Grillujemy pod przykryciem ok. 2 minut. Zdejmujemy z grilla, posypujemy rukolą i polewamy oliwą – podajemy natychmiast.
Drożdżowy flatbread
Składniki:
- 500 g mąki owsianej
- 1 łyżeczka soli himalajskiej
- 1 łyżeczka cukru brązowego
- 1/3 łyżeczki suszonych drożdży
- 150 ml mleka
- 150 g jogurtu
- 60 g masła
Przygotowanie:
W misce łączymy mąkę, sól, drożdże i cukier. Mleko podgrzewamy w garnuszku do letniej temperatury. Dodajemy do niego masło i jogurt za wyjątkiem jednej łyżki. Łączymy składniki suche z mokrymi i wyrabiamy ciasto – należy je zagniatać ok. 10 minut, aby było sprężyste. Odstawiamy na godzinę pod przykryciem w temperaturze pokojowej. Dzielimy na 10 części, każdą rozwałkowujemy na cienkie placki, które nacieramy z obu stron resztą jogurtu. Opiekamy na średnio nagrzanym grillu lub patelni z grillem po 2-3 minuty z każdej strony.
Flatbread na różne sposoby
Flatbread, zarówno klasyczny, jak i drożdżowy, można dowolnie urozmaicać dodając do ciasta przyprawy korzenne, świeże i suszone zioła, przyprawy oraz czosnek. To doskonały dodatek sałatek i klasycznych dań obiadowych, zwłaszcza tych z większą ilością sosu.Ekologia.pl (Agata Pavlinec)
Bibliografia
- K.J. Quail; “Flatbreads of the World”; Reference Module in Food Science, 2016;
- C.F.Morris; “CEREALS | Grain – Quality Attributes”; Encyclopedia of Grain Science, 2004;
- Blue Apron; “Ingredient Love: All About Flatbreads”; data dostępu: 2019-08-06
- Bethany Moncel; “Flatbread Varieties From Around the World”; data dostępu: 2019-08-06
- Alexis Korman; “11 Incredible Flatbreads From Around the World”; ; 2019-08-06