Kokos owoc - właściwości, witaminy i wartości odżywcze kokosa

Kokos nie wzbudza jakiś szczególnych emocji wśród Polaków. Nie wiemy, jak i z czym jeść ten owoc orzech kokosowego. Nie zdajemy sobie sprawy z tego, że woda kokosowa to nie to samo, co mleko kokosowe. Choć kokos jest rzeczywiście mało przystępny w użyciu, to powinniśmy dać mu szansę. Zwłaszcza, że jest coraz więcej naukowych dowodów, pokazujących zaskakujące właściwości oleju kokosowego czy wody kokosowej. Czy kokosy są zdrowe? Co daje jedzenie kokosa?



Kokos ma wiele właściwości, fot. Alliance Images/ShutterstockKokos ma wiele właściwości, fot. Alliance Images/Shutterstock
  1. Historia palmy kokosowej
  2. Palma kokosowa - najbardziej ekonomiczna roślina świata
  3. Olej kokosowy – nic nie przebije jego właściwości
  4. „Zdrowy” tłuszcz z kokosa
  5. Kokos kontra cukrzyca
  6. Woda kokosowa – naturalny izotonik i …środek na kaca
  7. Jak otwierać kokosa?
  8. Orzechy kokosowe – przeciwwskazania
  9. Sok marchwiowo-kokosowy

Historia palmy kokosowej

Palmy kokosowe występują wszędzie tam, gdzie jest dostęp do morza, utrzymuje się wysoka temperatura i jest wilgotno. Zobaczymy je na każdej widokówce z tropikalnych wakacji. Nie ustalono skąd dokładnie pochodzi to drzewo, ponieważ owoce kokosowe bardzo łatwo i szybko się rozprzestrzeniają – po wpadnięciu do wody, dryfują na jej powierzchni, a dotarłszy do innego, nawet odległego o kilkaset kilometrów lądu, mogą na nim bez problem wykiełkować. Pewne historyczne doniesienia wskazują, że palmy kokosowe najwcześniej występowały na obszarze Polinezji, a także na wybrzeżach Oceanu Indyjskiego oraz przy zachodnich brzegach Ameryki Południowej.

O tym, jak wygląda palma kokosowa wie każdy z nas. Drzewo sięgające około 30 metrów wysokości zakończone jest imponujących rozmiarów pióropuszem pierzastych liści. Często chyli się ku piaszczystej plaży. Za to nie każdy wie, że twardy, brązowy, otoczony włóknami orzech, wydobywa się z zielonych owoców, które rosną na kokosowej palmie.

Palma kokosowa - najbardziej ekonomiczna roślina świata

Orzechy kokosowe są najcenniejszymi częściami palmy. Uzyskuje się z nich miąższ, wodę kokosową, mleczko i olej, o właściwościach, o których jest obecnie coraz głośniej. Skorupa orzecha, po usunięciu z niego białego miąższu, czyli bielma, jest nadal użyteczna. Z pokrywających ją włókien wytwarza się liny, wypełnienie do materacy, maty czy włosie do szczotek i pędzli, a także dekoracje oraz stroje (na przykład spódniczki). Z oczyszczonej skorupy możemy wykonać lampion, doniczkę, oryginalne naczynie do drinków lub grotę akwariową. Poza tym łupina służy też za materiał opałowy, Filipińczycy używają jej do polerowania powierzchni podłóg. Skorupa kokosa znalazła  też zastosowanie w produkcji instrumentów muzycznych. Ale uwaga, to jeszcze nie wszystko! Z kwiatów palmy kokosowej pozyskuje się wino palmowe. Pień wykorzystywany jest w branży budowlanej, m. in. do wyrobu mebli. Zaś resztki, które pozostaną po wytworzeniu oleju kokosowego, dodaje się do pasz i kompostów.
Palma kokosowa, fot. Nonnakrit/Shutterstock

Olej kokosowy – nic nie przebije jego właściwości

Kokosy zawierają mnóstwo składników odżywczych. Są bogate w białko, węglowodany, aminokwasy, błonnik, cukry, witaminy - witaminy z grupy B (witamina B1, B2, B3, B6 i B9), witamina C, E i K oraz sole mineralne - cynkfosfor, magnezpotas, sód, wapń i żelazo. Związki zawarte w orzechu kokosowym działają ponadto jak naturalne antybiotyki, pomagają zwalczać bakterie, regulują pracę układu pokarmowego, odżywiają skórę oraz wspomagają funkcjonowanie mózgu.
Badacze zwrócili zaś szczególną uwagę na nasycone kwasy tłuszczowe, które znajdziemy w miąższu kokosa. Ponieważ są one zbudowane z drobnych cząstek, organizm metabolizuje je zupełnie inaczej, niż nasycone kwasy zawarte w tłuszczu zwierzęcym. Nie powoduje to ani skoku poziomu „złego” cholesterolu, ani odkładania się tłuszczu w tkankach.

Produktem, dzięki któremu skorzystamy w największym stopniu z dobrodziejstw miąższu kokosa, jest olej kokosowy. Doktor Bruce Fife w swojej książce „The Coconut Oil Miracle” przekonuje, że olej ten jest eliksirem, któremu będziemy zawdzięczali: spadek wagi, ochronę przed chorobami serca, nowotworem oraz cukrzycą typu II; a także wzmocnienie układu immunologicznego oraz piękniejszą skórę i włosy. Choć olej kokosowy nie należy do najtańszych, warto w niego zainwestować, ponieważ jest bardzo wydajny, nie dominuje smaku potraw, ma wysoką temperaturę dymienia, no i wspomaga zdrową dietę odchudzającą.
Wartości odżywcze miąższu kokosa (ok 80 gram)
  • Kalorie: 283
  • Białko: 3 g
  • Węglowodany: 10 g
  • Tłuszcz: 27 g
  • Cukier: 5 g
  • Błonnik: 7 g
  • Mangan: 60% ZDS*
  • Selen: 15% ZDS
  • Miedź: 44% ZDS
  • Fosfor: 13% ZDS
  • Potas: 6% ZDS
  • Żelazo: 11% ZDS
  • Cynk: 10% ZDS
ZDS* - zalecane dzienne spożycie
Tabela opracowana na podstawie: https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/170169/nutrients

„Zdrowy” tłuszcz z kokosa

Wnętrze kokosa wyściela jadalny miąższ. Tzw. mięso kokosowe można wykorzystać do przygotowania oleju kokosowego, śmietanki kokosowej, mleka kokosowego i wiórków kokosowych. Oczywiście można go też zjeść na surowo. Badania sugerują, że kokosowy miąższ jest źródłem pożywnych tłuszczów, białka i błonnika, a także niezbędnych minerałów, takich jak: żelazo, mangan, miedź, magnez.

Miąższ kokosa zawiera duże ilości średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych (MCFA), czyli rodzaju tłuszczów nasyconych, które są znacznie łatwiej trawione przez organizm ludzki niż tłuszcze zwierzęce. Wykazano, że tłuszcze te, zwane także trójglicerydami średniołańcuchowymi (MCT), zwiększają wytrzymałość trenujących sportowców. MCFA znajdujące się w miąższu kokosa mają również właściwości przeciwdrobnoustrojowe. Mogą być one przydatne w zapobieganiu infekcjom związanym z problemami z zębami. Chociaż jedzenie miąższu kokosowego nie zastępuje właściwej higieny jamy ustnej, może pomóc zabić niektóre niepożądane bakterie znajdujące się w jamie ustnej i chronić dziąsła i zęby przed infekcjami lub próchnicą.

Kokos kontra cukrzyca

Orzechy kokosowe mają niską zawartość węglowodanów, a dużo błonnika i tłuszczu, co może korzystnie wpływać na kontrolę poziomu cukru we krwi. Jedna naukowa analiza sugerowała nawet, że olej kokosowy może pomóc obniżyć poziom cukru we krwi, co wynika z jego właściwości przeciwzapalnych i zawartości przeciwutleniaczy. Inne badanie (Nutr Metab Cardiovasc Dis; 2021 Mar) z udziałem 48 osób z zespołem metabolicznym wykazało, że zastąpienie tłuszczów w diecie olejem kokosowym z pierwszego tłoczenia poprawiło poziom trójglicerydów i obniżyło poziom cukru we krwi w porównaniu z grupą kontrolną. Wysoka zawartość błonnika w miąższu kokosa może również pomóc w spowolnieniu trawienia i potencjalnie poprawić insulinooporność, co może również pomóc w regulacji poziomu cukru we krwi. Z drugiej strony, w jednym z niedawnych przeglądów stwierdzono, że dodanie tłuszczu kokosowego do posiłków może w rzeczywistości zwiększyć długoterminową insulinooporność, co może pogorszyć kontrolę poziomu cukru we krwi. Dlatego potrzebne są dalsze badania, aby lepiej zrozumieć wpływ kokosa na regulację poziomu cukru we krwi.

Woda kokosowa – naturalny izotonik i …środek na kaca

Wodę kokosową, czyli to, co otrzymamy po otwarciu kokosa, pijmy zwłaszcza w tych trzech okolicznościach: przed wyjściem z domu, aby dodać sobie energii i naturalnie pobudzić metabolizm; po wysiłku fizycznym, aby uzupełnić utracone z potem elektrolity, i w czasie kaca, by również wyrównać poziom elektrolitów, a tym samym szybciej wrócić do formy.

Woda kokosowa zawiera dużo potasu, a także sodu, dwóch pierwiastków odpowiedzialnych za prawidłowe funkcjonowanie gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu. Zawartość tych elementów w wodzie kokosowej jest prawie identyczna, jak w osoczu krwi, dlatego w ekstremalnych warunkach zastępuje ona płyn fizjologiczny. Ma w sobie te same witaminy i składniki mineralne, co miąższ kokosa. Obniża ciśnienie, jednocześnie pobudzając przemianę materii. Poleca się ją do picia przy chorobach układu trawiennego, szczególnie podczas biegunki i wymiotów.

Warto wiedzieć, że w wodzie kokosowej znajdziemy też kinetynę, która wspomaga regenerację skóry i odmładza jej komórki.
Woda kokosowa jest bardzo zdrowa - dostarcza organizmowi wielu cennych substancji odżywczych i elektrolitów, fot. Jacob Lund/Shutterstock

Jak otwierać kokosa?

Twarda skorupa orzecha jest odporna na większość kuchennych narzędzi. Nie oznacza to jednak, że aby dostać się do środka musimy rzucać orzechem o podłogę. Są na to sprytniejsze i prostsze sposoby.

Zanim jednak dobierzemy się do skorupy, musimy wydostać z wnętrza wodę kokosową. I tu dwie uwagi. Po pierwsze, płyn znajdujący się w kokosie to właśnie woda, a nie mleczko. Jest prawie przezroczysta, klarowna. Po drugie, ilość owego płynu decyduje o świeżości owocu. Sprawdzamy ją oczywiście w sklepie, przykładając orzech do ucha i delikatnie nim potrząsając. Jeśli wyraźnie słychać, że wewnątrz chlupie, oznacza to, że kokos jest świeży – nie wysechł w środku, ani nie zgnił.

Wodę wydobywamy w następujący sposób – lokalizujemy na powierzchni kokosa trzy małe oczka. Wnętrze jednego z nich zawsze będzie miększe od pozostałych dwóch. Przebijamy je ostrym narzędziem. Może nam do tego posłużyć wąski nóż, szpikulec, śrubokręt lub korkociąg. Po usłyszeniu charakterystycznego syknięcia, mamy pewność, że przebiliśmy się przez wewnętrzną błonę, a do środka dostało się powietrze. Możemy swobodnie wylać wodę do naczynia.

Następnie bierzemy do ręki duży nóż, a najlepiej młotek, i uderzamy tępą krawędzią o skorupę orzecha. Zanim łupina ustąpi, będziemy musieli uderzyć kilkakrotnie, celując w środek kokosa i obracając go wokół osi. Gdy już uda nam się przedzielić orzech na pół, naszym oczom ukaże się śnieżnobiały, mięsisty miąższ, który należy ostrym nożem oddzielić od skorupy. Można go jeść na surowo lub przyrządzić z niego mleko.

Orzechy kokosowe – przeciwwskazania

Ponieważ orzechy kokosowe mają wysoką zawartość tłuszczu, są również bogate w kalorie. W zależności od Twojego zapotrzebowania kalorycznego, mogą one sprzyjać przyrostowi masy ciała. Co więcej, niektóre badania pokazują, że olej kokosowy może zwiększać poziom cholesterolu LDL (złego), który jest czynnikiem ryzyka chorób serca. Chociaż badania pokazują, że spożycie tłuszczów nasyconych nie jest bezpośrednio powiązane z większym ryzykiem chorób układu krwionośnego, niektóre organizacje zdrowotne, w tym American Heart Association, zalecają ograniczenie spożycia do mniej niż 5–6% całkowitej dziennej dawki kalorii. Dlatego najlepiej spożywać olej kokosowy z umiarem w ramach zbilansowanej diety, wraz z wieloma innymi zdrowymi tłuszczami, takimi jak oliwa z oliwek. Przed dodaniem kokosa do swojej diety należy również zgłosić wszelkie wątpliwości swojemu lekarzowi, zwłaszcza jeśli masz wysoki poziom cholesterolu lub jesteś narażony na ryzyko rozwoju chorób serca. Ponadto niektóre osoby mogą być uczulone na kokosy, chociaż zdarza się to niezwykle rzadko. Jeśli masz tę alergię, powinieneś unikać spożywania wszystkich produktów pochodzących z kokosa.

Sok marchwiowo-kokosowy

Można się zastanawiać, czy kokos to naprawdę orzech? Rzeczywistość jest taka, że kokos można sklasyfikować jako orzech, owoc lub ziarno, w zależności od kryteriów, których używasz. W świecie kulinarnym kokosy są powszechnie postrzegane jako owoce. Są często dodawane do potraw słodkich i wytrwanych, by dodać im egzotycznego sznytu.

Pozyskany z kokosa miąższ możemy przerobić na domowe mleko kokosowe lub, w połączeniu z innymi owocami / warzywami, stworzyć. Pamiętajmy, że miąższ jest dość twardy, więc jeśli nie mamy sprzętu z najwyższej półki, trzeba go wcześniej zetrzeć na tarce, aby powstały wióry.

Pod taką postacią wrzucamy je dopiero do blendera lub od razu do sokowirówki wraz z innym wybranym składnikiem. Kokos często współwystępuje z ananasem, można więc wypróbować to połączenie. Ale dobrze smakuje także z marchwią. Na miąższ z jednego kokosa, potrzebujemy 8-10 marchewek.
Ekologia.pl (Elżbieta Gwóźdź)

Bibliografia

  1. Bruce Fife,; “The Coconut Oil Miracle”; Penguin Group, New York 2004;
  2. Sarah Rick; “The Origin and the Natural History of the Coconut Palm”; data dostępu: 2019-05-12
  3. SC Ahuja, Siddharth Ahuja, Uma Ahuja; “Coconut - History, uses, and folklore”; data dostępu: 2019-05-12
  4. Jo Lewin; “The health benefits of coconut milk”; data dostępu: 2019-05-12
  5. T.H. Chan Harvard School of Public Health; “Coconut Oil”; data dostępu: 2019-05-12
  6. T.C. Wallace; “Health Effects of Coconut Oil-A Narrative Review of Current Evidence”; data dostępu:
Moim zdaniem
Piłeś/piłaś kiedyś wodę z kokosa?
Ocena (3.6) Oceń: