Liście kaffiru przyprawa – właściwości, działanie, zastosowanie liści kaffiru

Liście kaffiru to przede wszystkim fantastyczna przyprawa nadająca azjatyckim daniom niepowtarzalnego smaku. Niestety, w ostatnich czasach zrobiło się o niej głośno ze względu na polityczną poprawność. Oto bowiem popularna nazwa dla owoców drzewa Citrus hystrix wydaje się mieć bardzo silny wydźwięk rasistowski. „Kaffir”, a po polsku Kafr, to wszak nic innego jak pogardliwe określenie dla czarnoskórych. Dlatego niektórzy sugerują, aby powrócić do poprawnej botanicznie i niekonfliktowej nazwy papeda.



Limonka kaffir na drzewie; źródło: WikipediaLimonka kaffir na drzewie; źródło: Wikipedia
  1. Liście kaffiru, nie owoce!
  2. Skąd ten zapach?
  3. Liście kaffiru - właściwości zdrowotne
  4. Inne zastosowania olejku eterycznego z kaffiru
  5. Liście kaffiru w gastronomii
  6. Liście kaffiru w kuchni
Papeda jest krzewem lub niewysokim drzewem, typowym dla obszaru Azji Południowo-Wschodniej. Preferuje ciepły klimat i pełne słońce, ale bywa hodowane także jako roślina pokojowa lub oranżeryjna. Z wyglądu zachwyca przede wszystkimi błyszczącymi, ciemnozielonymi liśćmi, które mają charakterystyczną, dwuczłonową budowę – zupełnie jakby były złożone z dwóch niezależnych liści zrośniętych końcami. Pomiędzy nimi pojawiają pięciopłatkowe białe kwiaty, które po zapyleniu przekształcają się w owoce wyglądem przypominające limonkę, ale o bardziej pofałdowanej skórce.

Liście kaffiru, nie owoce!

Owoce papedy, zwane też niefortunnie limonkami kaffir, nie stanowią dla człowieka wielkiej wartości. Mają w sobie bardzo niewiele soku, który na dodatek jest wyjątkowo cierpki, tak, że ciężko się przekonać do jego konsumpcji. Jedynie skórka limonki po starciu stosowana bywa jako przyprawa do azjatyckich dań, zwłaszcza tajskich i laotańskich mieszanek typu curry.

Całe międzynarodowe zainteresowanie liśćmi kaffiru zrodziło się jednak z aromatycznych właściwości jej liści. Mają one bowiem bardzo intensywny limonkowy zapach, który przekłada się również na doznania smakowe. Na języku kruszone liście kaffiru pozostawiają przyjemne, orzeźwiające nuty, które są zarazem wyraźne i subtelne. Niektórzy smak liści kaffiru przyrównują do kwiatowego, eksplodującego świeżością mandarynki, a jednocześnie bardzo oryginalnego i niepowtarzalnego. Stąd trudno jest je zastąpić w egzotycznych przepisach – zdaniem ekspertów najbliższa alternatywa to kombinacja startej skórki z cytryny i limonki - w proporcjach pół na pół.

Skąd ten zapach?

Współczesna nauka pozwala dość łatwo rozszyfrować tajemnice uroków przyrody na pomocą chemicznych analiz i okazuje się, że za każdym zapachem stoi miriada związków aromatycznych, wymieszanych z profesjonalizmem prawdziwego znawcy. I tak w liściach kaffiru głównym składnikiem odpowiadającym za świeży, cytrusowy zapach jest enancjomer S-citronellalu, który stanowi aż 80% oleistej zawartości tkanki. W mniejszych ilościach wykryto w nich również inne znane terpeny, takie jak limonen, obecny w skórce cytryny, citronellol, typowy dla olejku z róży, oraz nerol, występujący m.in. w trawie cytrynowej i szyszkach chmielu.
Charakterystyczne, podwójne liście kaffiru – uprawa doniczkowa; źródło: Wikimedia Commons
Owoce limonki kaffir; źródło: pixabay.com

Liście kaffiru - właściwości zdrowotne

Nietrudno się domyślić, że taki imponujący bukiet zapachowy może nie tylko poprawiać smak jedzenia, ale także wpływać na zdrowie. Liście kaffiru faktycznie od wieków cieszą się popularnością jako surowiec leczniczy w wielu krajach Azji. Oprócz wspomnianych już wyżej związków eterycznych, zwierają one również cenne alkaloidy, dając skumulowane działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne i pobudzające.

W celach leczniczych stosuje się przy tym bądź całe świeże liście, bądź też pozyskany z nich olejek eteryczny. Oba produkty można wcierać w dziąsła, aby zlikwidować bakterie rezydujące w jamie ustnej i obniżyć ryzyko stanów zapalnych, zwłaszcza paradontozy. Pasta do zębów z dodatkiem kilku kropli olejku z liści kaffiru to również doskonała prewencja próchnicy i przykrego zapachu z ust.

W dalszej kolejności konsumpcja liści kaffiru okazuje się mieć dobroczynny wpływ na proces trawienia. Stymulująca moc związków eterycznych pomaga przy niestrawności, przejedzeniu, okresowych zaburzeniach pracy jelit czy nawet zapobiega chorobie wrzodowej żołądka. Bezpośrednie spożycie liści kaffiru może również wspomagać pracę wątroby, przyspieszając usuwanie toksyn z krwi.

Istnieją także doniesienia, że liście kaffiru, a zwłaszcza olejek z nich pozyskiwany, potrafią łagodzić nasilenie bólów głowy i reumatycznych bólów stawów, przy aplikacji zewnętrznej w formie masażu. Dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym regularna konsumpcja liści kaffiru wspiera również system odpornościowy w walce z sezonowym infekcjami.  Naukowcy sugerują też, że substancje eteryczne w liściach kaffiru mają również olbrzymi potencjał w zakresie zwalczania bakteryjnych zapaleń dróg oddechowych.
Diagram przedstawiający zdrowotne zastosowania liści kaffiru; opracowanie własne

Inne zastosowania olejku eterycznego z kaffiru

Olejek eteryczny destylowany z liści kaffiru może być również wykorzystywany w kosmetyce. Bogaty w antyoksydanty, spowalnia proces starzenia tkanki, a jednocześnie redukuje nasilenie stanów zapalnych, np. przy trądziku. Wmasowywanie w cerę soku z limonki kafir lub olejku pozwala również zredukować blizny i niedoskonałości. Dodatkową zaletą jest orzeźwiający, energetyzujący zapach, który doskonale wpływa na samopoczucie. Stosowany na skórę głowy ekstrakt z liści kaffiru pobudza także wzrost włosów i polepsza ich kondycję, nadając im połysku i sprężystości.

W domu olejek z liści kaffiru można również wykorzystywać do rozpylania w celu aromatyzacji wnętrz, a przede wszystkim odstraszania owadów. Zaaplikowany w rozcieńczeniu na skórę może on chronić przed ugryzieniami komarów i muszek!

Liście kaffiru w gastronomii

Jako przyprawa liście kaffiru zyskały sobie ogromną estymę w kuchni Tajlandii, Laosu, Wietnamu, Kambodży, Birmy, Indonezji i Malezji. Używa się ich zarówno w wersji surowej, mrożonej, jak i suszonej. Bardzo często łączone są z kurczakiem i rybą, a także ślimakami, których nieprzyjemnych woń wymaga orzeźwiających aromatów. Klasyczne dania azjatyckie z wykorzystaniem liści kaffiru to:
  • Tom yum – klasyczna ostro-kwaśna zupa z krewetkami doprawiana także trawą cytrynową i sosem rybnym.
  • Kroeung – kambodżańska pasta łącząca aromatyczne liście, korzenie i papryczki chili, służąca do doprawiania różnych dań.
  • Tod mun – tajskie ciastka z rybą.
  • Zielone curry z mięsem lub rybą.
  • Tajskie małże na parze.
  • Smażony kurczak.

Co ciekawe, popularność liści kaffiru rozszerzyła się także na kuchnię kreolską, praktykowaną głównie na Madagaskarze, Mauritiusie i na Seszelach, gdzie dodaje się je nie tylko do dań rybnych, ale także do aromatyzowania rumu!
Curry z kurczakiem – danie często doprawiane liśćmi kaffiru; źródło: Wikimedia Commons

Liście kaffiru w kuchni

W Polsce kupić można praktycznie jedynie suszone liście limonki kaffir, choć w wyspecjalizowanych azjatyckich delikatesach oferuje się też czasem liście mrożone. Nie da się ukryć, że ta druga opcja jest atrakcyjniejsza, bowiem proces suszenia pozbawia przyprawę sporej części aromatu. Mrożone liście kaffiru można bądź dodawać bezpośrednio do potraw, bądź ogrzewać chwilę pod ciepłą wodą dla maksymalizacji aromatu.

Do potraw najczęściej dodaje się liście cięte w drobne paski, przy czym wiele źródeł poleca usuwanie głównego nerwu blaszki. Do jednej potrawy na ok. 4-6 osób stosuje się zwykle od 6 do 12 liści, w zależności od pożądanej intensywności smaku.

Wietnamski kurczak z liśćmi kaffiru

Składniki:

Przygotowanie:
Kurczaka myjemy i kroimy na kawałki, usuwając kości. Mięso mieszamy w misce z sosem rybnym, cukrem i pieprzem czarnym. Wkładamy na godzinę do lodówki. Na oleju podsmażamy czosnek w plasterkach, dodajemy mięso i pokrojony w plastry imbir. Smażymy do zrumienienia mięsa, a następnie dodajemy kurkumę, liście kaffiru oraz 1/3 szklanki wody. Gotujemy aż woda wyparuje, a mięso będzie miękkie. Liście kaffiru można usunąć przed podaniem.
W ten sposób suszone liście  można też stosować do aromatyzowania zup, gotowanego ryżu czy makaronu. Poszukując własnych kompozycji smakowych, możemy liście kaffiru łączyć z bazylią, kardamonem, kolendrą, kminem rzymskim, trawą cytrynową, miętą, imbirem i kurkumą, a przede wszystkim kokosowym mlekiem – są to wszystko składniki, które doskonale harmonizują ze sobą, zmieniając zwykły obiad w egzotyczną ucztę!
Smacznego!
Tajskie ciasteczka rybne z liśćmi kaffiru; źródło: Wikimedia Commons
Ekologia.pl (Agata Pavlinec)

Bibliografia

  1. Missouri Botanical Garden; “Citru hystrix”; data dostępu: 2019-01-10
  2. John Staugthon; “9 Surprising Benefits Of Kaffir Lime”; data dostępu: 2019-01-10
  3. Spiceography; “Kaffir Lime Leaves - A Controversial Name For A Flavorful Herb”; data dostępu: 2019-01-10
  4. Vimol Srisukha , Chanwit Tribuddharatb , Veena Nukoolkarnc , Nuntavan Bunyapraphatsarac , Kulkanya Chokephaibulkitd , Siwimol Phoomniyomb , Sirirat Chuanphungb , Somporn Srifuengfungb; “Antibacterial activity of essential oils from Citrus hystrix (makrut lime) against respiratory tract pathogens”; data dostępu: 2019-01-10
Ocena (4.0) Oceń: