Jest ich zaledwie 10. Czy ten zagrożony ssak morski ma szansę na przetrwanie?
Według badań genetycznych najrzadszy ssak morski na świecie wciąż ma szansę na przeżycie, mimo że w naturze jest tylko około 10 osobników. Analiza genetyczna sugeruje, że te małe morświny niekoniecznie są skazane na wyginięcie – to znaczy, o ile przestaną wpadać w sieci rybackie.
Półtorametrowe morświny kalifornijskie nie były znane nauce aż do lat pięćdziesiątych. Od tego czasu stały się jednym z najbardziej zagrożonych gatunków na świecie. Vaquity zostały zepchnięte na skraj wyginięcia z powodu nielegalnych sieci skrzelowych, które są wykorzystywane do łapania krewetek i ryb totoaba, które dzielą to samo siedlisko, co morświny. Vaquity kończą jako „przyłów”, ponieważ nie są zamierzonym celem rybaków.
Ryba totoaba, której status jest zagrożony na Czerwonej Liście Zagrożonych Gatunków Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody, ma pęcherz pławny, który jest ceniony w Chinach i używany w tradycyjnej medycynie – a nawet postrzegany jako inwestycja finansowa. Meksyk zakazał połowu totoaby i zabronił używania sieci skrzelowych tam, gdzie żyją vaquity, ale praktyka ta trwa nieprzerwanie.
Mimo iż morświn vaquita balansuje na krawędzi wyginięcia, naukowcy twierdzą, że testy DNA pokazują, że populacja może się odrodzić.
„Nasze badanie bardzo wyraźnie pokazuje, że vaquita ma naprawdę duże szanse na uniknięcie wyginięcia, jeśli jesteśmy w stanie ją chronić, usuwając sieci skrzelowe z siedliska” – powiedziała badaczka, dr Jacqueline Robinson z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Francisco.
Nie ma powodu, by sądzić, że vaquita jest „skazana na zagładę” tylko dlatego, że ma małą populację lub niską różnorodność genetyczną, powiedziała. „To naprawdę sprowadza się do naszych wyborów i działań, jeśli chodzi o zapewnienie vaquita najlepszej szansy na przeżycie”.
Niektórzy zrezygnowali z ratowania vaquity, myśląc, że nawet gdyby udało się ochronić ten gatunek przed presją połowową, skutki zdrowotne chowu wsobnego go zniszczą. Ale badanie, opublikowane w Science, wykazało, że vaquita nie jest „genetycznie zagrożona” i powinna być w stanie się odrodzić.
„Mają bardzo dużą szansę na przetrwanie w ciągu następnych 50 lat, jeśli otrzymają pełną ochronę” – powiedziała dr Robinson.
Naukowcy przeanalizowali DNA vaquitas złowionych w latach 1985-2017, które są blisko spokrewnione z żyjącymi obecnie. Opracowali model komputerowy, aby przewidzieć, jak populacja może się zmienić w ciągu następnych 50 lat.
Ponieważ gatunek był rzadki przez długi czas, z naturalnie niskim poziomem zmienności genetycznej, ryzyko związane z chowem wsobnym jest zmniejszone – twierdzą naukowcy.
„Naturalnie niska liczebność vaquitas pozwoliła im stopniowo usuwać wysoce szkodliwe recesywne warianty genów, które mogą negatywnie wpływać na ich zdrowie podczas chowu wsobnego”.
„Dominującym poglądem w genetyce jest to, że małe populacje mogą gromadzić szkodliwe mutacje” – powiedział starszy autor badania Kirk Lohmueller, profesor ekologii i biologii ewolucyjnej oraz genetyki człowieka na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles. „Jednak nasze odkrycie, że vaquita prawdopodobnie ma mniej szkodliwych mutacji ukrywających się w populacji, oznacza, że są one lepiej przygotowane do przetrwania chowu wsobnego, co dobrze wróży ich odnowie”.
Ale ocalenie vaquity nie będzie łatwe, biorąc pod uwagę napięcia między ekologami i mieszkańcami oraz tarcia dyplomatyczne dotyczące egzekwowania zakazów połowów przez rząd meksykański.
Natychmiastowe usunięcie sieci skrzelowych z ich siedliska jest najlepszym sposobem na przetrwanie vaquitas. Niestety, nawet skromne użycie sieci skrzelowych może zmniejszyć ich szanse na odbicie. Jeśli śmiertelność vaquita jako przyłów zmniejszy się o 80%, według badań 62% populacji nadal może wyginąć.
„Przetrwanie osobników i gatunku jest w naszych rękach. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że mogą wyzdrowieć, jeśli ochronimy je przed sieciami skrzelowymi i pozwolimy gatunkowi na jak najszybsze odrodzenie się do historycznych liczb” – czytamy w badaniu.
Naukowcy nadal aktywnie monitorują vaquity. Są przekonani, że ich podejście do tego badania może zostać wykorzystane do przewidywania ryzyka wyginięcia innych zagrożonych gatunków.
- Helen Briggs; "Vaquita: World's most endangered sea mammal 'not doomed'"; bbc.com; 2022-05-06;
