Owady mogą odczuwać ból. Co to oznacza dla przepisów dotyczących dobrostanu zwierząt?
Czy owady odczuwają ból? Zapewne wiele osób zadaje sobie to pytanie. Odganiamy komary, depczemy mrówki i rozpylamy truciznę na karaluchy, zakładając z góry, że jednak nie! Ale coraz więcej badań naukowych pokazuje, że tępione przez nas szkodniki, podobnie jak ludzie, mogą odczuwać ból.
Prawdopodobnie wszyscy obserwowaliśmy owady walczące w pajęczej sieci lub wijące się po spryskaniu środkiem owadobójczym – wyglądają, jakby cierpiały.
Debaty i prawa dotyczące dobrostanu zwierząt ignorują owady. Jednym z powodów jest to, że historycznie owady były często postrzegane jako zbyt proste i mające zbyt krótką żywotność. Poza tym trudno odpowiedzieć na pytanie, czy owady odczuwają ból. Ból jest z natury osobistym doświadczeniem. Trudność w zdiagnozowaniu bólu jest o tyle większa, gdy dana istota nie może mówić.
Ale dowodów na to, że owady odczuwają ból, jest coraz więcej.
W artykule, opublikowanym w czasopiśmie Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, naukowcy dokonali przeglądu szeregu dowodów naukowych i doszli do wniosku, że owady najprawdopodobniej kontrolują ośrodkowy układ nerwowy czegoś, co nazywa się nocycepcją (wykrywanie potencjalnie lub faktycznie niszczące bodźce) i że jest to zgodne z istnieniem doświadczenia bólu.
Według głównej autorki artykułu, Matildy Gibbons z School of Biological and Behavioural Sciences na Queen Mary University of London (QMUL) w Wielkiej Brytanii, nocycepcja zwykle skutkuje reakcjami podobnymi do odruchów, takimi jak szybkie wycofanie się lub ucieczka przed szkodliwymi bodźcami. Nocycepcji może towarzyszyć uczucie bólu, które jest negatywnym subiektywnym doświadczeniem wytwarzanym przez mózg, chociaż nie zawsze tak jest.
Po przejrzeniu szeregu dowodów neurobiologicznych i behawioralnych autorzy stwierdzili, że owady prawdopodobnie mają system neuronowy tłumiący ich reakcje na potencjalnie bolesne bodźce, dzięki czemu mogą elastycznie dostosowywać swoje zachowanie do różnych kontekstów, tak jak ludzie.
„Funkcją tego tłumienia nocycepcji u ludzi jest zmniejszenie naszego bólu w sytuacjach, w których odczuwanie bólu nie jest pomocne” – powiedziała Gibbons. „Tak więc, jeśli owady również mają tę zdolność, można sobie wyobrazić, że owady wyewoluowały podobną ścieżkę radzenia sobie z uczuciem bólu”.
Badacze przeprowadzili również własne analizy reakcji trzmieli na potencjalnie szkodliwe bodźce. Sposób, w jaki owady odczuwały bodźce, był podobny do reakcji na ból u ludzi i innych zwierząt.
W niedawnym badaniu odkryli, że reakcje trzmieli na ciepło zależą od innych motywacji. Trzmielom dano do dyspozycji cztery karmniki: dwa podgrzewane i dwa nieogrzewane. Każdy karmnik dozował wodę z cukrem, którą uwielbiają trzmiele. Kiedy każdy karmnik miał takie samo stężenie wody z cukrem, ale okazało się, że owady unikały tych podgrzewanych. Ale kiedy podgrzewane karmniki dozowały słodszą wodę z cukrem niż niepodgrzewane, trzmiele często wybierały te, gdzie jest piekielnie ciepło. Ich zamiłowanie do cukru przeważało nad uczuciem dyskomfortu termicznego. To badania sugeruje, że owady mogą odczuwać ból, a ich reakcje są czymś więcej niż odruchami. Pamiętały, które karmniki są podgrzewane, a które nie i wykorzy6+stywały tę widzę do decydowania, z którego się karmić. Więc wymiana nastąpiła w mózgu.
Ramy, które zostały wykorzystane do oceny dowodów na ból u różnych owadów, doprowadziły niedawno rząd Wielkiej Brytanii do uznania bólu u dwóch innych głównych grup bezkręgowców, skorupiaków (w tym krabów, homarów i krewetek) oraz głowonogów (w tym ośmiornic i kałamarnic) , włączając je do ustawy o dobrostanie zwierząt (sentience) z 2022 r. Ramy obejmują osiem kryteriów, które oceniają, czy układ nerwowy zwierzęcia może wspierać ból (taki jak komunikacja mózg-ciało) i czy jego zachowanie wskazuje na ból (jak kompromisy motywacyjne). Muchy i karaluchy spełniają sześć kryteriów. Zgodnie z ramami, jest to „mocny dowód” na ból.
Pomimo słabszych dowodów u innych owadów, wiele z nich nadal wykazuje „istotne dowody” na ból. Pszczoły, osy i mrówki spełniają cztery kryteria, a motyle, ćmy, świerszcze i koniki polne trzy.
Chrząszcze, największa grupa owadów, spełniają tylko dwa kryteria. Ale, podobnie jak inne owady, które otrzymały niskie oceny, istnieje bardzo niewiele badań dotyczących chrząszczy w tym kontekście. Naukowcy nie znaleźli żadnych dowodów na to, że jakikolwiek owad nie spełniał wszystkich kryteriów.
W oparciu o odkrycia naukowcy wzywają do dalszych badań nad bólem i insektami, aby „wyjaśnić, czy powinniśmy zapewniać etyczną ochronę owadom w potencjalnie szkodliwych warunkach, takich jak rolnictwo i badania naukowe”.
- Matilda Gibbons, Andrew Crump, Lars Chittka; “nsects may feel pain, says growing evidence – here’s what this means for animal welfare laws”; theconversation.com; 2022-12-15;