ALDO LEOPOLD. Biografia sylwetki - Aldo Leopold

Aldo LeopoldAldo Leopold Źródło: Wikipedia/US Forest Service

Aldo Leopold urodził się 11 stycznia 1887 roku w Burlington w stanie Iowa. Był leśnikiem, ale zasłynął jako twórca nowatorskiej i odważnej wykładni etyki w ochronie przyrody. Jego koncepcja stała się filozoficzną podstawą dla współczesnej ekologii.


Rzecz jest dobra, kiedy zmierza do utrzymania integralności, stabilności i piękna biotycznej wspólnoty. Jest zła, kiedy jej dążenie jest przeciwne, (Leopold, 1966).

Wczesne lata
Aldo był potomkiem niemieckich emigrantów. Jego dziadek - Charles - przybył do Burlington w 1850 roku. Był inżynierem, potem także architektem. W tamtym czasie popularne były zaplanowane ogrodu w europejskim stylu. Pomimo, że zgodnie z profesją Charles miał duszę projektanta, to jednak zdecydowanie bardziej lubił naturalny i dziki krajobraz. Swoją pasję do roślin i ptaków przekazywał wnukom. Z kolei ojciec Aldo uczył go szacunku do zwierząt. Carl nigdy nie polował na gatunki, których populacje były zbyt małe. Wieszał strzelbę na kołku także w sezonie chowu młodych. Aldo od najmłodszych lat uczył się tych klarownych zasad - „wolno zabijać tylko dla żywienia swojej rodziny” – powtarzał jego tata.

Ojciec Aldo prowadził firmę produkującą blaty biurek i ławki. Jedna z anegdot mówi, że młody Leopold obserwował firmowe składy drewna spływające rzeką Mississippi. Drzewa ścinano w północnych lasach Minnesoty. Podobno barki stopniowo transportowały coraz mniejsze ładunki. Im bliżej było do XX wieku tym rzadziej pojawiały się na rzece. Eksploatowane lasy nie mogły dostarczać tyle drewna co dawniej. Miała to być pierwsza lekcja przyrody dla młodego Leopolda.

Wykształcenie
Lopoldo chodził do prestiżowej Lawrenceville School w New Jersey. Był pilny i dobrze się uczył. W 1909 roku ukończył studia na Uniwersytecie Yale - otrzymał tytuł leśnika. W 1933 roku został profesorem na uniwersytecie w Wisconsin.

Praca zawodowa
Leopold pracował w U.S. Forest Service - amerykańskiej służbie leśnej. Przydzielono mu zadania w dziewiczych Górach Białych (Arizona), a także w Nowym Meksyku. Zajmował się zwierzyną łowną, gospodarką leśną, organizowaniem turystyki i ochroną przyrody. W 1922 roku opracował plan ochrony cennych terenów leśnych. Był to duży rezerwat leśny – dobrze zarządzany i przede wszystkim wystarczająco duży. Później przemianowano go na Obszar Dziewiczy Gila im. Aldo Leopolda.

W 1924 roku Leopold awansował na stanowisko wicedyrektora Laboratorium Produktów Lasu w Madison, w stanie Wisconsin. W służbie leśnej pracował jeszcze 4 lata, potem zaś poświęcił się pracy niezależnego eksperta. Zbierał cenne doświadczenia. Podróżował po Europie wymieniając uwagi ze specjalistami - przede wszystkim z niemieckimi leśnikami.

Pewnego dnia Leopold, wraz z towarzyszącą mu brygadą leśników, jadł lunch nad potokiem. W pewnym momencie dostrzegli dzikie zwierzę, które przeprawiało się na drugi brzeg – wprost na nich. Była to wilczyca, wraz z grupką młodych. Leśnicy rzucili się do strzelb. Padły strzały. Okazało się, że dosięgły celu – piękne zwierze osunęło się na ziemię. Aldo napisał potem:

Dotarliśmy do starej wilczycy w samą porę, by dostrzec żarliwy zielony płomień dogorywający w jej oczach. Wtedy uświadomiłem sobie coś, co zapamiętałem na zawsze: w jej oczach było to, czego wcześniej nie znałem - coś, co znała tylko ona i góra. Byłem wtedy młody i ręka świerzbiła mnie do pociągania za spust; myślałem sobie tak: więcej wilków to mniej jeleni, a więc zero wilków to raj dla myśliwych. Ale kiedy zobaczyłem ów zamierający zielony płomień, poczułem, że ani wilczyca, ani góra nie podzielają tego poglądu. Zielony płomień. Potrzeba nam go w oczach Wilka. Potrzeba nam go w przyrodzie. I potrzeba nam go w naszych własnych oczach. (tłum. Jerzy Paweł Listwan).
Leopold (z lewej) i Olaus Murie, 1946 rok. By Howard Zahniser (NCTC Archives/Museum) [Public domain], via Wikimedia Commons


Osiągnięcia
Jednym z największych osiągnięć Leopold było utworzenie organizacji Wilderness Society. Był on jednym z jej fundatorów. Od roku 1935 zajmuje się ona ochroną przyrody. W latach 30 – tych była to działalność nowatorska - często uznawana za ekscentryczną i niepotrzebną. Wilderness Society wciąż prowadzi działalność naukową i społeczną. Forsuje regulacje prawne korzystne dla amerykańskiej przyrody. Dziś uwagę przykłada przede wszystkim do powstrzymania budowy nowych odwiertów, potrzebnych do wydobywania ropy.

W 1948 roku Leopold został doradcą ds. ochrony przyrody przy Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Żył przyrodą i opisywał swoje doświadczenia. Napisał setki rozpraw naukowych, ale był także twórcą, literatem i filozofem. Jego eseje publikowano w prestiżowych czasopismach, m.in. w Audubon Magazine”, „Journal of Forestry”, „The Land” czy „Outdoor America”. Przełomowy okazał się maszynopis zatytułowany „Great Possessions”. Został on opublikowany w formie książkowej przez Oxford University Press. Leopold umarł jednak tydzień po przekazaniu tekstu do wydawnictwa. Zginął ratując płonącą farmę sąsiada. Zabił go zawał serca.

Książka Leopold ukazała się w 1949 roku i od razu stała się głośna. Krytycy porównywali ją do dzieł Thoreau. Później wydano m.in. „Round River” - wybór z dzienników Leopolda, a także , w 1999 roku, zbiór esejów pt.: „For the Health of the Land”.

W 1978 roku – pośmiertnie uhonorowano Leopolda medalem im. Johna Burroughsa za całokształt pracy, a w szczególności za „A Sand County Almanac” – bestseller przetłumaczony na dziesiątki języków*, który stał się drogowskazem dla wielu pokoleń przyrodników.

Perspektywa Leopolda = etyka
Leopold jako pierwszy przedstawił założenia tzw. idei ochroniarskiej, która odrzuca przypisywanie przyrodzie funkcji zaspokajania potrzeb człowieka.

Wychowywał się w tradycji luterańskiej, ale jego rodzice nie chodzili do kościoła. Żona Leopolda już po jego śmierci wyznała, że nie wierzył on w Boga. Podkreślał, że człowiek nie zajmuje specjalnego miejsca we wszechświecie, ale jest jego częścią. Taka filozofia wzbudzała sprzeciw wśród środowisk, które człowieka pojmowały jako boskie dzieło – element planu. Leopold w swoich publikacjach podkreślał, że jesteśmy częścią przyrody, dlatego nie ma usprawiedliwienia dla jej niszczącej eksploatacji. Słowem człowiek nie ma mandatu dowolnego rozporządzania przyrodą z boskiego nadania.

Leopold był twórcą nurtu filozoficznego, który w założeniu odrzuca utylitaryzm w stosunku do natury. Utylitaryzm określał wartość przyrody według kryterium jej przydatności dla człowieka. Tymczasem jest ona ważna i piękna – niezależnie od tego, czy służy człowiekowi. Leopold uważał, że interesy zwierząt powinny być brane pod uwagę, nie ze względu na korzyści, które człowiek osiąga chroniąc gatunki, ale dlatego, że stanowią one samoistną wartość. Inaczej niż Muir, podkreślał, że przyroda powinna być traktowana jako jeden organizm.

Leopold w swoich książkach w istocie wykłada swoistą etykę Ziemi. Moralność zostaje w niej pogłębiona o relację człowieka z naturą. Powinniśmy zatem pytać, nie o to co jest korzystne, ale o to co jest słuszne z punktu widzenia etyki. Zakwestionowanie gospodarczych funkcji przyrody jest solą filozofii Leopolda, ale wcale jej nie wyczerpuje. Etyczne podejście ma bowiem swoją konsekwencje. Zobowiązuje do szacunku i miłości, a konsekwencją właściwie rozumianej etyki musi być ostatecznie podziw wobec przyrody. Relacja z naturą zbudowana na takich zasadach była według Leopolda istotą dobra.

Leopold nie miał wykształcenia filozoficznego, dlatego jego krytycy, z pozycji profesjonalistów, wytykali mu błędy w rozumowaniu, m.in. tzw. błąd naturalistyczny (próba wytłumaczenia predykatu „dobry” przy pomocy pojęć spoza sfery moralności). Idea Leopolda była jednak na tyle żywotna, że wkrótce twórczo rozwijali ją uznani filozofowie (m.in. Callicot).

Ekocentryzm tworzony przez leśnika i filozofa-amatora eksplodował w tysiącach akademickich rozważań, ale miał też bezpośrednie przełożenie na ochronę przyrody. Miarą rzeczywistych efektów Leopolda mogą być hektary rezerwatów, które z rąk przemysłu wyrwali jego spadkobiercy.

Galeria zdjęć Aldo Leopolda
Ekologia.pl
* W Polsce Zapiski z Piaszczystej Krainy” – Bystra k. Bielska Białej 2004
Ocena (3.1) Oceń:
Szukaj sylwetki ekologa
>> Zamknij <<