ARNE DEKKER EIDE NAESS. Sylwetka - Arne Dekker Eide Naess

Naess ukończył filozofię na Uniwersytecie w Oslo w 1933 roku. Studiował także matematykę i astronomię w Paryżu oraz w Wiedniu. Kilka lat później, w 1936 roku otrzymał doktorat z filozofii na uniwersytecie w Oslo (tytuł pracy: Erkenntnis und wissenschaftliches Verhalten). W wieku 27 lat (a więc w 1939 roku) uzyskał tytuł profesora – był najmłodszym profesorem w historii Uniwersytetu w Oslo.

Jeszcze w czasie studiów, podczas pobytu w Wiedniu, gdzie współpracował z doktorem Edwardem Hitschmann (uczeń Freuda) został przyjęty do prestiżowego Koła Wiedeńskiego. W latach 1937-38 pracował na Uniwersytecie w Berkeley (Kalifornia) gdzie badał zachowanie szczurów. Od 1939 roku, już z tytułem profesora rozpoczął pracę na Uniwersytecie w Oslo. Zajmował się tam badaniem filozofii nauki i języka a także psychoanalizą oraz semantyką. Zagadnienia te pochłaniają go całkowicie do 1954 roku, kiedy to zainteresował się filozofią Spinozy oraz ideami głoszonymi przez Gandhiego. Wielki wpływ na jego późniejsze życie wywarła lektura książki Rachel Carson - „Milcząca wiosna” (Silent spring) opublikowanej w 1962 roku. W latach 60 i 70 obok pracy na uniwersytecie, zajmuje się tworzeniem zrębów nowego nurtu eko-filozoficznego. Wreszcie w roku 1970, w wieku 58 lat rezygnuje z pracy na uniwersytecie, całkowicie poświęcając się ekologii i tworzeniu nowego nurtu filozoficznego. Dwa lata później formułuje manifest Ekologii Głębokiej. Idee w nim zawarte wkrótce czynią go jednym z najbardziej wpływowych ekologów, a pod wpływem jego myśli, na fali nowego ruchu społecznego zmienia się postrzeganie ekologii. Arne Naes zmarł 12 stycznia 2009 roku w Oslo, przezywszy 96 lat.

Jest autorem ponad 30 książek i wielu artykułów naukowych. Do najważniejszych dzieł należą: „Truth as conceived by those who are not professional philosophers” (1938), „Symbolic Logic” (1961), „Communication and Argument” (1966), „Gandhi and Group Conflict” (1974), „Ecology, Community and Lifestyle” (1989), „Hallingskarvet: The father of the good, long life” (1995), „Livsfilosofi, Natur och Kultur” (2000). Bez wątpienia najważniejszym dziełem jest „The Selected Works of Arne Naess” (SWAN; Dzieła Wybrane) - monumentalna, 10 tomowa książka wydana w 2005 roku.

Jego wykładów można było posłuchać na uniwersytetach w miastach takich jak: Helsinki, Melbourne, Hongkong, Londyn, Jerozolima, Warszawa, Pekin, Berkeley, Tromso, Dubrownik, Bukareszt, Vancouver i Santa-Cruz. Otrzymał kilka doktoratów honoris causa, między innymi na Uniwersytecie w Sztokholmie w 1972 roku. Za swoją działalność na polu ekologii, filozofii i kultury Naess został uhonorowany wieloma nagrodami. Najważniejsze z nich to: Order Świętego Olafa, nagroda Fridjofa Nansena, statuetka Peer Gynt, medal Prezydencji Republiki Włoskiej, nagroda Mahatmy Gandhiego oraz the Nordic Prize Szwedzkiej Akademii.

Naess zasłynął jako aktywny ekolog, angażujący się w różne akcje ochrony przyrody. W 1970 r. wraz z Sigmundem Kvaløyem wziął udział w demonstracji przeciwko budowie elektrowni wodnej na wodospadzie Mardola, gdzie przykuł się do skał. Apelował do rządu Nepalu o zachowanie w niezmienionym stanie masywu Gauri Shankar a także o zaprzestanie budowy tamy koło miasta Alta. Naess założył interdyscyplinarne pismo filozoficzne „Inquiry” oraz angażował się w działalność partii zielonych. O jego życiu powstało kilka filmów dokumentalnych: „Loop”, „Crossing the Stones”, „The Call of the Mountain” i „Boxing Arne Naess”.

Arne Naess jest także uznanym alpinistą i miłośnikiem gór. Był organizatorem i kierownikiem wielu norweskich wypraw na Tirisz-Mir – długi grzbiet o kilku wierzchołkach, położony w masywie Hindukusz. To właśnie wyprawy którymi kierował jako pierwsze zdobyły: Tiricz Mir Środkowy (7706 m – najwyższy szczyt Hindukuszu) w lipcu 1950 roku, oraz Tiricz Mir Wschodni (7692 m) w 1964 roku. Od 2002 roku jest honorowym członkiem The Norwegian Alpine Club oraz The Norwegian Tourist Association.

Arne Naess zasłynął jako twórca i propagator idei Ekologii Głębokiej. Dzięki rozpropagowaniu jego myśli zmienił się społeczny odbiór ekologii, a więc wzrosło uwrażliwienie społeczeństw na problemy ochrony przyrody i środowiska. Dziś w dobie hasła „zrównoważonego rozwoju” może się wydawać to oczywiste. Pamiętajmy jednak, że Naess ogłosił swój manifest w czasach, kiedy ekologia była postrzegana zupełnie inaczej. W latach 60 i 70 niepohamowany rozwój cywilizacji naukowo-technicznej skutkował lawinowo postępującą degradacją środowiska. Troska o los środowiska w połączeniu z inspiracją płynącą z dzieł Rachel Carson, a także Buddyzmu oraz dzieł Spinozy i Gandhiego zaowocowały stworzeniem spójnej koncepcji filozoficznej.

Celem Naessa było ukazanie, że możliwe jest zjednoczenie ludzkich wysiłków dla ratowania przyrody. Ważne były zatem nie przyczyny dla jakich ludzie ratują przyrodę ale realny i wspólny efekt ich działań. Słynne stało się stwierdzenie Naessa, że wszystko (a więc każda roślina, zwierzę oraz człowiek) ma równe prawo do życia i do rozwoju. Co z tego wynika? Otóż nie można postrzegać naszych działań jedynie przez pryzmat skutków jakie one niosą dla nas samych, ale także dostrzegać dalekie konsekwencje tych działań w świecie przyrody. Jeżeli zatem nie wiemy jakie będą dalekosiężne skutki naszych działań dla środowiska być może warto nie podejmować tych działań.

Arne Naess − głębokie pytania i szczere odpowiedzi

To właśnie Naess zaproponował stawianie sobie głębokich pytań, bo tylko dzięki szczerej odpowiedzi na nie, możliwe stanie się całościowe podejście do zaistniałego problemu ekologicznego. Ważne jest dogłębne zastanowienie się nad naszym sposobem życia a co się z tym łączy nad naszym postępowaniem wobec Ziemi. Najważniejsze z pytań jakie powinniśmy sobie postawić to:

Podsumowaniem piętnastoletnich przemyśleń dotyczących zasad ekologii głębokiej było sformułowanie jej ośmiu zasad. Dokonali tego Arne Naess oraz John Muir i George Sessions. Te zasady to: