STEFAN KOZŁOWSKI. Biografia sylwetki - Stefan Kozłowski

Fot.: Foma, CC.Stefan Kozłowski Fot.: Forma, CC/Wikipedia

Stefan Kozłowski: geolog, ekolog, ekspert w sprawach środowiska, naukowiec, publicysta, polityk i społecznik, wychowawca młodzieży. Człowiek wielkiego formatu, wielkiego serca, oddany Matce Ziemi i wszystkiemu, co na niej istnieje. Zmarł 17 września 2007 roku.



Wczesne lata

Stefan Kozłowski urodził się 5 stycznia 1928 we Lwowie jako syn Jadwigi z Postępskich i Tomasza Kozłowskiego, legionisty, posła na Sejm RP w latach 1930-1939. Ojciec był właścicielem majątku Przybysławice w powiecie miechowskim w gminie Kozłów (tam trzy lata po Stefanie urodził się jego brat, Krzysztof Kozłowski, później dziennikarz Tygodnika Powszechnego, filozof i polityk w III RP). Wujem obu braci był Leon Kozłowski, profesor archeologii na Uniwersytecie Lwowskim, premier rządu RP w latach 1934-1935; dalszym krewnym - Adam Kozłowski, opat tyniecki. Obaj bracia dzieciństwo spędzili w Przybysławicach. Starszy Stefan w czasie okupacji uczył się na tajnych kompletach, by potem w Miechowie kontynuować naukę w zakresie liceum o profilu matematyczno-przyrodniczym. Następnie przeniósł się do Krakowa, gdzie w 1947 roku zdał maturę w IV Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza.

Studia na Wydziale Geologiczno-Mierniczym AGH (na kierunku geologia surowcowa, ochrona środowiska) ukończył w roku 1952, uzyskując tytuł inżyniera geologa oraz stopień magistra nauk technicznych. W czasie studiów (1948-1952) był asystentem w zakładzie prof. Walerego Goetla, który wpajał młodzieży idee ochrony przyrody.

Praca

W latach 1953-1963 pracował w Przedsiębiorstwie Geologicznym w Krakowie jako Główny Inżynier Dokumentacji, kierownik Działu Studiów i Projektów. Uczestniczył dwukrotnie w Polskiej Ekspedycji Geologicznej do Mongolii (1959 i 1962). Doktorat uzyskał już w roku 1962 na podstawie pracy pt. "Pozycja stratygraficzna i tektoniczna wulkanizmu permskiego w centralnej części niecki śródsudeckiej". Potem kierował Zakładem Złóż Surowców Skalnych w Instytucie Geologicznym w Warszawie (1963-1984, od 1976 roku na stanowisku profesora). Efektem jego naukowego pobytu w Mongolii była praca "Badania geologiczne nad rozwojem plutonizmu i wulkanizmu na obszarze gór Chasagtu w Zachodniej Mongolii", na podstawie której habilitował się w zakresie geologii surowcowej na AGH w marcu 1969 roku.

Osiągnięcia

W swych badaniach przedstawił rozwój wulkanizmu permskiego na ziemiach polskich i opracował koncepcję ochrony krajobrazu (1972) oraz założenia ochrony litosfery (1987). Profesorem zwyczajnym został dopiero w roku 1998. Napisał do tego czasu wiele prac naukowych, opracowań kartograficznych i ekspertyz, które dotyczyły głównie krajowej bazy surowcowej. Podsumowaniem tych prac była monografia "Surowce skalne Polski", którą współredagował.

Pasjonowały go taternictwo, narciarstwo, żeglarstwo i przyroda. Od 1949 roku należał do Klubu Wysokogórskiego PTT, od 1950 roku - do Polskiego Związku Narciarskiego. Przeżył poważny wypadek lawinowy w 1953 roku, którego skutki nie pozwoliły mu w późniejszym życiu na realizację ambicji wspinaczkowych. Mimo to uczestniczył w pierwszym po wojnie narciarskim przejściu grzbietu Bieszczad Zachodnich (1956) i w wyprawach w góry Kaukazu (1957) i w Alpy Julijskie (1959). Do końca życia pozostał rozmiłowany w górach; za tę miłość i w uznaniu wielu zasług PTT odznaczyło go Złotą Odznaką PTT z Kosówką (1998).

Był cenionym ekspertem: uczestniczył w pracach Państwowej Rady Ochrony Przyrody (1968-1989), Państwowej Rady Ochrony Środowiska (1981-1990), przewodniczył Radzie Geologicznej (1990-1991), udzielał się w Państwowej Radzie Gospodarki Przestrzennej i Wojewódzkiej Radzie Ochrony Przyrody Województwa Mazowieckiego (2004-2007).

Na polu nauki przewodniczył Komitetowi Inżynierii Środowiska PAN (1982-1987) i Komitetowi "Człowiek i Środowisko" PAN (1990-2006 - kierował też tam trzema ekspertyzami - 1988, 1990 i 1993), był członkiem Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN (1996-1998) oraz Komitetu Prognoz "Polska 2000 Plus", a także członkiem Komitetu Badań Naukowych jako wiceprzewodniczący Komisji Nauk Stosowanych KBN (1991-1994). Przewodniczył Radzie Naukowej Porozumienia "Zielone Płuca Polski" (1993-2007), był członkiem Rady Naukowej Instytutu Geologicznego (1975-1985 i 1989-1999) oraz Centralnego Laboratorium Ochrony Radiologicznej (2003-2007), Ligi Ochrony Przyrody, Rady Instytutu na rzecz Ekorozwoju (1992-1995) i Rady Programowej "Pracowni na rzecz Wszystkich Istot" oraz wiceprzewodniczącym Rady Fundatorów Narodowej Fundacji Ochrony Środowiska. Odszedł na emeryturę z Państwowego Instytutu Geologicznego, ale nadal był szalenie aktywny naukowo i organizacyjnie - poszerzył nawet swoją aktywność dydaktyczną. Był nauczycielem akademickim i wykładowcą w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu (1989-1995), w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (1992-2002 – jako kierownik Katedry Ochrony Środowiska KUL), w Wyższej Szkole Humanistycznej w Pułtusku (1995-2004), w Wyższej Szkole Przedsiębiorczości i Rozwoju Regionalnego w Falentach (2005-2007), był też dziekanem Wydziału Ekologii Wyższej Szkoły Ekologii i Zarządzania w Warszawie (2006-2007). Był członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Geologicznego (od 1996) i Ruchu Ekologicznego św. Franciszka z Asyżu (od 2005), wspierał społeczne ruchy ekologiczne. Był gorącym orędownikiem podpisania Konwencji Karpackiej przez państwa, które leżą na obszarze Karpat, by je ratować przed bezrozumnym rozwojem.

Był bardzo aktywny na niwie wydawniczej: przewodniczył Komitetowi Redakcyjnemu półrocznika "Człowiek i przyroda" (KUL), pracował w Radzie Programowej rocznika "Przyroda i Człowiek" OCEE, w Radzie Naukowo-Programowej dwumiesięcznika "Problemy ekologii", był członkiem Komitetu Redakcyjnego miesięcznika "Przegląd Geologiczny" i redakcji czasopisma "Problemy ekorozwoju" (PAN), Rady Redakcyjnej Zeszytów Naukowych Komitetu "Człowiek i Środowisko" (PAN), Rady Programowej rocznika "Studia ecologiae et bioethicae" (UKSW). Sam był autorem licznych publikacji z zakresu geologii, ekologii, ochrony środowiska i krajobrazu, planowania przestrzennego oraz interdyscyplinarnej dziedziny nauki - ekorozwoju.

Stefan Kozłowski był jednym z pomysłodawców utworzenia Banku Ochrony Środowiska, współtwórcą Narodowej Fundacji Ochrony Środowiska, współfundatorem i członkiem Kapituły Nagrody "Zielonego Liścia". W tej sferze został laureatem Nagrody LOP "Zielone Serce Przyrody" (1998), Nagrody Pracy Organicznej w Ochronie Środowiska im. Wojciecha Dutki (2006) i Nagrody Ministra Środowiska za całokształt działalności naukowo-badawczej w dziedzinie geologii i ochrony środowiska (2007).

Był autorem, współautorem i redaktorem kilkuset publikacji, opracowań i ekspertyz z zakresu geologii, sozologii, ekologii, ochrony środowiska naturalnego, ochrony krajobrazu, planowania przestrzennego, ekorozwoju i zrównoważonego rozwoju (między innymi kilku ważnych monografii: "Ochrona krajobrazu", "Ochrona litosfery", "W drodze do ekorozwoju", "Ekorozwój - wyzwanie XXI wieku", "Przyszłość ekorozwoju").

W opozycji

Był członkiem NSZZ "Solidarność" od 1980 roku, przewodniczącym zespołu ekspertów "Solidarności" w Instytucie Geologicznym w okresie 1980-1981. Wespół z W. Brzezińskim i Z. T. Wierzbickim był autorem raportu "O stanie środowiska przyrodniczego w Polsce i zagrożeniu zdrowia ludzkiego", opublikowanego w 1981 roku. Później, w latach 80. XX wieku był autorem licznych ekspertyz przeciwstawiających się lokalizacji inwestycji mogących zniszczyć przyrodę wielu zakątków Polski: kopalni i huty metali nieżelaznych w Suwałkach, kopalni węgla brunatnego w 'rowie poznańskim', elektrowni atomowych w Żarnowcu i Korolewie, fabryki tlenku glinu pod Kielcami. W latach 1986-1990 był jednym z koordynatorów programu badawczego "Ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego" kierowanego przez prof. Romana Andrzejewskiego. Kierowany przez niego zespół zaangażowanych badaczy wydał kilkanaście książek z zakresu gospodarki środowiskiem przyrodniczym na obszarach eksploatacji surowców mineralnych. Stworzyło to podstawy koncepcji nowego prawa geologicznego i górniczego, a także programu "Ochrona litosfery". Po tych trudnych latach, w czasie przełomu został członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ "Solidarność" Lechu Wałęsie (1988-1992), przewodniczącym Komisji Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych w Komitecie Obywatelskim, wreszcie - uczestnikiem obrad Okrągłego Stołu w 1989 roku (przewodniczył obradom podstolika ekologicznego ze strony solidarnościowo-opozycyjnej), a potem wiceprzewodniczącym Fundacji Obywatelskiej (1990-1992).

W wolnej Polsce

W latach 1989-1991 był posłem na Sejm z listy "Solidarności", wybrany w okręgu wyborczym nr 69 (Kędzierzyn Koźle); został wiceprzewodniczącym Komisji Ochrony Środowiska i przewodniczył Komisji Ochrony Środowiska Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Od 23 grudnia 1991 roku do 4 czerwca 1992 roku pełnił funkcję ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w rządzie Jana Olszewskiego (zdążył wtedy rozpocząć rozmowy z Norwegią w sprawie dostaw gazu i ropy do Polski, oraz przewodniczyć polskiej delegacji na tzw. Szczyt Ziemi, czyli konferencję "Środowisko i Rozwój" w Rio de Janeiro i podpisać sławną "Ramową Konwencję Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmiany Klimatu" oraz "Konwencję Narodów Zjednoczonych w Sprawie Różnorodności Biologicznej") oraz od 5 czerwca do 10 lipca 1992 roku w rządzie Waldemara Pawlaka. Był inicjatorem i propagatorem programu "Zielone Płuca Polski" dla terenów północno-wschodnich kraju, między innymi leżącego u podstaw powołania w 1993 roku Biebrzańskiego Parku Narodowego. Następnie od 1 września 1992 roku do 22 grudnia 1995 roku był społecznym doradcą Prezydenta RP Lecha Wałęsy do Spraw Ekologii i Ochrony Środowiska, zaś w latach 1993-1995 społecznie przewodniczył Radzie Ekologicznej przy Prezydencie RP (do powstania której doprowadził).

Stefan Kozłowski został doceniony i odznaczony między innymi Złotym Krzyżem Zasługi (1974), nagrodą Sekretarza Naukowego PAN (1980), nagrodą Rektora UW (1984), nagrodą Ministerstwa Gospodarki, Prac i Polityki Społecznej (1989), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1990), Złotą i Honorową odznaką za zasługi dla Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (2003) i Złotą odznaką Zasłużony dla polskiej geologii. W maju 2007 roku otrzymał Nagrodę Ministra Środowiska za całokształt działalności w zakresie geologii i ochrony środowiska). Został też uhonorowany medalami za zasługi Kielecczyzny, Opolszczyzny, Lubelszczyzny, Suwalszczyzny, województwa gorzowskiego i dla Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (2007).

Był autorem jednego patentu, dwudziestu ekspertyz i sześciu książek - Surowce skalne Polski (1976, 1986), Ochrona krajobrazu (1980), Gospodarka a środowisko przyrodnicze (1991), Droga do ekorozwoju (1994), Ekologiczne problemy przyszłości świata i Polski (1998). Opublikował około dwustu artykułów i prac naukowych z dziedziny geologii (wulkanizm, kopaliny użyteczne) oraz ekologii. Był promotorem trzech prac doktorskich.

W latach dziewięćdziesiątych XX wieku nabył stary dom w Radóchówce nad Świdrem, na terenie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego i coraz więcej wolnego czasu tam spędzał. Gromadził między innymi stare sprzęty, aby je ocalić od zniszczenia. Może z czasem powstałoby małe muzeum etnograficzne? Ale czy tak uspołeczniony człowiek mógł się odgrodzić w jakimś azylu od świata? Bardzo szybko zyskał wielką przychylność i autorytet wśród miejscowej społeczności. Gdy małej szkole w sąsiednim Dłużewie groziła likwidacja, zainicjował założenie Stowarzyszenia Przyjaciół Szkoły i został jego prezesem. Stowarzyszenie założyło szkołę społeczną, ocalając placówkę przed zamknięciem. Sam wychował i wykształcił czwórkę dzieci i dochował się gromadki wnuków...

Mimo przybywających lat nie wygaszał swojej aktywności; wykładał, pisał i pracował jak zwykle. W PIG pod jego naukową opieką powstawał ostatnio "Atlas georóżnorodności", który miał uświetnić jego 80. urodziny. Już ich nie doczekał... Zasłabł nagle w czasie wygłaszania referatu na konferencji "Krynica 2007" 17 września 2007 roku - i mimo natychmiastowej pomocy nie udało się Go uratować. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 25 września w warszawskim kościele św. Karola Boromeusza przy ulicy Powązkowskiej. Profesor został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.

Jak napisano w nekrologu PIG - odszedł od nas "Człowiek wielkiego formatu, wielkiego serca, oddany Matce Ziemi i wszystkiemu co na niej istnieje".
Źródło: KUL
Ocena (3.3) Oceń:
Szukaj sylwetki ekologa
>> Zamknij <<