WŁADYSŁAW TACZANOWSKI. Sylwetka - Władysław Taczanowski

„Nie należy się kierować jedynie samemi tylko materyalnemi względami: są bowiem inne, na które także powinniśmy zwracać uwagę; czyż bowiem nie sprawia już w nas rozkoszy widok pławiącego się w powietrzu orła lub kani albo też uderzającego w wodę rybołowa, i czyż rozkosz ta nie jest zdolna nagrodzić szkód, jakie te wspaniałe ptaki wyrządzają.” (Władysław Taczanowski)

Na świat przyszedł jako syn Kazimierza oraz Izabeli z Owidzkich. Jego ojciec, były kapitan wojsk napoleońskich był właścicielem wioski a dziadek ze strony matki znanym na Lubelszczyźnie działaczem oświatowym i politycznym. Władysław już jako uczeń szkoły powszechnej przejawiał spore zainteresowanie przyrodą, często w czasie wędrówek po okolicy obserwował ptaki. W 1838 roku kończy gimnazjum gubernialne w Lublinie, gdzie zdaje maturę.

Jeszcze w tym samym roku rozpoczyna pracę jako korepetytor, oficjalista oraz pomocnik gospodarski w okolicznych majątkach ziemskich. Rok później umiera jego ojciec, co znacznie pogarsza sytuację materialną całej rodziny. Młody Władysław wyposażony zaledwie w torbę i broń myśliwska opuszcza na dobre dom rodzinny i zatrudnia się w coraz to nowych majątkach. Jednocześnie w wolnych chwilach dalej podpatruje dziką przyrodę, robiąc pierwsze notatki, które później staną się bardzo pomocne przy pisaniu m. in. „Ptaków krajowych”. Początkowo przez rok mieszka w majątku ziemskim w Zakrzowie pod Torubinem, wkrótce jednak przenosi się do Bychowców. Mieszka tam u swojego przyjaciela, księdza Walentego Baranowskiego, miejscowego proboszcza, a wkrótce Biskupa Lubelskiego. Dzięki pomocy księdza może podejmować coraz dalsze wyprawy terenowe, bada m. in. ptaki zamieszkujące rozlewiska Bugu, Polesie czy też Powiśle. Wtedy też gromadzi w czasie polowań pierwsze okazy do swojej kolekcji , którą tak później rozwinie już w ramach muzeum zoologicznego.

W 1852 roku, mając zaledwie 33 lata obejmuje swoja pierwsza posadę rządową. Obejmuje stanowisko konserwatora zbioru ornitologicznego przy sekcji leśnej Gubernialnego Zarządu Radomskiego. Pozwala mu to łączyć zawód a zarazem pasję życiową, dzięki rządowej posadzie już w ramach swojej pracy może podejmować coraz dalsze wyprawy ornitologiczne. W ten sposób udaje mu się badać faunę m. in. okolic Sandomierza, Ojcowa czy też Złotego Potoku.

Niespełna trzy lata później, w 1855 roku zostaje Adiunktem w Gabinecie Zoologicznym (późniejszy Instytut Zoologii) w Warszawie. Z miejscem tym, będzie związany już do śmierci, stale porządkując jego zbiory, a także pozyskując nowe okazy i pisząc prace naukowe. Już w 1862 roku zostaje kierownikiem a zarazem kustoszem Gabinetu Zoologicznego Szkoły Głównej (Późniejszy Uniwersytet Warszawski) w Warszawie.

Dzięki jego licznym kontaktom pozyskuje wiele okazów dla muzeum (kataloguje m.in. okazy z Syberii przesłane przez Dybowskiego, a także te z Ameryki Południowej nadesłane przez Jelskiego i Sztolcmana). Stale ślęczący nad biurkiem, zagłębiający się w zawiłości taksonomii i biologii wybranych gatunków nie zaniedbuje też wypraw terenowych. W latach 1866-67, razem z Antonim Wagą i braćmi Branickimi odbywa wyprawę naukową do Algierii i na Saharę francuską. Jednocześnie daje się poznać jako obrońca przyrody, domagając się m in. zaprzestania odstrzału ptaków drapieżnych. Już od 1860 roku pomaga w organizowaniu zbiorów muzeów zoologicznych, okresowo pracując m. in. w Wiedniu, Berlinie, Paryżu i Londynie. Stale pochłonięty pracą stał się światowej sławy ornitologiem, kształcąc przy okazji wielu wybitnych następców. A wszystkiego tego dokonał człowiek będący genialnym samoukiem, jaki nigdy nie odbył studiów przyrodniczych. Władysław Taczanowski umiera w Warszawie 17 stycznia 1890 roku, pozostawiając po sobie ogromny dorobek naukowy.

Pozostawił po sobie przeszło 590 prac naukowych i popularyzatorskich z dziedziny biologii. Światowy rozgłos przyniosły mu jednak dwa dzieła, dzięki którym został jednym z najwybitniejszych ówczesnych ornitologów. W trzytomowym „Ornitologie de Perou” (1884-86) opisał przeszło 1400 gatunków ptaków z Ameryki Południowej, zaś w „Fauna ornithologique de la Siberie orientale” (wydana już po śmierci 1891-93) jest doskonałą monografią o ptakach Syberii. Nie zaniedbywał tez fauny krajowej - właśnie polskim ptakom poświęca m in. monumentalne dzieło: „Ptaki krajowe” wydane w 1882 roku przez Polską Akademię Umiejętności. To dwutomowe dzieło (prawie 830 stron) to doskonały opis krajowej awifauny, zachwycający do dziś plastycznością opisów i piękną polszczyzną. Stale publikował w zagranicznych czasopismach ornitologicznych (m. in. angielskie, francuskie, rosyjskie i niemieckie). Obok licznych prac o ptakach opublikował także kilka dotyczących ssaków (m. in. o nietoperzach Ojcowa) oraz kilka z zakresu entomologii i arachnologii. Był ponadto autorem licznych haseł zoologicznych w Encyklopedii powszechnej S. Orgelbranda.

Był członkiem licznych akademii i towarzystw naukowych (m in. w Wiedniu, Bostonie, Petersburgu, Paryżu i w Berlinie). W 1887 zostaje doktorem honoris causa Uniwersytety Jagiellońskiego. Już od 1867 roku jest członkiem Akademii Hippone w Algerii a Petersburska Akademia Nauk za dzieło poświęcone ptakom Peru przyznało mu nagrodę. Wsławił się jako odkrywca przeszło 40 nowych gatunków zwierząt, w tym ponad 20 gatunków ptaków.

Dziś tego wybitnego zoologa obok jego prac naukowych przypominają nazwy naukowe kilkunastu gatunków ptaków i jednego gatunku ssaka – noszących dumny przydomek „taczanowskii” w gatunkowym członie nazwy. Wreszcie Muzeum Instytutu Zoologii w Warszawie zawdzięcza mu wiele, spośród swoich cennych zbiorów.