Aksamitkówka złota to piękny, ale grzyb niejadalny z rodziny pieczarkowatych Agaricaceae. W Europie Środkowej i Zachodniej, od UK i Holandii po Węgry i Polskę jest nader rzadka, toteż zasługuje na ochronę.
Sezon
Aksamitówka złota zawiązuje owoce od końca lata aż do przedzimia (sierpień-listopad).Występowanie
Aksamitkówka złota to grzyb szeroko rozpowszechniony na całej półkuli północnej, choć w wielu krajach nader rzadki. W Europie rośnie od Białorusi po Portugalię. W Azji od zach. Syberii po Chiny oraz Gruzję. W Ameryce Północnej trzyma się wybrzeży Pacyfiku, od Alaski do płn. Kalifornii. Opinie uczonych mikologów odnośnie ulubionych ekosystemów aksamitkówki złotej mocno się różnią. Obserwowano ją pojedynczo lub w małych grupach w lasach liściastych oraz mieszanych, a nawet na siedliskach antropogenicznych: parkach, cmentarzach, łąkach kośnych, pastwiskach, ugorach, poboczach dróg, rowach, przypłociach i przychaciach z kępami pokrzyw. Najwidoczniej lubi bardzo żyzne gleby.Wygląd
Owocniki aksamitkówki złotej są bardzo charakterystycznej barwy, jaskrawo żółte. Mleczka nie ma.
Blaszki nie zrośnięte z nóżką, o regularnej tramie, gęsto a równolegle ułożone, o gładkich ostrzach. Barwa blaszek zmienia się z wiekiem okazu: najmłodsze kremowo żółte, starsze ochrowe, a najstarsze brunatne z ochrowym odcieniem.
Kapelusz niesamowitego złocistego koloru, o ziarnistej powierzchni, początkowo półokrągły, u owocników w średnim wieku dzwonkokształtny, u najstarszych okazów stożkowaty bądź wypukły. Dobrym wyróżnikiem aksamitkówki złotej jest brudzenie dłoni i przylepianie się do niej przez kapelusz.
Trzon pełny, z wyraźnym pierścieniem oraz z komorami, obrośnięty niezliczonymi kosmkami i włókienkami. Pierścień cyganki złotej takoż złoty, błoniasty w dotyku. Pochwy nie ma.
Miąższ aksamitkówki złotej podobnie jak większości pieczarkowatych jest mięsisty, o trudnym do nazwania, ale raczej przyjemnym smaku. U młodych owocników biały, u dojrzalszych żółtawy, silnie też żółknie po uszkodzeniu. Woń bardzo wyraźna, raczej przyjemna. Smak lekko kwaśny, ale dość miły.
Wysyp zarodników rudo brązowy. Spory tejże aksamitkówki złotej charakteryzują się podługowatym, wydłużonym kształtem i szorstką fakturą. Mierzą 10-14 x 5-6 µm. Pór rostkowych brak.
Grzyb w tak niesamowitym odcieniu złota jak aksamitkówka złotawa trudno pomylić z jakimkolwiek innym gatunkiem, może z wyjątkiem łysaka wspaniałego Gymnopilus junonius. Owocniki łysaka wspaniałego są jednak większe, o mocniejszym zapachu i bardziej gorzkim smaku, nie tak lepkie w dotyku, ponadto nie brudzą dłoni.
Nieco podobne do aksamitki złocistej bywają również niektóre ziarnówki Cystoderma i czubajeczki Lepiota. Aksamitkówka złota jest jednak znacznie większa od ziarnówek.
Właściwości
Aksamitkówka złota to grzyb niejadalny. W starych pracach grzyboznawczych uznawano niekiedy aksamitkówkę złotą za grzyb jadalny (przy czym opinie o jej walorach kulinarnych były mocno rozbieżne: od delikatesu po grzyb niesmaczny), potem jednak okazała się lekko trująca.Zastosowanie
Aksamitkówka złota współcześnie nie posiada żadnych zastosowań i z racji rzadkości nie powinna mieć.Bibliografia
- Ammirati J., Trudell S. 2009. ; “Mushrooms of the Pacific Northwest. ”; Timber Press, Portland. ;
- Fluck M. 1996. ; “Jaki to grzyb? Oznaczanie, zbiór, użytkowanie. ”; Oficyna Wyd. „Delta W-Z”, Warszawa – Mladijska Knjiga, Lubljana, Słowenia. ;
- Gerhardt E. 2006. ; “Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków. ”; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
- Gminder A. 2008. ; “Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. ”; Wyd. Weltbild, Warszawa. ;
- Mirek Z. 2006. ; “Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. W. Szafer’ Institute of Botany, ”; Polish Academy of Sciences, Kraków. ;
- Škubla P. 2007.; “ Wielki atlas grzybów. ”; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań. ;
- Snowarski M. 2010. ; “Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą. ”; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.;
- Vasas G. 2004.; “Interesting Macrofungi in Hungary IV. Four rare Basidiomycetes species.”; Studia Botanica Hungarica 35: 59-66.;
- Wojewoda W. 2003. ; “Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski.”; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
