Jodłownica górska (Bonadarzevia mesenterica)

Nazywany/a też: bondarcewia górska, bondarcewia jodłowa, bondarzewia górska, chropiatka jodłowa, żagiew jodłowa

Jodłownica górska, Źródło: This image was created by user Ryane Snow (snowman) at Mushroom Observer, a source for mycological images.You can contact this user here.English | español | français | italiano | македонски | português | +/− [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons
Jodłownica górska to okazała, rzadko spotykana, ginąca w Polsce huba z rodziny jodłownicowatych (Bondarzeviaceae). W Polsce nadano jej status V – narażona na wymarcie.

  1. Sezon
  2. Występowanie
  3. Wygląd
  4. Właściwości
  5. Zastosowanie
  6. Galeria zdjęć

Sezon

Jodłownica górska produkuje owocniki jednoroczne, od sierpnia do października, zazwyczaj przez wiele lat na korzeniach albo u podstawy pnia prastarych, pomnikowych okazów jodły.

Czy wiesz, że...Do niedawna jodłownicę górską obejmowała w Polsce ochrona ścisła, obecnie tylko częściowa. W przypadku tej formy ochrony zezwolenia na odstępstwo od obowiązujących w Polsce zakazów udziela regionalny dyrektor ochrony środowiska, a nie minister środowiska lub generalny dyrektor ochrony środowiska. Niektóre gatunki grzybów i roślin naczyniowych objęte ochroną częściową mogą być nawet, za zezwoleniem regionalnego dyrektora ochrony środowiska, przedmiotem ostrożnego, ograniczonego zbioru dla celów gospodarczych.


Występowanie

Jodłownica górska rośnie tam, gdzie jej najważniejsza roślina żywicielska – jodła zwyczajna Abies alba. Trzyma się zatem górskich i wyżynnych lasów Środkowej Europy, sięgając na północ po Danię, na południe po Czechy i Austrię, a na wschodzie do Republiki Kabardyno-Bałkarskiej w Federacji Rosyjskiej. Wszędzie rzadka i co raz bliższa wymarcia. W Polsce spotykana jest niemal wyłącznie w Sudetach, Karpatach oraz Górach Świętokrzyskich.

Wygląd

Owocniki jodłownicy górskiej formują najczęściej rozetkowate skupienia, zrastając się po kilkanaście. Nic dziwnego zatem, że taki grupowy owocnik osiąga nierzadko imponujące rozmiary: 10 kg wagi i koło pół metra średnicy!

Kapelusz ma kształt wachlarza lub języka, powierzchnię w dotyku aksamitną, lekko pręgowaną i matową. Kolor kapelusza u bondarcewii jodłowej wyraźnie zmienia się z wiekiem: młode owocniki są jasnożółte, podczas gdy stare w różnych odcieniach ciemnych brązów i czerni, zwykle przypominających drewno orzecha włoskiego. Mierzyć może nawet 10-30 cm długości. Zwykle zrasta się dachówkowato z sąsiednimi kapeluszami.

Rurki jodłownicy mogą być kremowobiałe lub słomiasto żółte. Osiągają 4-10 mm długości. Zbiegają po nóżce. Bardzo charakterystyczne są też pory: wielkie, kanciaste i nierówne.

Trzon niemal niedostrzegalny, niezwykle krótki, wyrasta ze wspólnej podstawy z innymi trzonami.

Miąższ jodłowniccy górskiej jest biały, sprężysty, nie ciemnieje po przekrojeniu, aczkolwiek robi się słomkowo żółty po wysuszeniu.

Smak ma obrzydliwy, palący, a zapach grzybowy i mocny.

Wysyp zarodników biały. Spory gładkie, okrągławe, amyloidalne, łatwe do odróżnienia od zarodników podobnych hub dzięki swej charakterystycznej, brodawkowato żeberkowanej powierzchni. Mierzą około 5 × 6,5 µm.

Jodłownicę górską (bondarcewię jodłową) dość łatwo pomylić z żagwią wielogłową Polyporus umbellatus, żagwicą listkowatą Grifola frondosa albo z wachlarzowcem olbrzymim Merispilus giganeteus. Jodłownica górska poraża praktycznie tylko jodły, ponadto  mocniej kanciaste pory od żagwi i żagwic. Jest mniejsza i rzadziej spotykana od wachlarzowca. Ponadto wachlarzowiec preferuje drzewa liściaste jako gospodarzy (żywicieli).

Właściwości

Jodłownica górska jest grzybem niejadalnym. Grzyb ten to jedna z wielu hub powodujących białą zgniliznę drewna.


Zastosowanie

Współcześnie brak zastosowań jodłownicy górskiej z uwagi na ochronę prawną i co raz mniej liczne występowanie.

Z racji rzadkości występowania nie stanowi problemu gospodarczego w większości państw. Tym niemniej w rodzinie jodłownicowatych (Bondarzeviaceae) nie brak hub bardzo szkodliwych dla leśnictwa i sadownictwa, należy tu bowiem choćby korzeniowiec wieloletni Heterobasidion annosum, absolutny lider w szkodzeniu lasom gospodarczym.

Bibliografia

  1. Domański S., Orłoś H., Skirgiełło A. 1967. ; “Żagwiowate II (Polyporaceae pileateae), szczecinkowcowate II (Mucronosporaceae pileateae), lakownicowate (Ganodermataceae), bondarcewiowate (Bondarzewiaceae), boletkowate (Boletopsidaceae), ozorkowate (Fistulinaceae). w: Kochman J., Skirgiełło A. (red.), ”; PWN, Warszawa ;
  2. Gerhardt E. 2006. ; “Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków. ”; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
  3. Grochowski W., Grochowski A. 1994.; “ Leśne grzyby, owoce i zioła. Zbiór i wykorzystanie. ”; PWRiL, Warszawa ;
  4. Krieglsteiner G., Gminder A., Winterhoff W. 2000. ; “Die Großpilze Baden-Württembergs. Band 2: Ständerpilze: Leisten-, Keulen-, Korallen- und Stoppelpilze, Bauchpilze, Röhrlings- und Täublingsartige. ”; Ulmer Verlag, Stuttgart. ;
  5. Kujawa A. 2005. ; “„Rejestr gatunków grzybów chronionych i zagrożonych” – nowa forma gromadzenia danych mikologicznych pochodzących od amatorów. Podsumowanie roku 2005. ”; Przegląd Przyrodniczy, 16 (3-4): 17-52. ;
  6. Kujawa A. 2010. ; “Ochrona grzybów wielkoowocnikowych w Polsce – stan aktualny, problemy i wyzwania. Głos w dyskusji. ”; Przegląd Przyrodniczy, 21 (2): 42-51.;
  7. Ławrynowicz M. 2004. ; “Ochrona gatunkowa grzybów. ”; Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 60 (5): 51-61.;
  8. Łakomy P., Hanna Kwaśna H. 2008.; “Atlas hub. ”; Oficyna Wydawnicza MULTICO, Warszawa. ;
  9. Mirek Z. 2006. ; “Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. ”; W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków.;
  10. Moser M. 1978.; “Röhrlinge und Blätterpilze. Kleine Kryptogamenflora Mitteleuropas. vol. 2. ”; Gustav Fischer, Stuttgart.;
  11. Narkiewicz C. 2005. ; “Grzyby chronione Dolnego Śląska.”; Wyd. Muzeum Przyrodniczego, Jelenia Góra.;
  12. Snowarski M. 2010. ; “Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą. ”; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa ;
  13. Szczepkowski A. 2012. ; “Grzyby nadrzewne w innym świetle – użytkowanie owocników. ”; Studia i Materiały CEPL w Rogowie 14, 32: 3. ;
  14. Tyszko-Chmielowiec P. (red.) 2012. ; “Aleje – skarbnice przyrody. Praktyczny podręcznik ochrony alej i ich mieszkańców. ”; Fundacja EkoRozwoju, Wrocław.;
  15. Wojewoda W. 2003. ; “Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. ”; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków. ;
  16. Wojewoda W., Ławrynowicz M. 2006. ; “Czerwona lista grzybów wielkoowocnikowych w Polsce.”; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;

Okres występowania

IIIIIIIVVVIVIIVIIIIXXXIXII
Jodłownica górska, Źródło: This image was created by user Ryane Snow (snowman) at Mushroom Observer, a source for mycological images.You can contact this user here.English | español | français | italiano | македонски | português | +/− [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons Jodłownica górska, Źródło: This image was created by user Ryane Snow (snowman) at Mushroom Observer, a source for mycological images.You can contact this user here.English | español | français | italiano | македонски | português | +/− [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons

Galeria zdjęć

Jodłownica górska, Źródło: This image was created by user Ryane Snow (snowman) at Mushroom Observer, a source for mycological images.You can contact this user here.English | español | français | italiano | македонски | português | +/− [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons
Indeks nazw
A B C D E F G H I J K L Ł M N O Q P R S Ś T U V W X Y Z Ż Ź