PIEPRZNIK ŻYŁKOWANY. Grzyb. Roślina - pieprznik żyłkowany, pieprznik bagienny, pieprznik żółtawy, złota stópka, złoty świt
Ekologia.pl Wiedza Atlas grzybów Grzyby grzyby podstawkowe pieczarniaki pieprznikowce pieprznikowate pieprznik Pieprznik żyłkowany
Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż

Pieprznik żyłkowany (Craterellus lutescens)

Nazywana/y także: pieprznik bagienny, pieprznik żółtawy, złota stópka, złoty świt
Pieprznik żyłkowany, fot. shutterstock
Spis treści
Wstęp

Pieprznik żyłkowany to naturalnie rzadki, potencjalnie zagrożony wymarciem w Polsce grzyb z rodziny pieprznikowatych.

Sezon

Pieprznik żyłkowany zawiązuje owocniki od czerwca do października.

Występowanie

Pieprznik żyłkowany preferuje mokre, cieniste lasy liściaste wzdłuż potoków na wyżynach i w górach Europy oraz Ameryki Północnej.

Wygląd

Owocniki pieprznika żyłkowanego podobne do wielu innych „kurek” (pieprzników, lejkowców i lejkowniczków), tzn. lejkokształtne, o płatowatych, postrzępionych brzegach.

Hymenofor zmienia się z wiekiem owocnika. U najmłodszych jest gładki, u średnich pomarszczony, a u najstarszych z wyraźnymi, choć rzadko rozłożonymi żyłkami, połączonymi anastomozami. Także kolor zmienia się z czasem, od blado ochrowego przez ochrowo-brązowy do ciemnobrązowego.

Kapelusz w postaci głębokiego leja, o płatowatych i postrzępionych brzegach. Barwa kapelusza jest niemal zawsze złocista lub pomarańczowa, nigdy siwo czarna. U młodych owocników na kapelusza widać promieniście wrośnięte łuski bądź włókienka. Kapelusz „złotego świtu” zazwyczaj osiąga 3-6 cm, wyjątkowo do 10 cm średnicy.

Trzon 5-8 cm (sporadycznie 10 cm) wysoki, 0,6-1,5 cm szeroki, wyraźnie wydrążony wewnątrz, walcowaty na przekroju, zazwyczaj spłaszczony, rozszerzający się od dołu ku górze, płynnie przechodzący w kapelusz.
Miąższ cienki, białawy w kolorze, o miłej woni (podobnej wg niektórych do zapachu siana) oraz owocowym, choć niekiedy gorzkawym smaku. Ług potasowy przebarwia miąższ na biało, a słabo stężony kwas siarkowy na jasno lilowo.
Wysyp zarodników jasnożółty lub kremowobiałe. Spory elipsoidalne, gładkie, mierzą 11–9 x 6–7,5 µm.

Od pokrewnych i podobnych pieprzników i lejkowców różni się głównie barwą. Pieprznik szary Craterellus cinereus odznacza się popielato sinym kolorem dojrzałych owocników, tudzież znacznie ciemniejszymi, brązowo-czarnymi blaszkami. Z kolei pieprznik trąbkowy  C. tubaeiformis charakteryzuje się wyraźniejszymi żyłkami hymenoforu oraz czysto siwymi, a nie złoto siwymi blaszkami.

Z perspektywy grzybiarza najważniejsze by nie pomylić „złotego świtu” z zasłonakiem rudym Cortinarius orellanus o ciemniejszym, cynamonowo brązowym, a mniej wklęsłym kapeluszu, rzadkich a grubych blaszkach, zapachu rzodkwi, tudzież o ciemno rdzawym wysypie nieco brodawkowatych, migdałokształtnych zarodników. Zasłonak straszliwie uszkadza nerki powodując zgon lub konieczność przeszczepu albo dializ przez długie lata po spożyciu.

Nieprzyjemnie może się też skończyć pomylenie pieprznika żyłkowanego (bagiennego) z lisówką pomarańczową Hygrophoropsis aurantiaca o cienko mięsistych kapeluszach, lekko matowej i pilśniowej skórce, bardzo gęstych i cienkich blaszkach oraz o nieco mniejszych niż u pieprznika żyłkowanego sporach. Z racji wysokiej zawartości arabitolu omyłkowe spożycie lisówki dla wielu osób kończy się nader przykrymi dolegliwościami żołądkowymi, choć nie śmiercią. Lisówka pomarańczowa preferuje jednak nieco suchsze siedliska, a rośnie głównie pod sosnami, jodłami i bukami.

Właściwości

Pieprznik żyłkowany jest niezły w smaku grzyb jadalny, ceniony za brak „robaków”.

Zastosowanie

Jak u pozostałych, jadalnych pieprznikowatych. Z pieprznika żyłkowanego uzyskuje się selektywne inhibitory trombiny, potencjalnie nadające się do produkcji leków przeciwzakrzepowych.

Okres występowania
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Bibliografia
  1. Dermek A.; "1981. Grzyby."; Wyd. „Sport i Turystyka”, Warszawa.;
  2. Engel F., Gröger F. 1989.; "Pilzwanderungen. Eine Pilzkunde für jedermann."; A. Ziemsen Verlag, Wittenberg.;
  3. Doljak B., Stegnar M., Urleb U., Kreft S.; Umek A., Ciglarič M.; Štrukelj B., Popov T. 2001.; "Screening for selective thrombin inhibitors in mushrooms."; Blood Coagulation and Fibrinolysis, 12 (2): 123–128.;
  4. Fluck M. 1996.; "Jaki to grzyb? Oznaczanie, zbiór, użytkowanie."; Oficyna Wyd. „Delta W-Z”, Warszawa – Mladijska Knjiga, Lubljana, Słowenia.;
  5. Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
  6. Gumińska B., Wojewoda W. 1988.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
  7. Škubla P. 2007.; "Wielki atlas grzybów."; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań.;
  8. Snowarski M. 2010.; "Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą."; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.;
  9. Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
4.6/5 - (16 votes)
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments