Wodnicha biała jest jadalnym, ale raczej nie zbieranym w Europie grzybem z rodziny wodnichowatych Hygrophoraceae. Wyodrębnione z niej kwasy tłuszczowe działające zabójczo na lęgniowce (grzybopodobne protisty), powodujące ogromne straty w rolnictwie jako pasożyty m.in. ziemniaka i pomidora. Mogą się one okazać pomocne także w walce z pewnymi bakteriami, uodparniającymi się na kolejne generacje antybiotyków.
Owocniki wodnichy białej znaleźć można od sierpnia do listopada.
Zasiedla gleby zasadowe, umiarkowanie wilgotne i gliniaste. Wchodzi w związki mikoryzowe z bukami, rzadziej dębami. Prócz lasów trafia się też na pastwiskach, łąkach kośnych i ugorach.
Kapelusz na młodych egzemplarzach śnieżno biały, na starszych nieco ciemniejszy, o charakterystycznym dla tego gatunku odcieniu kości słoniowej, raczej gładki. Mocno i jedwabiście połyskuje w dni suche, a w dni deszczowe staje się wyraźnie oślizgły i lepki zarazem. Podkreśla to chociażby amerykańska nazwa ludowa „cowboy handkerchief – chusta kowboja”, albowiem kapelusz i nóżka w dotyku są niemiłe, glutowate i oślizgłe jak zapocona i zasmarkana, zużyta chustka do nosa.
Blaszki rzadko rozmieszczone, masywne (szerokie na 3-5 mm), łukowate, tej samej, mocno białej lub kremowej niczym kość słoniowa barwy co wierzch kapelusza, zbiegające po nóżce.
Trzon pełny w środku, głęboko wrastający w podłoże, prawie walcowaty, choć ku dołowi zwęża się, a czasami bywa zakrzywiony. Na niemal całej powierzchni mazisty i śluzowaty w dotyku, tylko pod kapeluszem łuskowaty i suchy. Brak śluzowatego pierścienia, co nieźle odróżnia w. białą od pokrewnych gatunków.
Miąższ wodnichy białej również jest biały, uderzająco podobny do kości słoniowej (stąd nazwa łacińska: eburneus, od eburn – kość słoniowa, i staropolskie nazwy: słoniowokostny), do tego nie zmienia koloru po nacięciu czy nadgryzieniu. Faktura miąższu bywa zupełnie inna w nóżce niż w kapeluszu. O ile w kapeluszy jest miękki, jędrny i soczysty, o tyle w trzonie twardawy, włóknisty i suchawy. Aromat i smak są trudne do wyczucia i opisania. Woń bywa słodko-gorzka. W Polsce wodnichę białą uważa się zwykle za pozbawioną smaku albo okropną, ale już w Rumunii za dość smaczną, choć specyficzną. Ług potasowy przebarwia go na różne odcienie jasnych, jaskrawych pomarańczy i czerwieni.
Wysyp spor odznacza się białym kolorem. Zarodniki są gładkie, kształtu jajek, osiągają 5,0 na 6,0-7,0 μm.
Wodnichę białą pomylić można z paroma innymi jasnymi, oślizgłymi w dotyku grzybami jak: muchomornica śluzowata Limacella illinita, łuskwiak śluzowaty (płomiennica jasnogliniasta) Pholiota lenta, przede wszystkim jednak kopułek śnieżny Cuphophyllus virgineus, wodnichy: grubopierścieniowa Hygrophorus gliocyclus i świerkowa H. piceae. Muchomornica śluzowata w Polsce jest znacznie rzadsza od wodnichy, nie ma też woskowatych w dotyku, przyrosłych do nóżki blaszek. Ponadto nie tworzy mikoryz lecz rozkłada martwe drewno. Łuskwiak śluzowaty wykształca zasnówkowatą strefe pierścieniową na nóżce. Ponadto tak jak muchomornica jest saprotrofem przywiązanym do martwego drewna. Kopułka od wodnichy białej da się odróżnić po mniejszych wymiarach oraz siedlisku (łąki, nie lasy liściaste). Wodnicha grubopierścieniowa w przeciwieństwie do wodnej posiada pierścień na nóżce, poza tym występuje zwykle pod sosnami. W. świerkowa z kolei jak sama nazwa wskazuje zasiedla świerczyny.
Współcześnie rolnicy i uczeni chcą produkować z wodnichy białej naturalne pestycydy (tak zwane gamma-okso-krotoniany), mocno działające na zarazę ziemniaczaną Phytophthora infestans, zarazę cynamonu P. cinnamomi oraz pozostałe, grzybopodobne protisty z typu lęgniowców.
Sezon
###Owocniki wodnichy białej znaleźć można od sierpnia do listopada.
Występowanie
Wodnichę białą widuje się w całej Europie, na Bliskim Wschodzie, w płn. Afryce. To również gatunek szeroko rozprzestrzeniony w Ameryce Północnej, tak na wybrzeżach atlantyckich jak i pacyficznych.Zasiedla gleby zasadowe, umiarkowanie wilgotne i gliniaste. Wchodzi w związki mikoryzowe z bukami, rzadziej dębami. Prócz lasów trafia się też na pastwiskach, łąkach kośnych i ugorach.
Wygląd
Owocniki wodnichy białej osiągają 3,0 do 7,0 cm średnicy kapelusza i 4-11 cm wysokości nóżki (trzonu).
Kapelusz na młodych egzemplarzach śnieżno biały, na starszych nieco ciemniejszy, o charakterystycznym dla tego gatunku odcieniu kości słoniowej, raczej gładki. Mocno i jedwabiście połyskuje w dni suche, a w dni deszczowe staje się wyraźnie oślizgły i lepki zarazem. Podkreśla to chociażby amerykańska nazwa ludowa „cowboy handkerchief – chusta kowboja”, albowiem kapelusz i nóżka w dotyku są niemiłe, glutowate i oślizgłe jak zapocona i zasmarkana, zużyta chustka do nosa.
Blaszki rzadko rozmieszczone, masywne (szerokie na 3-5 mm), łukowate, tej samej, mocno białej lub kremowej niczym kość słoniowa barwy co wierzch kapelusza, zbiegające po nóżce.
Trzon pełny w środku, głęboko wrastający w podłoże, prawie walcowaty, choć ku dołowi zwęża się, a czasami bywa zakrzywiony. Na niemal całej powierzchni mazisty i śluzowaty w dotyku, tylko pod kapeluszem łuskowaty i suchy. Brak śluzowatego pierścienia, co nieźle odróżnia w. białą od pokrewnych gatunków.
Miąższ wodnichy białej również jest biały, uderzająco podobny do kości słoniowej (stąd nazwa łacińska: eburneus, od eburn – kość słoniowa, i staropolskie nazwy: słoniowokostny), do tego nie zmienia koloru po nacięciu czy nadgryzieniu. Faktura miąższu bywa zupełnie inna w nóżce niż w kapeluszu. O ile w kapeluszy jest miękki, jędrny i soczysty, o tyle w trzonie twardawy, włóknisty i suchawy. Aromat i smak są trudne do wyczucia i opisania. Woń bywa słodko-gorzka. W Polsce wodnichę białą uważa się zwykle za pozbawioną smaku albo okropną, ale już w Rumunii za dość smaczną, choć specyficzną. Ług potasowy przebarwia go na różne odcienie jasnych, jaskrawych pomarańczy i czerwieni.
Wysyp spor odznacza się białym kolorem. Zarodniki są gładkie, kształtu jajek, osiągają 5,0 na 6,0-7,0 μm.
Wodnichę białą pomylić można z paroma innymi jasnymi, oślizgłymi w dotyku grzybami jak: muchomornica śluzowata Limacella illinita, łuskwiak śluzowaty (płomiennica jasnogliniasta) Pholiota lenta, przede wszystkim jednak kopułek śnieżny Cuphophyllus virgineus, wodnichy: grubopierścieniowa Hygrophorus gliocyclus i świerkowa H. piceae. Muchomornica śluzowata w Polsce jest znacznie rzadsza od wodnichy, nie ma też woskowatych w dotyku, przyrosłych do nóżki blaszek. Ponadto nie tworzy mikoryz lecz rozkłada martwe drewno. Łuskwiak śluzowaty wykształca zasnówkowatą strefe pierścieniową na nóżce. Ponadto tak jak muchomornica jest saprotrofem przywiązanym do martwego drewna. Kopułka od wodnichy białej da się odróżnić po mniejszych wymiarach oraz siedlisku (łąki, nie lasy liściaste). Wodnicha grubopierścieniowa w przeciwieństwie do wodnej posiada pierścień na nóżce, poza tym występuje zwykle pod sosnami. W. świerkowa z kolei jak sama nazwa wskazuje zasiedla świerczyny.
Właściwości
Wodnicha biała jest grzybem jadalnym, choć zdaniem Europejczyków przykrym w smaku, a przede wszystkim zazwyczaj okropnym w dotyku.Zastosowanie
W Europie Środkowej, w tym w Polsce nie ma tradycji zbierania i jadania wodnichy białej. Odgrywa on jednak pewną rolę w kulturze Tybetańczyków, sporządzających podobny do naszych kefirów napój z mleka jaków i owocników tejże wodnichy. Mleko jaków fermentuje pod wpływem mieszanej kultury bakteryjnej, zawierającej głównie Lactobacillus acidophilus, L. delbrueckii subsp. bulgaricus oraz Streptococcus thermophilus, a metabolity wtórne wodnichy hamują rozwój reszty grzybów i bakterii.Współcześnie rolnicy i uczeni chcą produkować z wodnichy białej naturalne pestycydy (tak zwane gamma-okso-krotoniany), mocno działające na zarazę ziemniaczaną Phytophthora infestans, zarazę cynamonu P. cinnamomi oraz pozostałe, grzybopodobne protisty z typu lęgniowców.
Bibliografia
- Arora D. 1991. ; “All that the Rain Promises and More: a Hip Pocket Guide to Western Mushrooms. ”; Ten Speed Press, Berkeley. ;
- Bon M. 2005. ; “Pareys Buch der Pilze. ”; Franckh-Kosmos Verlag, Stuttgart. ;
- Cahill D. 2008. ; “Phytophthora cinnamomi and Australia’s biodiversity: impacts, predictions and progress towards control. ”; Australian Journal of Botany, 56 (4): 279. ;
- Davis M., Sommer R., Menge, J. 2012.; “Field Guide to Mushrooms of Western North America. ”; Ten Speed Press, Berkeley.;
- Eschen-Lippold L., Draeger T., Teichert A., Wessjohann L., Westermann B., Rosahl S., Arnold N. 2009. ; “Antioomycete activity of gamma-Oxocrotonate fatty acids against P. infestans. ”; Journal of Agricultural and Food Chemistry. 57 (20): 9607-9612. ;
- Fang JP., Zhong ZC. 2009. ; “Study on Hygrophorus eburnus - yak milk beverage". ”; China Dairy Industry 37 (6): 62-64. ;
- Gerhardt E. 2006. ; “Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków. ”; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa. ;
- Gumińska B., Wojewoda W. 1988. ; “Grzyby i ich oznaczanie. ”; PWRiL, Warszawa. ;
- Lisiewska M. 1963. ; “Higher fungi of forest associations of the beech forest near Szczecin. ”; Monographie Botanicae, 15: 77-151. ;
- Louro R., Calado M., Pinto B., Santos-Silva C. 2009. ; “Epigeous Macrofungi of the Parque de Natureza de Noudar in Alentejo (Portugal). ”; Mycotaxon, 107: 49-52. ;
- Miller H., Miller O. 2006. ; “North American Mushrooms: a Field Guide to Edible and Inedible Fungi. ”; Falcon Guide, Guilford. ;
- Roody W. 2003. ; “Mushrooms of West Virginia and the Central Appalachians. ”; University Press of Kentucky, Lexington. ;
- Škubla P. 2007. ; “Wielki atlas grzybów. ”; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań. ;
- Snowarski M. 2010. ; “Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą. ”; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa. ;
- Teichert A., Lübken T., Schmidt J., Porzel A., Arnold N., Wessjohann L. 2005. ; “Unusual bioactive 4-oxo-2-alkenoic fatty acids from Hygrophorus eburneus.”; Zeitschrift für Naturforschung B, 60 (1): 25–32. ;
- Teichert A., Lübken T., Schmidt J., Kuhnt C., Huth M., Porzel A, Wessjohann L., Arnold N. 2008.; “Determination of β-carboline alkaloids in fruiting bodies of Hygrophorus spp. by liquid chromatography/electrospray ionisation tandem mass spectrometry.”; Phytochemical Analysis, 19 (4): 335-341. ;
- Qu Y., Zhang H., Liu JK. 2004. ; “Isolation and structure of a new ceramide from the Basidiomycete Hygrophorus eburneus. ”; Zeitschrift für Naturforschung B. 59 (2): 241-244. ;
- Wojewoda W. 2003. ; “Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. ”; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
