Wrośniak anyżkowy to pospolity słaby pasożyt, a potem saprotrof należący do żagwiowatych (Polyporaceae), porażający niemal wyłącznie wierzbę białą i jej mieszańce. Gatunek wciąż dość częsty w Polsce, natomiast rzadki i wymierający w Zjednoczonym Królestwie, krajach skandynawskich i bałtyckich oraz uralskich obwodach Rosji.
Kapelusz z grubą nasadą, może mierzyć 12, nawet 15 cm szerokości oraz 1-4 cm grubości. Wrośniak anyżkowy z wierzby białej wyrasta bokiem, kształtem przypomina półkole, konsolę bądź poduszkę. Brzegi kapelusza mogą być bardzo różne: ostre albo tępe, podwinięte lub niepodwinięte.
Hymenofor rurkowaty, o rurkach osiągających 10-15 mm długości. Kolor tychże rurek zmienia się wraz ze starzeniem owocnika: najpierw białe, potem kremowo żółtawe, wreszcie brązowe. W przypadku w. anyżkowego warto zwrócić uwagę na zmianę zakończeń ostrzy rurek z wiekiem owocnika. O ile u młodych okazów ostrza te są równe i tępe, o tyle u dojrzałych w. anyżkowych robią się ząbkowane.
Miąższ wrośniaka anyżkowego (w. pachnącego, w. wierzbowego) barwą i konsystencją nie odbiega od miąższu pozostałych wrośniaków: jest śnieżno lub kremowo biały, strefowany i skórzasto-korkowaty. Jak podpowiada nazwa miąższ ten mocno pachnie anyżem (badianem właściwym) lub anyżkiem (biedrzeńcem anyżowym). Zdrowi ludzie czują tą woń nawet z odległości kilku metrów.
Wysyp zarodników żółty o słomkowym odcieniu. Spory nieamyloidalne, ciut wygięte, gładkie, o wymiarach 3,0-4,0× 7,0-10,0 (rzadko 12,0) μm.
Wrośniaka anyżkowego dość łatwo odróżnić od reszty przedstawicieli rodzaju Trametes po: białej barwie owocników, mocnym zapachu anyżku oraz głównym podłożu (wierzbach białych). Z wrośniakiem anyżkowym pomylić można za to iwoporka anyżkowego (Haploporus odorus) o podobnym zapachu i podobnym przywiązaniu do wierzb jako głównych roślin żywicielskich. Owocniki iwoporka są jednak wieloletnie, mniejsze i ciemniejsze od wrośniaka wierzbowego, a ich woń utrzymuje się dłużej, nawet po silnym wysuszeniu. Wyraźne są także różnice w budowie zarodników – drobnokolczastych i pozbawionych dekstryn u iwoporka.
Sezon
Wrośniak anyżkowy to gatunek późnej jesieni, o jednorocznych owocnikach wyrastających w październiku-listopadzie.Występowanie
Wrośniak anyżkowy podobnie jak jego najważniejszy gospodarz – wierzba biała jest szeroko rozpowszechniony na całej półkuli północnej. Rozwija się na drzewach żywych i martwych, zarówno w lasach łęgowych, jak na i wierzbach sadzonych wzdłuż dróg czy na plantacjach energetycznych. O wiele rzadziej notowano go na innych podłożach (osice, kasztanowcu czy grabie). W Polsce pozostaje o wiele pospolitszy niż w Europie Zachodniej i wielu regionach Federacji Rosyjskiej, gdzie już dawno wycięto większość łęgów i uregulowano rzeki. Tam wrośniak anyżkowy trafił na czerwone listy gatunków ginących.Wygląd
Owocniki wrośniaka anyżkowego są dość duże i łatwe do odszukania na odpowiednich siedliskach dzięki mocnej, przyjemnej woni, nietypowej dla grzybów.Kapelusz z grubą nasadą, może mierzyć 12, nawet 15 cm szerokości oraz 1-4 cm grubości. Wrośniak anyżkowy z wierzby białej wyrasta bokiem, kształtem przypomina półkole, konsolę bądź poduszkę. Brzegi kapelusza mogą być bardzo różne: ostre albo tępe, podwinięte lub niepodwinięte.
Hymenofor rurkowaty, o rurkach osiągających 10-15 mm długości. Kolor tychże rurek zmienia się wraz ze starzeniem owocnika: najpierw białe, potem kremowo żółtawe, wreszcie brązowe. W przypadku w. anyżkowego warto zwrócić uwagę na zmianę zakończeń ostrzy rurek z wiekiem owocnika. O ile u młodych okazów ostrza te są równe i tępe, o tyle u dojrzałych w. anyżkowych robią się ząbkowane.
Miąższ wrośniaka anyżkowego (w. pachnącego, w. wierzbowego) barwą i konsystencją nie odbiega od miąższu pozostałych wrośniaków: jest śnieżno lub kremowo biały, strefowany i skórzasto-korkowaty. Jak podpowiada nazwa miąższ ten mocno pachnie anyżem (badianem właściwym) lub anyżkiem (biedrzeńcem anyżowym). Zdrowi ludzie czują tą woń nawet z odległości kilku metrów.
Wysyp zarodników żółty o słomkowym odcieniu. Spory nieamyloidalne, ciut wygięte, gładkie, o wymiarach 3,0-4,0× 7,0-10,0 (rzadko 12,0) μm.
Wrośniaka anyżkowego dość łatwo odróżnić od reszty przedstawicieli rodzaju Trametes po: białej barwie owocników, mocnym zapachu anyżku oraz głównym podłożu (wierzbach białych). Z wrośniakiem anyżkowym pomylić można za to iwoporka anyżkowego (Haploporus odorus) o podobnym zapachu i podobnym przywiązaniu do wierzb jako głównych roślin żywicielskich. Owocniki iwoporka są jednak wieloletnie, mniejsze i ciemniejsze od wrośniaka wierzbowego, a ich woń utrzymuje się dłużej, nawet po silnym wysuszeniu. Wyraźne są także różnice w budowie zarodników – drobnokolczastych i pozbawionych dekstryn u iwoporka.
Właściwości
Wrośniak anyżkowy jest grzybem niejadalnym. Grzyb ten jako pasożyt, potem saprofit powoduje białą zgniliznę wierzb, sporadycznie innych rodzajów drzew liściastych. Bywa to poważnym problemem gospodarczym przy uprawie wierzb energetycznych w Austrii i Niemczech.Zastosowanie
Walory kulinarne wrośniaka anyżkowego budzą kontrowersje. W Europie zawsze uważano ją za niejadalną, natomiast spożywano ją w Kanadzie.Bibliografia
- Domański S., Orłoś H., Skirgiełło A. 1967. ; “Żagwiowate II (Polyporaceae pileateae), szczecinkowcowate II (Mucronosporaceae pileateae), lakownicowate (Ganodermataceae), bondarcewiowate (Bondarzewiaceae), boletkowate (Boletopsidaceae), ozorkowate (Fistulinaceae). w: Kochman J., Skirgiełło A. (red.), ”; PWN, Warszawa. ;
- Gerhardt E. 2006. ; “Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków. ”; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa. ;
- Gminder A. 2008. ; “Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej? . ”; Wyd. Weltbild, Warszawa;
- Gumińska B., Wojewoda W. 1985. ; “Grzyby i ich oznaczanie. ”; PWRiL, Warszawa. ;
- Krieglsteiner G., Gminder A., Winterhoff W. 2000. ; “Die Großpilze Baden-Württembergs. Band 2: Ständerpilze: Leisten-, Keulen-, Korallen- und Stoppelpilze, Bauchpilze, Röhrlings- und Täublingsartige. ”; Ulmer Verlag, Stuttgart. ;
- Laux H. 1985. ; “Eßbare Pilze und ihre giftigen Doppelgänger. . ”; Franckh Kosmos Verlag, Stuttgart;
- Lohmeyer T., Kũnkele U. 2006. ; “Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. ”; Wyd. Parragon, Warszawa.;
- Łakomy P., Kwaśna H. 2008. ; “Atlas hub. ”; Oficyna Wydawnicza MULTICO, Warszawa. ;
- Mirek Z. 2006. (ed.) ; “Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski.”; Instytut Botaniki PAN im. W. Szafera, Kraków. ;
- Snowarski M. 2010. ; “Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą. ”; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa. ;
- Wojewoda W. 2003. ; “Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. ”; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
