Wrośniak garbaty to sporych rozmiarów huba z rodziny żagwiowatych (Polyporaceae), o charakterystycznym, garbatym zgrubieniu w miejscu wrastania w roślinę żywicielską.
Hymenofor rurkowaty, z białymi porami, o rurkach mierzących 1-5 mm. Nader charakterystyczną cechą gatunkową w. garbatego jest zawsze wydłużony, jamkowaty, a nigdy okrągły kształt por. U niektórych owocników pory obok garbu mogą wyglądać jak blaszki.
Wrośniak garbaty jest grzybem niejadalnym. Grzyb ten jako pasożyt, potem saprofit odpowiada za straty gospodarcze i zagrożenia budowlane wywołane białą zgnilizną drewna.
Trwają prace nad wykorzystaniem wrośniaka garbatego do oczyszczania ścieków.
Gdzie można spotkać wrośniaka garbatego?
To dość częsty gatunek, który powszechnie rośnie w wielu krajach Azji i Europy. Poza obszarem jego występowania znajdowała się Ameryka Północna, jednak z uwagi na fakt, że wrośniak garbaty został przywleczony do USA i Kanady, zadomowił się również na tym kontynencie. Grzyb ten preferuje głównie lasy liściaste, obrastając w grupach takie drzewa jak m.in. buki, kasztanowce, topole czy dęby.
Jakie zastosowanie ma ten gatunek?
Jeszcze do niedawna traktowano go jako całkowicie zbędny z punktu widzenia kulinarnego, gospodarczego czy zdrowotnego, jednak jakiś czas temu odkryto, że może mieć właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, a nawet przeciwpadaczkowe. Ponadto istnieją przypuszczenia, że jest to grzyb zdolny do absorpcji szkodliwych związków z atmosfery.
Czy wrośniak garbaty nadaje się do zastosowań kulinarnych?
Nie – gatunek ten jest uznawany za niejadalny i niezalecany do spożycia, choć pozbawiony właściwości trujących.
- Sezon
- Występowanie
- Wygląd
- Właściwości
- Zastosowanie
- Wrośniak garbaty – pytania i odpowiedzi
- Galeria zdjęć
Sezon
Wrośniak garbaty zawiązuje dość trwałe owocniki, zwykle żyjące około roku. Jeżeli zima jest bardzo łagodna to mogą one przezimować.Występowanie
Wrośniak garbaty jest szeroko rozpowszechniony w Eurazji. Zawleczono go także do Kanady i USA. Preferuje lasy liściaste, albowiem poraża głównie buka, rzadziej graba, dąb, topolę, brzozę i kasztanowce. Na drzewach szpilkowych rośnie bardzo rzadko, jeśli już to na jodłach, gdyż jodła często towarzyszy gatunkom liściastym jako domieszka w buczynach i grądach. Właśnie buk jest optymalnym podłożem dla wrośniaka garbatego, zwłaszcza na północnych kresach zasięgu. Z sadzonkami buka lub ze źle impregnowanym drewnem bukowym zawleczono też najprawdopodobniej wrośniaka garbatego na półkulę zachodnią.Wygląd
Owocniki wrośniaka garbatego najpierw są bulwiaste i niekształtne, potem muszlokształtne bądź konsolowate. Jak wskazuje poprzednia nazwa gatunkowa – okazały – faktycznie nie są małe, mierzą bowiem 8-20 cm szerokości, a 1-8 cm grubości.
Kapelusz bokiem przyrośnięty do drewna. U wrośniaka garbatego – podobnie jak u wielu jego kuzynów – wierzch kapelusza bywa bardzo różnie umaszczony. Może być śnieżnobiały, ochrowo biały, blado-orzechowy, cynamonowy, sino-szary czy seledynowo-oliwkowy. Powierzchnia młodych owocników jest aksamitna w dotyku, a dojrzałych naga oraz gładka.
Hymenofor rurkowaty, z białymi porami, o rurkach mierzących 1-5 mm. Nader charakterystyczną cechą gatunkową w. garbatego jest zawsze wydłużony, jamkowaty, a nigdy okrągły kształt por. U niektórych owocników pory obok garbu mogą wyglądać jak blaszki.
Miąższ wrośniaka garbatego (gmatwka okazałego) zawsze jest biały, zmienia natomiast z wiekiem konsystencję. U młodych okazów jest dość miękki, acz korkowato-łykowaty. U starszych owocników robi się bardzo twardy, zdrewniały. Woń i smak miąższu są niewyraźne, trudne do precyzyjnego opisu.
Wysyp spor biały. Zarodniki nieamyloidalne, gładkie, bezbarwne, okrągławe, osiągają 4,0-5,5× 2,0–2,5 μm.
Wrośniak garbaty bywa mylony z wieloma innymi wrośniakami, blaszkowcem drobnozarodnikowym (Lenzites betulina) albo z gmatwicą chropowatą (Daedaleopsis confragosa). Jamkowate pory oraz garb w miejscu przyrastania do gospodarza nader precyzyjnie odróżniają w. garbatego od pozostałych wrośniaków. Ponadto gładki wierzch starszych owocników odróżnia je od identycznie ubarwionych owocników wrośniaka szorstkiego (Trametes hirsuta) i miękkowłosego (T. pubescens) w podobnym wieku. Wrośniak różnobarwny (T. versicolor) bywa jednakowo gładki jak w. garbaty, ale jest wyraźniej strefowany i jaskrawiej ubarwiony. Blaszkowiec drobnozarodnikowy bywa niemal tak samo ubarwiony, jak również podobny w dotyku, smaku i zapachu do w. garbatego, ale ma blaszki pod spodem kapelusza, poza tym częściej rozwija się na brzozach i olszach niż na bukach. Gmatwica chropowata (vel wrośniak czerwonawy, w. zwodniczy) takoż preferuje wierzby, olchy i brzozy, poza tym jej owocniki są wyraźniej czerwono-brązowe lub brązowe od owocników wrośniaka garbatego.
Wrośniak garbaty jest grzybem niejadalnym. Grzyb ten jako pasożyt, potem saprofit odpowiada za straty gospodarcze i zagrożenia budowlane wywołane białą zgnilizną drewna.
Substancje czynne z wrośniaka garbatego można wykorzystać do leczenia zapaleń, niektórych zakażeń bakteryjnych, a nawet przewlekłej białaczki szpikowej. Wzmacniają także naczynia krwionośne.
Trwają prace nad wykorzystaniem wrośniaka garbatego do oczyszczania ścieków.
Wrośniak garbaty – pytania i odpowiedzi
Gdzie można spotkać wrośniaka garbatego?
To dość częsty gatunek, który powszechnie rośnie w wielu krajach Azji i Europy. Poza obszarem jego występowania znajdowała się Ameryka Północna, jednak z uwagi na fakt, że wrośniak garbaty został przywleczony do USA i Kanady, zadomowił się również na tym kontynencie. Grzyb ten preferuje głównie lasy liściaste, obrastając w grupach takie drzewa jak m.in. buki, kasztanowce, topole czy dęby.
Jakie zastosowanie ma ten gatunek?
Jeszcze do niedawna traktowano go jako całkowicie zbędny z punktu widzenia kulinarnego, gospodarczego czy zdrowotnego, jednak jakiś czas temu odkryto, że może mieć właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, a nawet przeciwpadaczkowe. Ponadto istnieją przypuszczenia, że jest to grzyb zdolny do absorpcji szkodliwych związków z atmosfery.
Czy wrośniak garbaty nadaje się do zastosowań kulinarnych?
Nie – gatunek ten jest uznawany za niejadalny i niezalecany do spożycia, choć pozbawiony właściwości trujących.
Bibliografia
- Domański S., Orłoś H., Skirgiełło A. 1967. ; “Żagwiowate II (Polyporaceae pileateae), szczecinkowcowate II (Mucronosporaceae pileateae), lakownicowate (Ganodermataceae), bondarcewiowate (Bondarzewiaceae), boletkowate (Boletopsidaceae), ozorkowate (Fistulinaceae). w: Kochman J., Skirgiełło A. (red.), ”; PWN, Warszawa. ;
- Eshghi H., Alishahi Z., Zokaei M., Daroodi A., Tabasi E. 2011. ; “Decolorization of methylene blue by new fungus: Trichaptum biforme and decolorization of three synthetic dyes by Trametes hirsuta and Trametes gibbosa. ”; European Journal of Chemistry, 2(4), 463-468. ;
- Ga J., Kaviyarasana V. 2011. ; “Antimicrobial and antioxidant properties of Trametes gibbosa (Pers) Fr.”; Journal of Pharmacy Research, 4(11), 3939-3942.;
- Gerhardt E. 2006. ; “Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków. ”; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa. ;
- Gminder A. 2008. ; “Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej? ”; Wyd. Weltbild, Warszawa. ;
- Gumińska B., Wojewoda W. 1985. ; “Grzyby i ich oznaczanie. ”; PWRiL, Warszawa. ;
- Kout J., Vlasák J. 2007. ; “Trametes gibbosa (Basidiomycetes, Polyporales) in the USA and Canada. ”; Botany, 85(3), 342-346.;
- Lohmeyer T., Kũnkele U. 2006. ; “Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. ”; Wyd. Parragon, Warszawa.;
- Łakomy P., Kwaśna H. 2008. ; “Atlas hub. ”; Oficyna Wydawnicza MULTICO, Warszawa. ;
- Mirek Z. 2006. (ed.) ; “Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. ”; Instytut Botaniki PAN im. W. Szafera, Kraków. ;
- Snowarski M. 2010. ; “Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą. ”; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa. ;
- Szczepkowski A. 2012. ; “Grzyby nadrzewne w innym świetle – użytkowanie owocników. ”; Studia i Materiały CEPL w Rogowie 14, 32: 3. ;
- Tomšovský M., Kolařík M., Pažoutová S., Homolka L. 2006. ; “Molecular phylogeny of European Trametes (Basidiomycetes, Polyporales) species based on LSU and ITS (nrDNA) sequences. ”; Nova Hedwigia, 82(3-4), 269-280.;
- Wojewoda W. 2003. ; “Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. ”; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
