Wrośniak szorstki to jeden z najczęstszych w Polsce i Europie przedstawicieli rodziny żagwiowatych Polyporaceae, odpowiedzialny za białą zgniliznę drewna, co raz częściej stosowany w przemyśle biotechnologicznym.
Kapelusz bokiem przyrośnięty do drewna. U wrośniaka szorstkiego – podobnie jak u wielu jego kuzynów – wierzch kapelusza bywa bardzo różnie umaszczony i ukształtowany. Często obserwowany, zielony kolor tych wrośniaków to skutek obrośnięcia owocnika glonami.
Hymenofor rurkowaty, u najmłodszych owocników biały, u średnich kremowy, a u najstarszych rdzawo brązowy lub szarawy. U włośniaka szorstkiego obserwuje się tylko jedną warstwę rurek w hymenoforze. Pory okrągławe bądź wielokątne, 0,2-0,4 mm średnicy, początkowo białe, potem szarawe.
Miąższ sprężysty, białawy, o przyjemnym, choć nieraz trudno wyczuwalnym zapachu anyżku.
Wysyp spor kremowo biały, wpadający w jasną żółć lub słomkowo złocisty. Zarodniki nieamyloidalne, okrągłe, o gładkiej powierzchni, wygiętych lub prostych zakończeniach oraz zaostrzonej podstawie.
Wrośniak szorstki nawet doświadczonym grzybiarzom i leśnikom zdarza się mylić z wieloma innymi wrośniakami i blaszkowcami Lenzites. Wrośniak strefowany Trametes ochraceus charakteryzuje się wyraźniejszym strefowaniem, mocniejszymi kolorami oraz bardziej trójkątnym przekrojem owocników. Wrośniakowi miękkowłosemu T. pubescens brakuje koncentrycznego rowkowania tak typowego dla w. szorstkiego, poza tym powinien być niemal jednolicie białawy. Blaszkowiec jednozarodnikowy Lenzites betulina oglądany od góry bywa nieodróżnialny od wrośniaków. Obie huby prosto jednak odróżnić po spodzie kapeluszy, gdyż – jak sama nazwa rodzajowa wskazuje – blaszkowiec ma blaszki, a wrośniak rurki.
W Europie, USA i Kanadzie uważany za niejadalnego, jeśli nie słabo trującego, aczkolwiek spożywany w Nepalu czy Hongkongu.
Sezon
Wrośniak szorstki zawiązuje owocniki cały rok. W przeciwieństwie do wielu innych wrośniaków grzyb ten często rozwija się w miejscach suchych i mocno oświetlonych.Występowanie
Wrośniak szorstki to prawdziwy kosmopolita wszystkich kontynentów (z wyjątkiem Antarktydy) oraz większości wysp, nawet dość izolowanych. Spotykany w najrozmaitszych ekosystemach: lasach gospodarczych, parkach miejskich, ogrodach, sadach. Rozwija się na świeżym, martwym, niezabezpieczonym lub niechlujnie zabezpieczonym drewnie. Dlatego często powoduje straty w tartakach, magazynach, uszkadza płoty, altany, żerdzie w winnicach czy chmielnikach.Wygląd
Owocniki wrośniaka szorstkiego są płaskie, bocznie przyrośnięte do żywiciela. Bywają dość okazałe: do 0,1 m szerokie i 1 cm grube.Kapelusz bokiem przyrośnięty do drewna. U wrośniaka szorstkiego – podobnie jak u wielu jego kuzynów – wierzch kapelusza bywa bardzo różnie umaszczony i ukształtowany. Często obserwowany, zielony kolor tych wrośniaków to skutek obrośnięcia owocnika glonami.
Hymenofor rurkowaty, u najmłodszych owocników biały, u średnich kremowy, a u najstarszych rdzawo brązowy lub szarawy. U włośniaka szorstkiego obserwuje się tylko jedną warstwę rurek w hymenoforze. Pory okrągławe bądź wielokątne, 0,2-0,4 mm średnicy, początkowo białe, potem szarawe.
Miąższ sprężysty, białawy, o przyjemnym, choć nieraz trudno wyczuwalnym zapachu anyżku.
Wysyp spor kremowo biały, wpadający w jasną żółć lub słomkowo złocisty. Zarodniki nieamyloidalne, okrągłe, o gładkiej powierzchni, wygiętych lub prostych zakończeniach oraz zaostrzonej podstawie.
Wrośniak szorstki nawet doświadczonym grzybiarzom i leśnikom zdarza się mylić z wieloma innymi wrośniakami i blaszkowcami Lenzites. Wrośniak strefowany Trametes ochraceus charakteryzuje się wyraźniejszym strefowaniem, mocniejszymi kolorami oraz bardziej trójkątnym przekrojem owocników. Wrośniakowi miękkowłosemu T. pubescens brakuje koncentrycznego rowkowania tak typowego dla w. szorstkiego, poza tym powinien być niemal jednolicie białawy. Blaszkowiec jednozarodnikowy Lenzites betulina oglądany od góry bywa nieodróżnialny od wrośniaków. Obie huby prosto jednak odróżnić po spodzie kapeluszy, gdyż – jak sama nazwa rodzajowa wskazuje – blaszkowiec ma blaszki, a wrośniak rurki.
Właściwości
Wrośniak szorstki to grzyb niejadalny. Do tej pory szkodliwy gospodarczo z racji psucia drewna.Zastosowanie
Wrośniak szorstki co raz szerzej wykorzystywany jest w biotechnologii przemysłowej. Produkuje aldehydy z alkenów, co stanowi alternatywę dla ozonolizy (rozkładania związków organicznych przy użyciu ozonu).W Europie, USA i Kanadzie uważany za niejadalnego, jeśli nie słabo trującego, aczkolwiek spożywany w Nepalu czy Hongkongu.
Bibliografia
- Domański S., Orłoś H., Skirgiełło A. 1967. ; “Żagwiowate II (Polyporaceae pileateae), szczecinkowcowate II (Mucronosporaceae pileateae), lakownicowate (Ganodermataceae), bondarcewiowate (Bondarzewiaceae), boletkowate (Boletopsidaceae), ozorkowate (Fistulinaceae). w: Kochman J., Skirgiełło A. (red.), ”; PWN, Warszawa;
- Gerhardt E. 2006. ; “Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków. ”; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa. ;
- Gminder A. 2008. ; “Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej? ”; Wyd. Weltbild, Warszawa. ;
- Gumińska B., Wojewoda W. 1985. ; “Grzyby i ich oznaczanie. ”; PWRiL, Warszawa. ;
- Lohmeyer T., Kũnkele U. 2006. ; “Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. ”; Wyd. Parragon, Warszawa.;
- Łakomy P., Kwaśna H. 2008. ; “Atlas hub. ”; Oficyna Wydawnicza MULTICO, Warszawa. ;
- Sutton P., Whittall J. 2012. ; “Practical Methods for Biocatalysis and Biotransformations. vol. 2. ”; John Wiley & Sons, Chichester.;
- Szczepkowski A. 2012. ; “Grzyby nadrzewne w innym świetle – użytkowanie owocników. ”; Studia i Materiały CEPL w Rogowie 14, 32: 3. ;
- Tomšovský M., Kolařík M., Pažoutová S., Homolka L. 2006. ; “Molecular phylogeny of European Trametes (Basidiomycetes, Polyporales) species based on LSU and ITS (nrDNA) sequences. ”; Nova Hedwigia 82 (3-4): 269-280. ;
- Wojewoda W. 2003. ; “Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. ”; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
![Białoporek brzozowy, By Captainpixel [Public domain], from Wikimedia Commons](https://zasoby.ekologia.pl/artykulyNew/23977/fu/800px-piptoporus-betulinus-55_182x136.jpg)
