podszyt leśny
Podszyt leśny — Podszyt leśny, podszycie lasu – warstwa roślinności leśnej składająca się głównie z krzewów odpornych na brak światła oraz podrostu drzew. Struktura i skład gatunkowy podszytu leśnego jest charakterystyczna dla danego typu drzewostanu.
Struktura warstwowa lasu
Struktura warstwowa lasu (stratyfikacja pionowa lasu) wynika z występowania w danym ekosystemie leśnym roślin reprezentujących różne formy wzrostu – roślin drzewiastych (drzew i krzewów) oraz roślin zielnych (o niezdrewniałych bądź zdrewniałych w niewielkim stopniu łodygach). Struktura warstwowa zależy także od składu gatunkowego i właściwości ekologicznych gatunków występujących w danym ekosystemie leśnym, wieku i stopnia zwarcia drzewostanu oraz warunków siedliskowych.
Lasy strefy umiarkowanej składają się z trzech warstw:
- warstwy najwyższej złożonej z koron wysokich drzew;
- warstwy niższej (podszyt, warstwa krzewów) złożonej z głównie z krzewów oraz podrostu drzew;
- warstwy najniższej (runo leśne, poszycie) złożonej z roślinności zielnej, mchów, porostów naziemnych, krzewinek oraz siewek drzew i krzewów.
Struktura i przystosowania ekologiczne roślinności podszytu leśnego
Podszyt leśny stanowi pośrednią warstwę roślinności leśnej osiągającą wysokość do 4 m. Składa się głównie z krzewów oraz niższych drzew, które przeważnie nigdy nie wyrastają ponad dolną warstwę drzewostanu. W skład podszytu wchodzi także podrost drzew gatunków charakterystycznych dla danego ekosystemu leśnego.
Krzewy budujące warstwę podszytu to w przeważającej większości gatunki cieniolubne, których rozwój, kwitnienie, owocowanie i wytwarzanie nasion odbywa się często w warunkach dużego zacienienia. Głównymi gatunkami krzewów budującymi podszycie lasu są jałowiec pospolity (Juniperus communis) występujący na glebach ubogich; kruszyna pospolita (Frangula alnus), jarząb pospolity, jarzębina (Sorbus aucuparia), leszczyna pospolita (Corylus avellana), wiciokrzew pospolity (Lonicera xylosteum), trzmielina pospolita (Euonymus europaeus) i trzmielina brodawkowata (Euonymus verrucosus) zasiedlające siedliska o glebach żyźniejszych; oraz czeremcha pospolita (Padus avium), szakłak pospolity (Rhamnus cathartica) i kalina koralowa (Viburnum opulus) występujące na obszarach wilgotnych.
Gatunki drzew występujące w warstwie podszytu z reguły cechują się zahamowaniem wzrostu i rozwoju oraz przeważnie nie osiągają dojrzałości generatywnej. Wiąże się to z niekorzystnymi warunkami siedliskowymi oraz nadmiernym zacienieniem niższych warstw lasu. Podszyt drzewiasty często zanika bezpowrotnie; może także trwale utrzymywać się w warstwie krzewów bądź przy sprzyjających warunkach świetlnych przekształcić się w podrost, a następnie w dojrzały, wysokopienny drzewostan. Głównymi gatunkami drzew występującymi w warstwie podszytu są gatunki odporne na niedobór światła słonecznego, jak m.in. grab pospolity (Carpinus betulus), lipa drobnolistna (Tilia cordata), dąb szypułkowy (Quercus robur), dąb bezszypułkowy (Quercus petraea), klon zwyczajny (Acer platanoides), klon jawor (Acer pseudoplatanus), buk pospolity (Fagus sylvatica), świerk pospolity (Picea abies).
Skład gatunkowy podszytu w siedliskach leśnych
Lasy strefy umiarkowanej cechują się występowaniem charakterystycznych krzewów i drzew budujących warstwę podszytu, których bogactwo i skład gatunkowy zależą od warunków siedliskowych panujących na danym obszarze.
Warstwa podszytu, w zależności od rodzaju siedliska, składa się z następujących gatunków:
- bory suche – podszyt bardzo ubogi; jałowiec, jarząb, brzoza brodawkowata, sosna
- bory świeże – jałowiec, jarząb, trzmielina;
- bory wilgotne – kruszyna, jarząb, jałowiec, woskownica europejska;
- bory bagienne – podszyt ubogi; kruszyna, krzewiaste gatunki wierzb (wierzba szara, wierzba uszata);
- bory mieszane świeże – kruszyna, leszczyna, jarząb, trzmielina, grab pospolity;
- bory mieszane wilgotne – kruszyna, wierzby krzewiaste, leszczyna, jarząb, wiciokrzew, porzeczka alpejska
- bory mieszane bagienne – kruszyna, wierzby krzewiaste, jarząb;
- lasy mieszane świeże – podszyt słabo wykształcony lub nie występuje (buczyny); kruszyna, jarząb, leszczyna, trzmielina, głóg, wiciokrzew, czeremcha;
- lasy mieszane wilgotne – kruszyna, leszczyna, jarząb, czeremcha, trzmielina brodawkowata;
- lasy mieszane bagienne – kruszyna, wierzba szara, wierzba uszata, jarząb, czeremcha, porzeczka czarna
- lasy świeże – jarząb, leszczyna, kruszyna, trzmielina, szakłak, wiciokrzew, czeremcha, głóg jednoszyjkowy, głóg dwuszyjkowy, wawrzynek wilczełyko, dereń świdwa, kalina koralowa, bez czarny
- lasy wilgotne – leszczyna, kruszyna, wierzba szara, poprzeczka czarna, dereń świdwa, jałowiec, jarząb;
- olsy – czeremcha, kalina koralowa, kruszyna, wierzba uszata;
- łęgi – bez czarny, bez koralowy, głóg, trzmielina, dereń świdwa, leszczyna, kruszyna, porzeczka czarna, czeremcha, śliwa tarnina, wierzby.
Znaczenie podszytu w ekosystemach leśnych
Warstwa podszytu pełni bardzo ważną rolę w ekosystemach leśnych:
- chroni glebę przed erozją dzięki gęstej sieci korzeni wiążących jej powierzchniowe warstwy;
- obniża tempo parowania wody z powierzchni gleby i zapobiega jej nadmiernemu wysychaniu przez hamowanie oddziaływania wiatru i zacienianie podłoża
- opadające liście tworzą warstwę ściółki, która przekształcana jest w procesie dekompozycji w próchnicę, która poprawia strukturę gleby, jej właściwości sorpcyjne, podnosi temperaturę gleby oraz wpływa korzystnie na jej żyzność; w procesie rozkładu do gleby uwalniane są składniki mineralne łatwo przyswajalne przez rośliny i organizmy glebowe;
- wzmacnia i stabilizuje drzewostan, zapobiega nadmiernemu zarastaniu gleby przez roślinność zielną;
- zapewnia schronienie i pożywienie dla wielu organizmów leśnych.