- Czynniki abiotyczne biotopu: klimatyczne i edaficzne
- Czynniki biotyczne biotopu
- Potencjał biotyczny organizmów
Wszystkie organizmy żywe, zamieszkujące dany biotop to jego biocenoza. Biocenoza i biotop tworzą razem ekosystem. W dyskursie naukowym zamiast pojęcia „biotop” coraz częściej używa się terminu „siedlisko”, które definiuje się właśnie jako całość elementów fizycznych oraz biotycznych, które umożliwiają rozwój i przetrwanie żyjących na danym terenie gatunków. Siedlisko traktuje się jako tę część, która istnieje niezależnie od biocenozy.
Biocenoza morza. © Hans Hillewaert / , via Wikimedia Commons
Czynniki abiotyczne biotopu: klimatyczne i edaficzne
Czynniki abiotyczne (fizyczne), z których składa się biotop, dzielimy na klimatyczne oraz edaficzne. Te ostatnie dotyczą wyłącznie gleby i określają te jej cechy, od których zależą warunki dla żyjących na danej przestrzeni organizmów.Tworzą bowiem mechaniczne podłoże dla funkcjonujących na niej roślin i zwierząt. Najważniejszym czynnikiem edaficznym jest żyzność gleby. Poza tym to także jej struktura, wilgotność, temperatura (cechy fizyczne gleby), pH, stężenie soli mineralnych, kwasowość, zasobność w tlen (cechy chemiczne) oraz ogół organizmów żyjących w glebie (czynniki biologiczne gleby). Czynniki edaficzne cechują się największą stabilnością spośród wszystkich czynników kształtujących biotop, szczególnie jeśli chodzi o glebę leśną, którą od pozostałych elementów oddziela ściółka.
Czynniki abiotyczne mają wpływ na kształt biocenozy, czyli wszystkich organizmów żywych zamieszkujących dane siedlisko. Z drugiej strony, człowiek wywierając wpływ na czynniki abiotyczne, zmienia także biocenozę. Zbyt gwałtowne działania i zbyt daleko idąca antropopresja mogą diametralnie zmienić strukturę biocenoz, a także doprowadzić do zahamowania rozwoju poszczególnych organizmów. Spadek różnorodności biologicznej prowadzi z kolei do takich zmian w biocenozie, które mogą ostatecznie spowodować jej zanik. Niemniej, również czynniki abiotyczne i biotyczne mogą przybrać charakter zagrożenia dla biocenozy. Będą to na przykład huraganowe wiatry, zbyt niskie temperatury czy susze. Poza tym modyfikacje biotopu mogą prowadzić także do powstania nowych nisz ekologicznych i rozwoju nowych gatunków.
Sucha pokękana ziemia na pustyni Sonora - By Tomas Castelazo (Own work) [GFDL or CC BY 3.0], via Wikimedia Commons
Czynniki biotyczne biotopu
Czynniki biotyczne dotyczą z kolei wszystkich organizmów żywych zasiedlających dany obszar i odnoszą się do wzajemnych powiązań (pośrednich i bezpośrednich) międzygatunkowych i wewnątrzgatunkowych. Czynniki biotyczne mają wpływ na czynniki abiotyczne. Czynnikiem biotycznym dla rośliny będą więc inne organizmy żywe oddziałujące na jej funkcjonowanie, na przykład zapylające ją owady. Biotycznym czynnikiem zagrażającym może być zwierzyna wyrządzająca szkody, drobnoustroje chorobotwórcze, pasożyty czy szkodliwe działanie owadów.Potencjał biotyczny organizmów
Potencjał biotyczny określa zdolność organizmu do przetrwania w utrudnionych warunkach środowiskowych, uniemożliwiających spokojne i niezmącone bytowanie. Wyznacza się go, biorąc pod uwagę takie elementy, jak ogólna zdolność do przetrwania w określonych warunkach fizycznych, liczba osobników rodzących się podczas pojedynczych reprodukcji, stosunek płci oraz liczba zgonów.
Bibliografia
- Jan Strzałko, Teresa Mossor-Pietraszewska (red.); “Kompendium wiedzy o ekologii ”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2006;
- January Weiner, ; “Życie i ewolucja biosfery – podręcznik ekologii ogólnej”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008;
- Grażyna Łabno; “Ekologia. Słownik encyklopedyczny”; Wydawnictwo Europa, Warszawa 2006;
- Zdzisława Otałęga (red. nacz.); “Encyklopedia biologiczna T. I”; Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1998;
- Zdzisława Otałęga (red. nacz.); “Encyklopedia Geograficzna Świata, tom IX Ziemia”; Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1997;
- promil
.jpg){kind=link}
