Definicja pojęcia:

drzewa

Drzewa – należą do grupy największych roślin lądowych. Drzewa wyróżnia posiadanie zdrewniałego pojedynczego pędu (pnia) lub kilku pędów głównych, a także zdrewniałych gałęzi tworzących koronę. To rośliny wieloletnie, okazałe, w większości wysokie lub bardzo wysokie. Dożywają kilkuset, a nawet kilku tysięcy lat w zależności od gatunku i miejsca występowania, co sprawia że należą do jednych z najdłużej żyjących organizmów na Ziemi. Drzewa mogą rosnąć pojedynczo (solitery), w niewielkich skupiskach lub gęściej zajmować dany obszar, tworząc las. Wówczas występują one w zwarciu i stanowią środowisko życia dla wielu gatunków zwierząt, charakterystycznych dla danego ekosystemu leśnego.
  1. Budowa i wzrost drzewa
  2. Systematyka drzew
  3. Rodzaje drzew

Największe, występujące obecnie drzewa to sekwoje i mamutowce z zachodnich wybrzeży Ameryki Północnej oraz eukaliptusy rosnące w Tasmanii. Wyrastają one na wysokość ponad 115 metrów.

Pierwsze drzewa pojawiły się w dewonie, około 400 milionów lat temu. Żywą skamieniałością, która przetrwała 170 mln lat w niemal niezmienionej formie jest miłorząb dwuklapowy (gatunek reliktowy). Istnieją również gatunki drzew, które odradzają się wegetatywnie, co wydłuża ich egzystencję do nawet 10 tys. lat. Najstarsze drzewa występujące na terenie Polski to niektóre dęby, lipy  i cisy, których wiek określa się na 800-1200 lat.
Sekwoje, By Acroterion (Own work) [CC BY-SA 3.0 or GFDL], via Wikimedia Commons

Budowa i wzrost drzewa

Standardowo drzewo tworzy jeden pień stanowiący wznoszącą się ku górze oś główną. Na odpowiedniej wysokości osi osadzona jest korona, która powstaje w wyniku rozgałęziania się pnia. Niekiedy u drzew liściastych na skutek uszkodzenia za młodu lub odnowienia z odrośli, tworzą się dwa pnie. Trzeci podstawowy element budowy drzewa to system korzeniowy.

Korzenie to podziemna część rośliny, pełniąca funkcję kotwicy oraz zapewniająca całemu drzewu zasoby wody wraz z solami mineralnymi. Korzenie czerpią wodę z ziemi w sposób bierny poprzez transpirację liści, czy zasysanie, oraz w sposób czynny przy użyciu energii, pracując wówczas jak pompa tłocząca. Najgrubsze i największe korzenie szkieletowe uczestniczą w transporcie wody, ale przede wszystkim utrzymują roślinę w ziemi. Pobieranie wody z gleby to zaś główna funkcja o wiele cieńszych korzeni włośnikowych. System korzeniowy pojedynczego drzewa sięga niejednokrotnie kilkuset metrów kwadratowych, wychodząc poza granice tzw. rzutu korony. To w tym obszarze bowiem spada najwięcej wody deszczowej. Korzenie drzew sięgają od 0,6 do 0,8 metra w głąb gruntu. Pień drzewa pełni funkcję transportową – przewodzi wodę i sole mineralne. Pień utrzymuje ponadto koronę i jako tako chroni drzewo przed czynnikami zewnętrznymi, np. silnym wiatrem oraz chorobami i owadami. Jego zewnętrzna warstwa – kora (korowina) – to silnie spękana powłoka ochronna otoczona martwymi komórkami korka. Znajdujące się w jej powierzchni wgłębienia doprowadzają tlen do następnych warstw pnia. Kora ochrania dwie tkanki wewnętrzne – łyko oraz drewno. Cienka warstwa łyka otacza korę od wewnątrz, a większość pnia wypełnia drewno. Pomiędzy łykiem a drewnem mieści się miazga. Jest to tkanka twórcza produkująca zarówno łyko (do zewnątrz), jak i drewno (do wewnątrz). Drewno dzieli się dodatkowo na warstwę zewnętrzną i wewnętrzną. Warstwa zewnętrzna jest młodsza i zwykle jaśniejsza, stąd nazywa się ją bielą. Przewodzi ona wodę i substancje mineralne. Wewnętrzna część drewna – twardziel – składa się z martwych komórek i nie pełni już żadnych funkcji życiowych.

Przekrój pnia ujawnia wyraźnie dostrzegalne słoje, czyli pierścienie przyrostów rocznych, wedle których można określić wiek danego drzewa.

Korona drzewa pełni zasadniczą funkcję życiową – jest miejscem wzrostu liści, które przeprowadzają proces fotosyntezy. Składa się z konarów, gałęzi, pędów i liści. Konary to nic innego jak grubsze gałęzie znajdujące się na wysokości początku korony. Korona rodzi też kwiaty i owoce, czyli organy generatywne służące rozmnażaniu.
Przekrój pnia ukazujący słoje roczne (Ogród Zoologiczny w Bristolu, Anglia)

Systematyka drzew

Drzewa nie tworzą osobnego taksonu. Należą do nich rośliny wykazujące podobieństwa morfologiczne oraz funkcjonalne. Z tego względu niekiedy do grupy tej zalicza się również rośliny posiadające kłodzinę, czyli rodzaj nierozgałęzionego pnia zakończonego pękiem liści. Kłodzina jest charakterystyczna dla palm, jednak podobnie zbudowane są także pnie innych roślin, np. paproci drzewiastych, pandanów, sagowców, dracen czy juk. To zresztą z obumarłych szczątków roślin drzewiastych, takich jak paprocie, widłaki i skrzypy powstały pokłady węgla kamiennego. Osobno wyróżnia się poza tym kategorię roślin drzewiastych, do których zaliczamy krzewy i krzewinki.

Rodzaje drzew

Tradycyjnie oraz w leśnictwie wyróżnia się dwa rodzaje drzew, a dalej dzieli się je na grupy użytkowe (np. drzewa owocowe, przydrożne, ozdobne itd.):
Drzewa iglaste, By böhringer friedrich (Own work) [CC BY-SA 2.5], via Wikimedia Commons

Bibliografia

  1. Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski; “Botanika T.1. Morfologia”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008;
  2. Włodzimierz Seneta; “Dendrologia”; Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1987;
  3. Grażyna Łabno; “Ekologia. Słownik encyklopedyczny”; Wydawnictwo Europa, Warszawa 2006;
  4. Zdzisława Otałęga (red. nacz.); “Encyklopedia biologiczna T. III”; Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1998;
  5. Zbigniew Podbielkowski; “Geografia roślin”; Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1991;
Legenda. Pokaż objaśnienia oznaczeń i skrótów
Szukaj
Oceń stronę
Ocena: 4.2
Wybór wg alfabetu:
a b c ć d e f g h i j k l ł m n o q p r s ś t u v w x y z ż ź