Największe, występujące obecnie drzewa to sekwoje i mamutowce z zachodnich wybrzeży Ameryki Północnej oraz eukaliptusy rosnące w Tasmanii. Wyrastają one na wysokość ponad 115 metrów.
Pierwsze drzewa pojawiły się w dewonie, około 400 milionów lat temu. Żywą skamieniałością, która przetrwała 170 mln lat w niemal niezmienionej formie jest miłorząb dwuklapowy (gatunek reliktowy). Istnieją również gatunki drzew, które odradzają się wegetatywnie, co wydłuża ich egzystencję do nawet 10 tys. lat. Najstarsze drzewa występujące na terenie Polski to niektóre dęby, lipy i cisy, których wiek określa się na 800-1200 lat.
Budowa i wzrost drzewa
Standardowo drzewo tworzy jeden pień stanowiący wznoszącą się ku górze oś główną. Na odpowiedniej wysokości osi osadzona jest korona, która powstaje w wyniku rozgałęziania się pnia. Niekiedy u drzew liściastych na skutek uszkodzenia za młodu lub odnowienia z odrośli, tworzą się dwa pnie. Trzeci podstawowy element budowy drzewa to system korzeniowy.Korzenie to podziemna część rośliny, pełniąca funkcję kotwicy oraz zapewniająca całemu drzewu zasoby wody wraz z solami mineralnymi. Korzenie czerpią wodę z ziemi w sposób bierny poprzez transpirację liści, czy zasysanie, oraz w sposób czynny przy użyciu energii, pracując wówczas jak pompa tłocząca. Najgrubsze i największe korzenie szkieletowe uczestniczą w transporcie wody, ale przede wszystkim utrzymują roślinę w ziemi. Pobieranie wody z gleby to zaś główna funkcja o wiele cieńszych korzeni włośnikowych. System korzeniowy pojedynczego drzewa sięga niejednokrotnie kilkuset metrów kwadratowych, wychodząc poza granice tzw. rzutu korony. To w tym obszarze bowiem spada najwięcej wody deszczowej. Korzenie drzew sięgają od 0,6 do 0,8 metra w głąb gruntu.
Jim Champion [CC BY-SA 2.0], via Wikimedia Commons
Przekrój pnia ujawnia wyraźnie dostrzegalne słoje, czyli pierścienie przyrostów rocznych, wedle których można określić wiek danego drzewa.
Korona drzewa pełni zasadniczą funkcję życiową – jest miejscem wzrostu liści, które przeprowadzają proces fotosyntezy. Składa się z konarów, gałęzi, pędów i liści. Konary to nic innego jak grubsze gałęzie znajdujące się na wysokości początku korony. Korona rodzi też kwiaty i owoce, czyli organy generatywne służące rozmnażaniu.
Przekrój pnia ukazujący słoje roczne (Ogród Zoologiczny w Bristolu, Anglia)
Systematyka drzew
Drzewa nie tworzą osobnego taksonu. Należą do nich rośliny wykazujące podobieństwa morfologiczne oraz funkcjonalne. Z tego względu niekiedy do grupy tej zalicza się również rośliny posiadające kłodzinę, czyli rodzaj nierozgałęzionego pnia zakończonego pękiem liści. Kłodzina jest charakterystyczna dla palm, jednak podobnie zbudowane są także pnie innych roślin, np. paproci drzewiastych, pandanów, sagowców, dracen czy juk. To zresztą z obumarłych szczątków roślin drzewiastych, takich jak paprocie, widłaki i skrzypy powstały pokłady węgla kamiennego. Osobno wyróżnia się poza tym kategorię roślin drzewiastych, do których zaliczamy krzewy i krzewinki.Rodzaje drzew
Tradycyjnie oraz w leśnictwie wyróżnia się dwa rodzaje drzew, a dalej dzieli się je na grupy użytkowe (np. drzewa owocowe, przydrożne, ozdobne itd.):- drzewa liściaste - należą do roślin okrytonasiennych. Liście o szerokich blaszkach, w klimacie umiarkowanym spadają na okres zimowy. Najwięcej drzew liściastych rośnie w klimacie ciepłym i umiarkowanym. Przykłady: dąb, lipa, kasztanowiec, wierzba płacząca, orzech włoski;
- drzewa iglaste - należą do roślin nagonasiennych. Rosnące na nich liście mają formę igieł lub łusek. Większość z nich to gatunki wiecznie zielone (nie zrzucają igieł). Występują głównie na obszarach górzystych i w chłodnym klimacie, o krótkim okresie wegetacyjnym (np. tajga). Przykłady: sosna zwyczajna, świerk pospolity, jodłowiec, cedr, cis pospolity.
Drzewa iglaste, By böhringer friedrich (Own work) [CC BY-SA 2.5], via Wikimedia Commons
Bibliografia
- Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski; “Botanika T.1. Morfologia”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008;
- Włodzimierz Seneta; “Dendrologia”; Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1987;
- Grażyna Łabno; “Ekologia. Słownik encyklopedyczny”; Wydawnictwo Europa, Warszawa 2006;
- Zdzisława Otałęga (red. nacz.); “Encyklopedia biologiczna T. III”; Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1998;
- Zbigniew Podbielkowski; “Geografia roślin”; Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1991;