Definicja pojęcia:

fala tętna

Fala tętna – fala podwyższonego ciśnienia przemieszczająca się wzdłuż tętnicy głównej (aorty) i odchodzących od niej tętnic w kierunku tętniczek, spowodowana wyrzutem krwi z lewej komory serca do aorty.
  1. Tętno (puls)
  2. Prędkość fali tętna (PWV)
  3. Pomiar tętna

Tętno (puls)

Tętno (puls) odzwierciedla rytmiczne rozciąganie się ścian naczyń krwionośnych wywołane zmianami ciśnienia wywołanymi skurczami i rozkurczami serca.

Tętno tętnicze jest falą podwyższonego ciśnienia przemieszczającego się od serca wzdłuż aorty oraz odchodzących od niej tętnic w kierunku tętniczek z prędkością ok. 5-9 m/s. Wyrzut krwi z lewej komory serca do aorty skutkuje chwilowym wzrostem ciśnienia i rozciąganiem się ściany tętnicy w miejscu, gdzie przechodzi porcja krwi. Fala ciśnienia, określana również jako fala tętna, przemieszcza się następnie z aorty do odchodzących od niej tętnic z częstotliwością odpowiadającą ilości skurczów lewej komory oraz elastyczności ścian naczyń tętniczych. Po przejściu fali ciśnienia, ściany tętnic powracają do wyjściowych rozmiarów.

Tętno żylne jest falą podwyższonego ciśnienia przemieszczającą się wzdłuż żył szyjnych spowodowana cofaniem się pewnej ilości krwi do żył wskutek skurczów prawego przedsionka serca.
Układ krwionośny człowieka. Wikimedia.org

Prędkość fali tętna (PWV)

Prędkość fali tętna (PWV – ang. pulse wave velocity) jest prędkością, z jaką fala ciśnienia spowodowana wyrzutem krwi z serca rozprzestrzenia się w układzie krwionośnym (przeważnie wzdłuż naczyń tętniczych), a następnie odbijając się od tętniczek oporowych powraca do serca, zwiększając przy tym wartość ciśnienia tętniczego.

Wartość prędkości fali tętna zależy od sztywności, elastyczności i podatności tętnic:
  • u osób młodych fala tętna przemieszcza się powoli wzdłuż elastycznych tętnic i wraca do serca w czasie rozkurczu – następuje wzrost ciśnienia rozkurczowego i spadek ciśnienia tętna, nie następuje nadmierny wzrost ciśnienia skurczowego; PWV wykazuje niskie wartości;
  • u osób starszych, u których ściany tętnic są sztywniejsze (np. wskutek miażdżycy) fala tętna przemieszcza się wzdłuż tętnic szybko i wraca do serca w czasie skurczu – ciśnienie rozkurczowe jest niskie, następuje nadmierny wzrost ciśnienia skurczowego; PWV wykazuje wysokie wartości.

Prędkość fali tętna można wyznaczyć za pomocą równania Franka/Bramwella-Hilla dla nieściśliwego płynu (krwi) w ściśliwej (elastycznej) rurze (tętnicy):
PWV
gdzie:
  • V – objętość na jednostkę długości [m³]
  • P – ciśnienie [Pa]
  • ρ – gęstość krwi [kg/m³]

Alternatywna forma równania Franka/Bramwella-Hilla:
PWV
gdzie:
  • r – promień tętnicy [m]
  • P – ciśnienie [Pa]
  • ρ– gęstość krwi [kg/m³]
Schemat przedstawiający przebieg fali ciśnienia tętniczego podczas cyklu pracy serca. Wikimedia.org
Prędkość fali tętna można wyznaczyć również wykorzystując równanie Moensa-Kortewega, uwzględniające moduł Younga (moduł sprężystości podłużnej):
gdzie:
  • Einc - przyrostowy moduł sprężystości podłużnej ściany naczynia (moduł Younga) [Pa]
  • h - grubość ściany tętnicy [m]
  • r - promień przekroju tętnicy [m]
  • ρ – gęstość krwi [kg/m³]

Prędkość fali tętna jest jednym z parametrów wykorzystywanych w ocenie ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. Pomiaru PWV dokonuje się przeważnie od tętnicy szyjnej do udowej (cfPWV – ang. carotid-femoral pulse wave velocity).

Pomiar tętna

Częstotliwość tętna określana jest na podstawie tętna tętniczego. Pomiar tętna dostarcza informacji dotyczących pracy serca, ilości i siły jego skurczów, a także pozwala ocenić stopień elastyczności ścian tętnic. Tętno u człowieka można wyczuć uciskając tętnicę opuszkami dwóch palców (z wyłączeniem kciuka) w miejscu, w którym tętnica znajduje się bezpośrednio pod skórą. Najczęściej ocenę tętna w badaniu palpacyjnym przeprowadza się na tętnicy promieniowej lub łokciowej w okolicy nadgarstka, a także na tętnicy szyjnej zewnętrznej, ramiennej, udowej, podkolanowej, skroniowej oraz grzbietowej stopy.

Częstotliwość tętna można także mierzyć dzięki urządzeniom zwanym pulsometrami, które wskazują ilość uderzeń serca na minutę w oparciu o zmiany napięcia elektrycznego wywołane pracą serca. Klasyczne pulsometry składają się zwykle z odbiornika zakładanego np. na rękę oraz czujnika zakładanego na wysokości piersi; są często wykorzystywane przez sportowców.
Pomiar tętna na tętnicy promieniowej. Wikimedia.org
Pomiar tętna uwzględnia następujące parametry:
  • częstotliwość – liczba wyczuwalnych uderzeń w jednostce czasu (minucie), zależy głownie od wieku; ulega wzrostowi w wyniku wysiłku fizycznego, stresu oraz przy podwyższonej temperaturze ciała; wyróżnia się tętno częste i rzadkie;
  • miarowość – określa siłę uderzeń oraz odstępy pomiędzy kolejnymi uderzeniami; wyróżnia się tętno miarowe i niemiarowe;
  • wypełnienie – określa wysokość fali tętna zależnego od wypełnienia tętnicy krwią oraz amplitudy ciśnienia tętniczego; wyróżnia się tętno wysokie, małe, nitkowate,  nierówne i dziwaczne oraz naprzemienne;
  • napięcie – siła oporu tętnicy oraz cecha pulsu zależna od rozkurczowego ciśnienia tętniczego; wyróżnia się tętno miękkie i twarde;
  • chybkość – określa szybkość opróżniania i wypełniania się tętnicy krwią; zależy od prędkości przepływu krwi i podatności ściany tętnic; wyróżnia się tętno chybkie i leniwe;
  • symetria – określa, czy wartości tętna są symetryczne po lewej i prawej stronie (np. podczas pomiaru tętna na tętnicy promieniowej).
Częstotliwość tętna u dorosłego człowieka w spoczynku wynosi 70/min, u niemowląt –130/min, u dzieci – 100/min, u młodzieży – 85/min, u ludzi starszych – 60/min. Inne gatunki ssaków w zależności od rozmiarów ciała i trybu życia wykazują bardzo różne wartości częstotliwości tętna, np. u słonia częstotliwość tętna wynosi 25-28/min, u wielbłąda 24-40/min, u konia 28-540 min, u dużego psa 70-90/min, u małego psa 110-140/min, u świnki morskiej 140-200/min, a u myszy 500-750/min.
Pulsometr. Wikimedia.org

Bibliografia

  1. Eldra Pearl Solomon, Linda R. Berg, Diana W. Martin, Claude A. Villee; “Biologia”; Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1996;
  2. Zdzisława Otałęga (red. nacz.); “Encyklopedia biologiczna T. IX”; Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1999;
  3. “Nowa Encyklopedia Powszechna PWN”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997;
  4. Witold Eugeniusz Orłowski; “Zarys ogólnej diagnostyki lekarskiej : podręcznik dla studentów medycyny”; Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1994;
  5. Andrzej Molisz, Małgorzata Faściszewska, Beata Wożakowska-Kapłon, Janusz Siebert (2015); “Prędkość fali tętna — wartości referencyjne i zastosowanie”; Folia Cardiologica, tom 10, nr 4, strony 268–274;
Legenda. Pokaż objaśnienia oznaczeń i skrótów
Szukaj
Oceń stronę
Ocena: 4.9
Wybór wg alfabetu:
a b c ć d e f g h i j k l ł m n o q p r s ś t u v w x y z ż ź