Siarka (S) - właściwości, działanie i występowanie siarki

Od najdawniejszych czasów siarka była wykorzystywana w medycynie naturalnej. To dlatego, że właściwości biologiczne siarki mają ogromne znaczenie zarówno dla zdrowia, jak i dobrego wyglądu. Człowiek składa się w 0,25 proc. siarki. Siarka jest makroelementem zawierającym się w każdej komórce organizmu. Warto poznać niezwykłe właściwości tego pierwiastka.  



Siarka w postaci żółtego proszku. Źródło: shutterstockSiarka w postaci żółtego proszku. Źródło: shutterstock
  1. Siarka w ustroju – dlaczego jest tak istotna?
  2. Niedobór siarki – czy jest niebezpieczny?
  3. Co jeść, by zapewnić sobie wystarczająco dużo siarki?
  4. Konsekwencje nadmiaru siarki
  5. Siarka dla urody
  6. Siarka w ogrodzie
  7. Dlaczego siarka?
Siarka w znacznym stopniu przyczynia się do różnorodności chemicznej przyrody, a dzięki swoim szczególnym cechom umożliwia fundamentalne reakcje biologiczne, na które nie pozwala żaden inny pierwiastek. Naturalne związki siarki są wykorzystywane przez wszystkie żywe istoty. To nie przypadek, że organizmy morskie są jednym z najważniejszych naturalnych źródeł siarkowych, ponieważ większość siarki nieorganicznej jest metabolizowana w środowiskach oceanicznych.

Organizmy lądowe, takie jak rośliny i mikroorganizmy, są również zdolne do włączania siarki do cząsteczek organicznych w celu wytworzenia pierwotnych metabolitów (np. metioniny, cysteiny) i bardziej złożonych, unikalnych struktur chemicznych o różnych rolach biologicznych. Zwierzęta nie są w stanie wiązać siarki nieorganicznej w biocząsteczki i są całkowicie zależne od wstępnie uformowanych organicznych związków siarki, aby zaspokoić swoje zapotrzebowanie na ten pierwiastek. Jednak niektóre wyższe gatunki, jak ludzie, są w stanie zbudować nowe związki chemiczne zawierające siarkę. Metabolizm siarki u ludzi jest bardzo skomplikowany i odgrywa kluczową rolę w biochemii redoks.

Siarka w ustroju – dlaczego jest tak istotna?

Siarka (S) występuje w naszym organizmie jako składnik białek, hormonów, kwasów i innych substancji odpowiadających za ważne funkcje życiowe. Jest elementem strukturalnym między innymi metioniny, insuliny, tauryny, cysteiny, heparyny czy glutationu, a także witamin (witaminy z grupy B, witamina B7). Dlatego nie bez znaczenia jest jej wpływ na pracę układu krwionośnego oraz nerwowego, a także na detoksykację organizmu i poprawę wyglądu.

Heparyna na przykład pomaga obniżać ciśnienie krwi. Cysteina, z kolei, jako aminokwas siarkowy wchodzi w skład keratyny, która polepsza stan skóry, włosów i paznokci. Glutation bierze natomiast udział w oczyszczaniu organizmu z substancji toksycznych.

Siarka jest budulcem tkanki łącznej i zapewnia stawom elastyczność. Odpowiednie stężenie siarki w organizmie pozwala na regenerację i uzupełnienie ubytków w obrębie chrząstek stawowych. Dzięki działaniu przeciwzapalnemu, wykorzystuje się ją w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów, dny moczanowej czy rwy kulszowej.

Większość związków siarki obecnych w naszym ustroju przechodzi w postać siarczanów i może być wydalona wraz z moczem. Ma to związek z detoksykacyjnymi właściwościami tego makroelementu oraz z jej obecnością we wspomnianym glutationie. Siarczany przed wydaleniem wiążą się bowiem ze związkami toksycznymi, między innymi z nikotyną, przez co wspierają wątrobę w odtruwaniu organizmu.

Siarka należy również do grupy silnych antyoksydantów, ponieważ niszczy powstałe już wolne rodniki i tym samym blokuje powstawanie kolejnych. Wzmacnia także odporność organizmu poprzez zwiększenie produkcji przeciwciał.

Niedobór siarki – czy jest niebezpieczny?

Niedobory siarki są bardzo dostrzegalne w wyglądzie zewnętrznym. Jak łatwo się domyślić, brak pierwiastka, który ma tak znaczny wpływ na skórę, powoduje w jej obszarze szereg negatywnych zmian. Skóra szarzeje i wydaje się mało promienna.

Włosy zaczynają wypadać i tracić blask, a przy tym sztywnieją, paznokcie stają się bardzo łamliwe i podatne na ubytki. Dodatkowo, widoczna jest ciemna otoczka, która pojawia się na tęczówce oka.

Niezaspokojenie zapotrzebowania na siarkę prowadzi do jeszcze poważniejszych zmian wewnątrzustrojowych. Przez wzajemne wpływanie na siebie innych makro i mikroelementów, deficyt siarki powoduje zmniejszenie wchłaniania magnezu, sodu, wapnia czy żelaza. Procesy detoksykacyjne zwalniają tempo, a my czujemy się ospali, nerwowi i możemy odczuwać nieuzasadniony niepokój.

Deficyt siarki może być dowodem na to, że coś nam dolega. Dochodzi do niego często przy chorobach stawów, problemach wątrobowych, zatruciach czy chorobie nowotworowej. Rzadziej niedobór tego pierwiastka wiąże się ze złym odżywianiem, niemniej jest to możliwe, na przykład przy rygorystycznych dietach bądź przez wyeliminowanie z menu nabiału.

Żywność bogata w siarkę:
  • Mięso i drób: wołowina, szynka, kurczak, kaczka, indyk oraz podroby
  • Ryby i owoce morza: większość rodzajów ryb, krewetki, przegrzebki, małże
  • Rośliny strączkowe: soja, fasola, groch łuskany
  • Orzechy i nasiona: migdały, orzechy brazylijskie, orzeszki ziemne, orzechy włoskie, sezam, pestki dyni
  • Jaja i nabiał: jaja, cheddar, parmezan i gorgonzola, mleko krowie
  • Owoce: truskawki, suszone brzoskwinie, morele, rodzynki i figi
  • Warzywa: szparagi, brokuły, brukselka, awokado, papryka, czerwona kapusta, por, cebula, czosnek, rzodkiewka, rzepa i rukiew wodna
  • Zboża: jęczmień perłowy, owies, pszenica i mąka wytworzona z tych zbóż
  • Przyprawy: chrzan, musztarda, marmite, curry i mielony imbir
Tabela: opracowanie własne

Co jeść, by zapewnić sobie wystarczająco dużo siarki?

Najwięcej siarki wśród produktów spożywczych zawiera nabiał. Przetwory mleczne, jaja, mięso, ryby i podroby są jej najbogatszymi źródłami i uznaje się, że ich obecność w diecie ma zaspokajać również zapotrzebowanie na siarkę. Związki siarki są obecne także w cebuli i czosnku oraz innych warzywach i owocach, na przykład brokułach, kalafiorze, kapuście, grochu, szpinaku, koprze, papryce, brukselce, cykorii, kiełkach, awokado, truskawkach oraz morelach.
Źródło pokarmowe siarki, fot. shutterstock

Konsekwencje nadmiaru siarki

Związki siarki znajdujące się w naszym organizmie nie są toksyczne i trudno mówić o przedawkowaniu tego pierwiastka. Jest on w większości wydalany z moczem, więc ryzyko zatrucia zbyt dużym stężeniem jest znikome. Chociaż przestrzeganie diety zawierającej wystarczającą ilość siarki jest niezbędne dla zdrowia, zbyt duża ilość tego minerału może powodować kilka nieprzyjemnych skutków zdrowotnych.

Woda pitna zawierająca wysoki poziom siarki może powodować luźne stolce i biegunkę. Z drugiej strony nie ma obecnie mocnych dowodów na to, że spożywanie dużych ilości pokarmów bogatych w siarkę ma taki sam efekt przeczyszczający. Dieta bogata w siarkę może też pogorszyć objawy u osób z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego lub chorobą Leśniowskiego-Crohna (choroba Crohna). Pokarmy bogate w siarkę mogą pomóc w rozwoju określonego rodzaju bakterii redukujących siarczany w jelitach. Bakterie te uwalniają siarczek, związek, który, jak się uważa, niszczy barierę jelitową, powodując uszkodzenia i stany zapalne (Noortje Ijssennagger, Roelof van der Meer, Saskia W C van Mil, 2016).

Siarka dla urody

Dzięki swoim właściwościom przeciwdrobnoustrojowym siarka jest od wieków stosowana w leczeniu trądziku i innych schorzeń skóry.

Siarka jest nieoceniona przy różnego rodzaju dolegliwościach, szczególnie o podłożu bakteryjnym i grzybicznym. Stąd jej szerokie wykorzystanie w kosmetyce i dermatologii. Zaleca się stosowanie mydeł siarkowych osobom narzekającym na trądzik. Jak działa siarka? Siarka może łagodzić trądzik ze względu na swoje właściwości przeciwgrzybicze i antybakteryjne. Może hamować rozwój bakterii Propionibacterium acnes, które przyczyniają się do rozwoju trądziku. Siarka ma również działanie keratolityczne - rozluźnia połączenie keratynowe w skórze na tyle mocno, że zaczyna się ona złuszczać.

Jako miejscowe leczenie trądziku siarka działa podobnie do nadtlenku benzoilu i kwasu salicylowego. Ale w przeciwieństwie do tych składników, siarka jest łagodniejsza dla skóry. Działa miejscowo pomagając wchłonąć nadmiar sebum, który może przyczyniać się do powstawania zaskórników. Na jakie rodzaje trądziku to działa? Siarka najlepiej sprawdza się w przypadku wyprysków powstałych w wyniku połączenia martwych komórek skóry i nadmiaru sebum. Należą do nich łagodniejsze formy trądziku, takie jak zaskórniki.

Czy siarka jest bezpieczna dla wszystkich rodzajów skóry? Podobnie jak inne preparaty na trądzik, siarka może powodować podrażnienia. Jest jednak uważana za bezpieczniejszy wybór dla wrażliwej cery. Siarka stosowana jako środek punktowy może również pomóc w usuwaniu wyprysków u osób ze  skórą suchą i mieszaną.

Siarka może być wystarczająco delikatna dla wrażliwej skóry, ale nadal istnieje ryzyko wystąpienia skutków ubocznych. Możliwa jest nadmierna suchość i podrażnienie. Kiedy po raz pierwszy używasz preparatów z siarką na trądzik, nakładaj je raz dziennie. Gdy skóra się przyzwyczai, możesz stopniowo zwiększać aplikację do dwóch lub trzech razy dziennie.

Siarka pomaga także walczyć z łuszczycą, egzemami czy atopowym zapaleniem skóry. Działa na naskórek złuszczająco, regenerująco i przeciwbakteryjnie. Widocznie odmładza skórę, wzmacniając jej elastyczność i jędrność. Działa zbawiennie także na przydatki skóry, czyli włosy i paznokcie. Hamuje wypadanie włosów i polepsza ich kondycję, zapobiega jednocześnie łamaniu się paznokci. Na skórę głowy wpływa odświeżająco, więc jest odpowiednia jako składnik kosmetyków do włosów przetłuszczających się. Kosmetyki z siarką stosowane do pielęgnacji cery pomagają radzić sobie z nadmiernym łojotokiem i zwężają pory. Dość znacznie wysuszają jednak skórę, co zmusza nas do stosowania dodatkowego nawilżania i odżywiania.
Siarka ma także zastosowanie w ogrodnictwie. Źródło: shutterstock

Siarka w ogrodzie

Rośliny potrzebują dokładnie 22 rzeczy, aby istnieć: wody, światła i 20 podstawowych elementów, które wspierają ich potrzeby biochemiczne. Jako ogrodnik prawdopodobnie znasz co najmniej trzy z tych pierwiastków - azot, fosfor i potas. Być może nie wiesz, że siarka jest kolejnym z tych pierwiastków i jest tak samo ważna dla zdrowia roślin jak fosfor. Znajdująca się w wodzie, powietrzu, skałach, zwierzętach, roślinach i naszym ciele siarka jest absolutnie niezbędna dla wszystkich żywych organizmów. W przypadku roślin, wspomaga wiele ich procesów życiowych jak fotosynteza, oddychanie i przyswajanie azotu. Słabe odżywianie roślin siarką skutkuje m.in. gorszym pobieraniem azotu z gleby.

Siarka występuje obficie w atmosferze w postaci dwutlenku siarki pochodzącego z procesów antropogenicznych i naturalnych. Znajduje się również w materii organicznej (kompost, obornik i rozkładająca się materia roślinna), nawozach organicznych (obornik krowi i świński) oraz nawozach mineralnych.

Większość tego, czego używamy w ogrodzie, zaczyna się od siarki elementarnej. Występuje to naturalnie w glebie i osadach z gorących źródeł, zwykle przybierając postać żółtych kryształków. Ale korzenie roślin mogą wchłonąć siarkę tylko w postaci siarczanu, więc trzeba ją przetworzyć.

Tu właśnie pojawia się mączka siarkowa i kwiat siarczany. Oba są tworzone z siarki elementarnej i są przekształcane w kwas siarkowy przez bakterie glebowe, tworząc siarczany potrzebne roślinom. Czy siarka jest bezpieczna w użyciu? Jako pierwiastek naturalnie występujący w przyrodzie siarka jest bezpieczna w użyciu. Agencja Ochrony Środowiska zatwierdziła go do stosowania w pestycydach, fungicydach, nawozach i ulepszaczach gleby, z których wiele posiada ekologiczny certyfikat.

Jak działa siarka w ogrodzie?
  • Pestycyd/fungicyd – siarka jest silnym środkiem grzybobójczym i dezynfekującym. Zapobiegawczo i leczniczo siarka łatwo zwalcza mączniaka prawdziwego, przędziorki, mrów, gryzonie i inne szkodniki. Pestycydy i fungicydy na bazie siarki można kupić w sklepach ogrodniczych.
  • Niższe pH gleby - mąka siarkowa obniża pH gleby. Po dodaniu do gleby bakterie zabierają się do pracy, przekształcając siarkę elementarną w kwas siarkowy, co jest procesem biologicznym, który obniża pH gleby. Jest to skuteczny, ale powolny proces; może potrwać od kilku miesięcy do roku. Szybciej przebiega latem, kiedy bakterie są aktywne.

Siarka – ciekawostki
  • Siarka to pierwiastek występujący w przyrodzie, który można znaleźć w glebie, roślinach, żywności i wodzie
  • Niektóre białka zawierają siarkę w postaci aminokwasów
  • Siarka jest niezbędnym składnikiem odżywczym dla roślin
  • Siarka może zabijać owady i roztocza , grzyby i gryzonie
  • Siarka została zarejestrowana do stosowania w pestycydach w USA od lat 20. XX wieku

Dlaczego siarka?

Niebywale korzystne dla ludzkiego ustroju właściwości siarki, stawiają ją wśród pierwiastków niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania. Siarka wpływa pozytywnie na pracę mózgu i układu nerwowego, wzmacnia układ krwionośny, jest podstawowym budulcem tkanki łącznej, dzięki czemu usprawnia funkcjonowanie stawów. Jest niezbędna dla utrzymania zdrowej i nawilżonej skóry, pięknych włosów oraz paznokci. Ponieważ zawiera się głównie w białku, poleca się jeść szczególnie mięsa, jaja i produkty białkowe do utrzymania jej właściwego poziomu.
Ekologia.pl (Elżbieta Gwóźdź)

Bibliografia

  1. pod redakcją naukową Jana Gawęckiego; “„Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu”, tom 1”; PWN, Warszawa 2010;
  2. Tomasz Woźniak; “Terapia siarką”; Wydawnictwo Vital;
  3. “Sulfur”; data dostępu:
  4. Melodie Anne ; “How Does Sulfur Help the Body?”; data dostępu:
  5. “The Benefits of Sulfur — Why You Need Epsom Salt, Broccoli and MSM”; data dostępu:
Ocena (3.3) Oceń: