szkółkowanie sadzonek

Szkółkowanie sadzonek – jest to proces stosowany w gospodarstwach leśnych, mający na celu wyprodukowanie materiału sadzeniowego czyli siewek i przesadek drzew oraz krzewów. Wytworzony materiał sadzeniowy wykorzystywany jest do odnowień i zalesień. Najczęściej sadzi się siewki jednoletnie ale mogą to być również dwu- lub trzyletnie rośliny. Szkółkowanie sadzonek służy przede wszystkim stworzeniu odpowiednich warunków do wzrostu dla siewek które dotychczas przebywały w ciasnej więźbie a głównym celem jest wytworzenie u sadzonek skupionego i płytkiego systemu korzeniowego, który będzie bogaty w liczne drobne korzenie. W hodowli lasu stosuje się symbole produkcyjne nadawane sadzonkom. Symbol produkcyjny składa się z dwóch cyfr oddzielonych średnikiem np. 3/1. Pierwsza cyfra mówi o wieku sadzonki powstałej z nasienia natomiast druga określa lata szkółkowania. W podanym wcześniej przykładzie symbol produkcyjny oznacza czteroletnią sadzonkę, która była szkółkowana po trzecim roku. Sadzonki więc przyjmują różne symbole wraz z wiekiem. Większość drzew liściastych a także sosnę zwyczajną czy modrzew szkółkuje się po pierwszym roku czyli z symbolem 1/0. Siewki jodły pospolitej, cisa, limby, świerka, grabu czy lipy przesadza się po dwóch latach lub po półtora roku czyli z symbolem 2/0 lub 1,5/0. Rzadko kiedy stosuje się szkółkowanie po trzecim roku ale tak jest przesadzana na przykład jodła pospolita.

1. Rodzaje szkółek
2. Proces szkółkowania sadzonek
3. Zalety i wady szkółkowania sadzonek

Szkółka leśna. Źródło Wikipedia.org

Rodzaje szkółek

Szkółki leśne można podzielić na dwie podstawowe grupy w zależności od celów produkcyjnych. Pierwszą grupą są szkółki małe, duże i zespolone natomiast grupę drugą stanowią szkółki zadrzewieniowe. W grupie pierwszej produkowany jest młody materiał sadzeniowy, który będzie przeznaczony do odnowień, zalesień, dolesień, uzupełnień, poprawek oraz wprowadzania podszytów lub hodowany jest materiał o specjalnych wymaganiach zamówionych przez odbiorcę a także produkowany jest w nich materiał przeznaczony do rozmnażania w matecznikach gospodarczych i selekcyjnych.

W grupie drugiej produkowane są sadzonki wieloletnie drzew i krzewów z przeznaczeniem na zadrzewienia byłych terenów przemysłowych, brzegów dróg, wąwozów, jezior czy stawów a także do zadrzewiania przestrzeni miejskiej oraz wiejskiej. Rodzaje szkółek można też podzielić ze względu na zajmowana powierzchnię. Rozróżniamy szkółki scalone oraz zespolone. Te pierwsze składają się z jednej, dużej powierzchni dzięki czemu ułatwiają wszelkie prace gospodarcze oraz transport sadzonek. Ich wadą jednak jest duże nasłonecznienie oraz narażenie na działanie wiatru a także niezbyt korzystne warunki mikroklimatyczne. Szkółki scalone składają się z kolei z kilku mniejszych, osobnych pól. Znajdują się one wśród drzewostanu dzięki czemu są osłonięte od działania wiatru a panujący w nich mikroklimat jest zdecydowanie korzystniejszy dzięki czemu produkcja jest wysoko efektywna. Szkółki są również rozróżniane ze względu na czas ich funkcjonowania. Szkółki czasowe są zakładane w okolicy zrębów lub terenów przeznaczonych do zalesienia i funkcjonują maksymalnie pięć lat po czym są likwidowane. Szkółki stałe funkcjonują dłużej i zazwyczaj są znacznie większych rozmiarów. Można szkółki również rozdzielić ze względu na umiejscowienie produkcji. Szkółki otwarte znajdują się na otwartej przestrzeni, bez osłony drzewostanu. Tam produkowane są głównie gatunki wymagające dużo światła. Szkółki podokapowe znajdują się pod osłoną drzewostanu macierzystego. W nich produkowane są gatunki wymagające ochrony przed nadmiarem światła, mrozami czy wiatrem. Istnieją również szkółki samosiewne gdzie rośnie mieszanka gatunków.

Fragment szkółki leśnej. Źródło pixabay.com

Proces szkółkowania sadzonek

Szkółkowanie sadzonek wykonuje się najczęściej wiosną. Stosuje się też szkółkowanie letnie i jesienne ale szkółkowanie wiosenne jest najpowszechniejsze ponieważ jest to odpowiednia pora dla większości gatunków. Najwcześniej do szkółki trafia modrzew, następnie przesadzane są brzozy, olchy, dęby oraz buki i inne gatunki liściaste.

Następne w kolejności są sosny, świerki oraz jodły pospolite. Najpóźniej wśród wiosennych szkółkowań przesadza się jodłę olbrzymią oraz jedlicę. Robi się to dopiero gdy pączki siewek zaczynają nabrzmiewać. Szkółkowanie letnie trwa od połowy lipca do końca sierpnia. Latem przede wszystkim szkółkuje się półtoraroczne siewki świerka ale mogą to być także siewki jodły pospolitej czy jedlicy. W tym okresie ich korzenie rosną intensywniej ale gwarancją udanego wzrostu jest utrzymanie odpowiedniej wilgotności gleby aby nie narazić siewek na suszę. Jesienią szkółkuje się głównie siewki modrzewia oraz drzew liściastych. Niekiedy też szkółkuje się jesienią sosny. Przesadzanie zwykle ma miejsce pod koniec września. Nie powinno się odbywać zbyt późno ponieważ przesadki mogą nie zdążyć się ukorzenić przed nastaniem zimy i wraz z przymrozkami mogą ginąć.

Sadzonka świerku, źródło: pixabay.com

Siewki przeznaczone do szkółkowania powinny być w dobrej formie i najlepiej bez wad. Gdy materiał sadzeniowy jest zbyt słaby to najprawdopodobniej szkółkowane drzewka nie będą najlepszej jakości. Przed sadzeniem stosuje się przycinanie korzeni zbyt długich. U iglastych oraz liściastych tworzących korzeń wiązkowy skraca się korzenie do długości 15 cm natomiast u liściastych z korzeniem palowym do długości 20 cm. Rzadko kiedy stosuje się skracanie pędów czy formowanie koron. Zawsze jednak gleba przeznaczona na szkółkowanie powinna być odpowiednio przygotowana. W zależności od gatunku stosuje się różny sposób rozmieszczenia siewek. U gatunków takich jak sosna, świerk czy modrzew odstępy pomiędzy rzędami powinny wynosić 25 cm ale już u krzewów liściastych będzie to ponad 30 cm.

Zalety i wady szkółkowania sadzonek

Sadzenie szkółkowanych roślin w zestawieniu z bezpośrednim siewem ma kilka zalet. Jest skuteczniejsze w wypadku roślin o mniejszej wydajności nasion oraz przy szybszej utracie siły kiełkowania. Przy sadzonkach nie ma zagrożenia chwastami oraz zwierzętami. Dziki oraz myszowate będą wyjadały nasiona. Zabiegi ochronne również wymagają mniej czasu niż w przypadku siewu. Odnowienia również są skuteczniejsze. Wadą natomiast jest późniejsze dochodzenie do zwarcia niż podczas siewu a także możliwość wystąpienia deformacji korzeni oraz mniejszej stabilności drzewek.

Siewki sosny. Źródło Wikipedia.org

Bibliografia

1. Praca zbiorowa pod red. R. Sobczaka; “Szkółkarstwo leśne, ozdobne i zadrzewieniowe”; Oficyna Edytorska „Wydawnictwo Świat”,1999;
2. Szweykowska A., Szweykowski J.; “Słownik botaniczny. Wyd. II”; Wiedza Powszechna, 2003;
3. Łukaszewicz J., Gil W.; “Historia i teraźniejszość zalesiania i odnawiania lasu siewem”; SYLWAN, 2007;
4. “https://www.researchgate.net/publication/298859706_The_history_and_the_present_status_of_afforestation_and_forest_regeneration_through_seeding”; data dostępu: 2018-11-29
5. “http://www.encyklopedia.lasypolskie.pl/”; data dostępu: 2018-11-29