Upierzenie samca jest bardzo charakterystyczne. O wiele trudniej jest rozpoznać w terenie samicę. Samiec jest czarny, a na każdym ze skrzydeł posiada wyraźną czerwono-białą plamę. Położona w górnej części skrzydła - na ramieniu, czerwona plama, u dołu jest nieco zaokrąglona i podkreślona pasem białych piór. Dziób jest czarny. Nogi są bardzo ciemne. Samica jest barwy brunatno-szarej. Jej pióra zdobią drobne, ciemne akcenty. Grzbiet jest jasny, brzuch natomiast nieco ciemniejszy.
Ptak ten występuje w Ameryce Północnej. Zasięg tego gatunku jest bardzo niewielki. Większość populacji zamieszkuje na niewielkim obszarze na południowym zachodzie kontynentu. Obejmuje on głównie terytorium jednego stanu - Kalifornii. Ptak ten prowadzi osiadły tryb życia jednak w niesprzyjających warunkach migruje na niewielkie odległości w poszukiwaniu pożywienia.
Środowisko życia
Na czas lęgów wybiera zawsze tereny porośnięte krzewami lub drzewami położone w pobliżu zbiorników wodnych lub podmokłych terenów. W miejscach takich najłatwiej jest mu zdobyć odpowiednią do wykarmienia potomstwa ilość pożywienia. Polują na owady także nad łąkami, polami i innymi otwartymi terenami.
Lęgi
Ptaki te zakładają gniazda bardzo blisko gniazd sąsiadów. Mogą w ten sposób tworzyć nawet bardzo duże, liczące tysiące gniazd (!) kolonie rozrodcze. Na każdego samca w koloni rozrodczej przypada zwykle więcej, niż jedno gniazdo. Samica buduje je sama, zwykle nisko nad ziemią lub nawet na ziemi - ukryte wśród roślinności. Do jego budowy wyszukuje odpowiednie szczątki roślinne (jak gałązki, liście, suche trawy), a wzmacnia je często błotem. Składa doń niewiele, bo około trzech, jaj. Wysiaduje je sama. Oboje rodziców opiekuje się młodymi po wykluciu. Tym niewielkim ptakom zwykle udaje się wyprowadzić dwa lęgi w roku.
Pokarm
Epoletnik trójbarwny żywi się nasionami oraz owadami. Przewaga składników jego diety zależy od ich dostępności w danej porze roku. Owady są najlepszym pokarmem dla szybko rosnących piskląt. W zimie podstawę jego diety stanowi jednak pokarm roślinny - głównie nasiona i dostępne owoce.
