Mątwik burakowy to nicień pasożytujący na roślinach z rodziny komosowatych oraz kapustowatych. Z punktu widzenia rolnictwa, mątwik burakowy pełni najważniejszą rolę jako pasożyt buraka cukrowego, który lokalnie może bardzo silnie zmniejszać plony tej rośliny (nawet do 30-40%). Ze względu na cykl życiowy mątwika burakowego, zagrożenie upraw buraka tym nicieniem rośnie z każdym kolejnym rokiem uprawy rośliny w tym samym miejscu. Z tego powodu na obszarach zagrożonych występowaniem mątwika burakowego stosuje się płodozmian, tj. buraki uprawia się na przemian z roślinami nie będącymi żywicielami mątwika burakowego (np. pszenicą). Stosuje się też 'rośliny pułapkowe', np. różne odmiany rzepaku i rzodkwi. Tkanki tych roślin są wrażliwe na inwazję mątwików burakowych, ale uniemożliwiają im rozmnażanie. W ten sposób cykl życiowy mątwika burakowego ulega przerwaniu, a zagęszczenie nicieni w glebie ulega stopniowemu zmniejszeniu (nie dzieje się to od razu, jako że cysty z jajami mątwika burakowego mogą przetrwać do 10 lat).

1. Wygląd
2. Występowanie
3. Pokarm
4. Rozród
5. Systematyka
6. Galeria zdjęć

Wygląd

Mątwik burakowy ma wygląd charakterystyczny dla wielu nicieni glebowych - ich identyfikacja jest zazwyczaj możliwa tylko po dokładnej obserwacji pod mikroskopem. Samce mątwika burakowego osiągają ok. 1 milimetra długości. Jedyną formą życiową mątwika burakowego widoczną gołym okiem są osiągające ponad 1 mm długości dojrzałe samice (lub pozostałe po ich śmierci cysty z jajami), które przypominają kształtem cytryny; mają zabarwienie brązowe lub czarne i mogą być widoczne gołym okiem, przyczepione do korzeni porażonych roślin. Dojrzałe cysty po śmierci samicy prędzej czy później odpadają od korzeni i trafiają do gleby.

Występowanie

Mątwik burakowy ma globalny zasięg występowania - można go spotkać wszędzie tam, gdzie uprawia się buraki i rośliny kapustne. W Europie mątwik burakowy pasożytujący na dzikich roślinach występuje raczej w klimacie umiarkowanym - w Hiszpanii i Portugalii spotyka się go rzadko. Natomiast jeśli chodzi o uprawy, to gatunek ten występuje zarówno na południu, jak i północy kontynentu.

Pokarm

Mątwik burakowy jest pasożytem roślin, żerującym na tkankach roślinnych. Mątwiki burakowe w odżywiających się stadiach rozwojowych prowadzą osiadły tryb życia: larwy 3 i 4 stadium oraz dorosłe samice żyją we wnętrzu tkanek korzeni. Przebywając w tkance, mątwiki burakowe manipulują gospodarką hormonalną żywiciela, doprowadzając do powstania syncytium - systemu pozbawionych ścian, połączonych ze sobą komórek korzenia rośliny. Syncytium, ze swoimi przerośniętymi i bardzo aktywnymi metabolicznie komórkami staje się źródłem pokarmu dla mątwika burakowego. Każdy osobnik tworzy swoje własne syncytium; rozlewające się i puchnące syncytia stopniowo zmniejszają drożność wiązek przewodzących w korzeniach, pogarszając stan zainfekowanej rośliny i doprowadzając do zmniejszenia plonów lub nawet usychania.

Rozród

Cykl życiowy mątwika burakowego jest złożony. Zazwyczaj na wiosnę, kiedy pogoda jest ciepła i deszczowa, a substancje chemiczne w glebie wskazują, że w sąsiedztwie znajdują się korzenie roślin, z cyst wykluwają się larwy 2 stadium (etap larwy 1 stadium przebiega jeszcze w osłonkach jajowych). Larwa 2 stadium ma kształt typowy dla nicieni, jest o ok. połowę mniejsza niż wolno żyjące samce mątwika burakowego. Larwy 2 stadium wyszukują i penetrują korzenie roślin żywicielskich. Kiedy dotrą w sąsiedztwo wiązek przewodzących, inicjują proces tworzenia syncytium, zaczynają żerować i dalej rosną, przechodząc w larwy 3, a następnie 4 stadium. W tym miejscu losy samców i samic mątwika burakowego rozchodzą się; samce po zakończeniu 4 etapu rozwoju larwalnego stają się dojrzałymi płciowo nicieniami i rozpoczynają aktywne poszukiwanie samic. Samice natomiast pozostają w obrębie korzeni zakażonej rośliny, przybierając kształt gruszki. Koniec ciała samicy zaczyna wystawać nad powierzchnię korzenia, aby umożliwić kopulację wędrującym w glebie samcom. Zapłodniona samica zaczyna produkować jaja; większość z nich pozostaje wewnątrz jej ciała, natomiast niewielka część rozwija się w śluzowatej masie otaczającej od zewnątrz ciało samicy (z tych jaj jeszcze w bieżącym roku rozwija się kolejne pokolenie, które powtarza cały cykl). Jaja znajdujące się wewnątrz samicy pozostają tam aż do jej śmierci; martwe ciało samicy staje się twarde i odporne na wysychanie, stając się cystą, w której jaja mogą przetrwać w glebie nawet ponad 10 lat.