Rusałka drzewoszek (Nymphalis xanthomelas)

Rusałka drzewoszek jest stosunkowo mało znanym i często przeoczanym przez obserwatorów gatunkiem motyla dziennego, przede wszystkim z powodu swojego bliźniaczego podobieństwa do innego, znacznie pospolitszego gatunku – rusałki wierzbowiec. Oba te gatunki przypominają nieco trzeci, jeszcze liczniejszy, tj. rusałkę pokrzywnik. W przeciwieństwie do pospolitszych gatunków, rusałka drzewoszek jest związana ze stosunkowo mało przekształconymi przez człowieka siedliskami – przede wszystkim zaroślami wierzbowymi wzdłuż rzek. Przez centralną Polskę przebiega zachodnia granica zwartego zasięgu rusałki drzewoszek – dalej na wschód jest gatunkiem bardziej rozpowszechnionym. We wschodniej Europie liczebność rusałki drzewoszek – podobnie jak wielu innych motyli dziennych – silnie spadła począwszy od lat 80. XX wieku.

Rusałka drzewoszek bardzo przypomina pospolitszą rusałkę wierzbowiec – oba te gatunki rusałek mają tło skrzydeł w kolorze zbliżonym do pomarańczowego, z widocznymi czarnymi plamami, oraz czarną obwódką tylnego skrzydła z niebieskimi plamkami. Cechy diagnostyczne umożliwiające odróżnienie rusałki drzewoszek od rusałki wierzbowiec są subtelne i wymagają dokładnego obejrzenia motyla (lub dobrej jakości zdjęć); najbardziej charakterystyczną cechą są bardzo jasne, żółte lub siwe odnóża rusałki drzewoszek (w przeciwieństwie do bardzo ciemnych u rusałki wierzbowiec). Gąsienice rusałki drzewoszek są pokryte rozgałęzionymi, czarnymi kolcami (jasnobrunatnymi u rusałki wierzbowiec), a wzdłuż grzbietu przebiega biało obrzeżona, czarna linia (brązowo obrzeżona u rusałki wierzbowiec).

Rusałka drzewoszek występuje w Europie Wschodniej w strefie lasów liściastych aż po Ural i Syberię, a także w Himalajach i wschodniej Azji (Chiny, Japonia). Siedliskiem rusałki drzewoszek są przede wszystkim miejsca, gdzie rosną rośliny żywicielskie jej gąsienic, czyli różne gatunki wierzb – skraje lasów, doliny większych i mniejszych cieków wodnych, zarośla wierzbowe wśród łąk.

Dorosłe osobniki (imago) rusałki drzewoszek spijają sok wyciekający z pni drzew oraz gnijących owoców, w mniejszym stopniu żywią się nektarem kwiatów. Gąsienice rusałki drzewoszek żywią się liśćmi różnych gatunków wierzb.

W ciągu roku występuje jedno pokolenie – motyle rusałki drzewoszek opuszczają poczwarki pod koniec czerwca, są aktywne do jesieni, przezimowują w ukryciu i pojawiają się kolejnego roku na wiosnę – najstarsze osobniki giną na przełomie wiosny i lata. Wczesną wiosną samica składa do 150 jaj na roślinie żywicielskiej (wierzba). Gąsienice trzymają się początkowo w grupach, krótko przed przekształceniem się w poczwarki rozchodzą się, a nawet opuszczają roślinę żywicielską. Rozwój w fazie poczwarki trwa 2-3 tygodnie.