Ryby (Pisces)

Ryby (Piscis) - zmiennocieplne kręgowce zamieszkujące wyłącznie środowisko wodne. Ryby przystosowane są do ciągłego życia w wodzie, m.in. dzięki posiadaniu płetw i oddychaniu skrzelami. Niemniej, w zależności od zamieszkiwanego środowiska (wody słodkie lub słone) poszczególne gatunki znacznie różnią się od siebie wyglądem, budową zewnętrzną i wewnętrzną, zachowaniem czy trybem życia. Dyscyplina naukowa, której ryby są głównym przedmiotem zainteresowania to ichtiologia.

Ryby są uznawane za najstarsze kręgowce świata, od których początek wzięły inne gromady, np. płazy. Stanowią także najliczniejszą grupę kręgowców. Zaliczamy do nich w tej chwili ponad 30 tysięcy gatunków, przy czym ze względu na ogromne zróżnicowanie, co roku naukowcy odkrywają nowe gatunki, zwłaszcza wśród ryb słodkowodnych. Tysiące gatunków pozostaje więc nadal nieodkrytych. Znaczna część z nich zasiedla wody głębinowe obszarów tropikalnych. Ryby zamieszkują wszystkie rodzaje zbiorników wodnych występujących na Ziemi, za wyjątkiem tych ze skrajnie trudnymi warunkami środowiskowymi.

Największym przedstawicielem ryb jest rekin wielorybi osiągający 12 metrów długości i 14 ton wagi. Najmniejsze ryby mierzą około 8 milimetrów.

Cechy charakterystyczne ryb:
  • zmiennocieplność: ryby dostosowują temperaturę ciała do zmieniających się warunków otoczenia;
  • brak odcinka szyjnego: głowa jest połączona z tułowiem sztywno;
  • opływowy kształt: umożliwia zwinne poruszanie się w wodzie i nabieranie prędkości pomimo oporu wody;
  • ruchome szczęki (za wyjątkiem ryb kręgoustych);
  • jajorodność;
  • posiadanie skrzeli, umożliwiających oddychanie pod wodą;
  • płetwy piersiowe i brzuszne: przekształcone odpowiednio z kończyn przednich i tylnych;
  • powierzchnia skóry pokryta łuskami i gruczołami śluzowymi;
  • rozdzielnopłciowość;
  • zamknięty układ krążenia;
  • narząd w postaci linii bocznej: składają się na nią ciałka zmysłowe, tak zwane neuromasty, pełniące w wodzie funkcje zmysłów dotyku i słuchu.



Rozmnażanie ryb
Większość ryb rozmnaża się jajorodnie poprzez składanie ikry. W okresie godowym zwanym tarłem, samice składają ikrę, którą samce polewają nasieniem. Do okresu wylęgu rozwój odbywa się bez udziału rodziców. Na okres godów ryby mogą zmieniać ubarwienie, a nawet kształt ciała. Wówczas łatwiej jest rozróżnić samce od samic. Ryby składają ikrę w różnych miejscach, np. na kamienno-piaszczystym podłożu czy na brzegach pokrytych roślinnością. Ikra niektórych gatunków ryb (głownie łososiowatych, dorszowatych i jesiotrowatych) ma znaczenie konsumpcyjne. W kulinariach soloną ikrę nazywamy kawiorem. Jest droga i uważana za szlachetną potrawa.

Podział ryb
Ryby dzieli się na bezżuchwowce kręgouste oraz ryby właściwe posiadające szczęki. Ryby dzielimy również na kostno- i chrzęstnoszkieletowe. Ryby kostnoszkieletowe charakteryzują się w różnym stopniu skostniałym szkieletem. Są też najliczniejszą grupą kręgowców wodnych. Ryby chrzęstnoszkieletowe zaliczane są w tradycyjnej klasyfikacji do ryb właściwych. W większości żyją w wodach morskich i należą do nich rekiny, płaszczki oraz chimery. Ich szkielet wraz ze struną grzbietową są dla odmiany chrzęstne.

Ryby chrzęstnoszkieletowe to osobna gromada ryb, natomiast kostnoszkieletowe to nadgromada, do której wliczamy dwie inne gromady: ryby promieniopłetwe i mięśniopłetwe. Poza nimi wyróżniamy również następujące gromady: śluzice, cefalaspidokształtne oraz wymarłe ryby fałdopłetwe i pancerne.

Podział ryb konsumpcyjnych
Ryby konsumpcyjne dzielimy ze względu na:
  • środowisko życia: słodkowodne i morskie;
  • zawartość tłuszczu: tłuste, średniotłuste, chude;
  • przydatność gastronomiczną: szlachetne, bardzo smaczne, dobre.

Ryby morskie, zwłaszcza tłuste, są obecnie uważanie za zdrowsze i bardziej wartościowe od ryb słodkowodnych. Oba rodzaje są jednak bogate w substancje odżywcze. Więcej zależy tu od gatunku ryby, jej wieku, odżywiania, warunków hodowlanych, sposobu poławiania, jak również metody przyrządzenia.

Inną kategorią są ryby wędrowne, przemierzające długie dystanse w celu np. poszukiwania pożywienia. Do znanych ryb wędrownych konsumpcyjnych należą łososie, makrele, śledzie, tuńczyki.

Ryby można podzielić również ze względu na miejsce, w którym składają ikrę. Mówimy wówczas o ekologicznym podziale ryb, wynikającym z różnic w strategiach rozrodczych.

Ryby w Polsce
W polskich wodach żyje około 120 gatunków ryb. Wśród nich gatunki słodkowodne i dwuśrodowiskowe, zarówno rodzime, jak i obce, a także ryby bytujące w południowej części Morza Bałtyckiego. Do gatunków chronionych zaliczamy tutaj: jesiotra zachodniego, strzeblę błotną, kozę, złotawą oraz minoga morskiego.

Indeks nazw polskich - takson parafiletyczny Ryby
A B C D E F G H I J K L Ł M N O Q P R S Ś T U V W X Y Z Ż Ź