SZYMPANS. Ssak. Zwierzę - szympans, szympans zwyczajny
Ekologia.pl Wiedza Atlas zwierząt Strunowce Kręgowce Ssaki Naczelne Człowiekowate Pan Szympans
Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż

Szympans (Pan troglodytes)

Nazywana/y także: szympans zwyczajny
Szympans,Pan troglodytes,Chimpanzee
Spis treści

Wyróżnia się zwykle 3 podgatunki: P. t. Troglodytes, P. t. verus i P. t. Schweinfurthii. Różnią się one między sobą wyglądem zewnętrznym, a także obszarem występowania.

Wymiary/Budowa

Szympans to duża małpa człekokształtna, o silnej budowie. Wysokość stojącego dorosłego samca sięga 160 cm, masa 56-80 kg, samicy odpowiednio 130 cm i 45-68 kg. Rozpiętość ramion przekracza wysokość zwierzęcia o około 50%. W warunkach zoo, wskutek nie zawsze właściwej diety i braku odpowiedniej dawki ruchu, mają tendencje do zapasania się, w związku z tym odnotowano rekordową masę ciała rzędu 80, a nawet 95 kg. Całe ciało okrywają dość długie, lecz rzadkie włosy o barwie czarnej, spod których prześwituje miejscami jasna, cielistej barwy skóra. Również twarz u zwierzęcia młodego jest naga, jasnocielista, barwy skóry na ciele, z wiekiem jednak ciemnieje w rozmaitym stopniu u różnych podgatunków. U osobników obu płci występuje na starość biała broda, a niekiedy zaznacza się tendencja do łysienia.

Występowanie

Szympans występuje w zachodniej i środkowej część Afryki równikowej: od Sierra Leone i dorzeczy rzeki Niger i Kongo na zachodzie, aż do jezior Wiktorii i Tanganika na wschodzie. W zależności od podgatunku i rejonu Afryki, w którym występuje, zamieszkuje różnorodne środowiska: tropikalne dżungle, sawanny, lasy wtórne, a nawet górskie do wys. ponad 3000 m n.p.m.

Tryb życia

Szympans jedynie około 25-30% doby spędza żerując na ziemi, chodząc i biegając bardzo szybko w pozycji czworonożnej (podpiera się przy tym na zgiętych palcach rąk, przy czym przednia część ciała jest charakterystycznie wzniesiona ku górze, przez resztę czasu przebywa w koronach drzew, gdzie przemieszcza się wśród gałęzi za pomocą rąk i nóg, utrzymując się w pozycji pionowej. Na krótkich odcinkach jest w stanie poruszać się po nich wisząc na kończynach przednich, nie robi tego jednak zbyt zręcznie. Opanował umiejętność chodzenia w pozycji pionowej z podniesionymi rękami, jednak wykorzystuje ją rzadko – w szczególnych okolicznościach wymagających innego zastosowania rąk. Wieczorem, przed zmierzchem, zwyczajem małp człekokształtnych, przygotowują sobie gniazda na wysokości około 10 m wśród rozłożystych gałęzi. Spośród małp człekokształtnych zdają się mieć najbardziej rozwiniętą psychikę, wykazują też dużą inteligencję. Na wolności żyją w stadach liczących od dwudziestu do stu kilkudziesięciu osobników. Życie takiego zbiorowiska toczy się zazwyczaj w przyjacielskiej atmosferze. Na czele społeczności stoją stare samce. Nie muszą wywalczać siłą swojej pozycji – zdaje się, że pozostałe zwierzęta podporządkowują się im w uznaniu ich wieku i doświadczenia. Szacunek i posłuszeństwo samice wyrażają, ukazując przywódcy tylne partie ciała, samce natomiast czynią specjalny grymas wargami. Mimika twarzy szympansów jest bardzo bogata, odzwierciedla nastrój zwierzęcia i komunikuje go innym osobnikom stada. System znaków porozumiewawczych rozwinięty jest u szympansów wyjątkowo dobrze, przy czym trudno oprzeć się wrażeniu, że wiele gestów przypomina gesty ludzkie, np. kiedy dwa osobniki spotykają się po dłuższym rozstaniu, idą naprzeciw siebie z uniesionymi rękami, po czym obejmują się mocno, komunikują się również w razie niebezpieczeństwa lub informują o znalezieniu pożywienia. Więzi emocjonalne umacniane są wzajemnym iskaniem futra, pielęgnacją i pieszczotami; szczególnie mocne między matką i potomstwem, silnie odczuwane są również między innymi członkami stada. Jest to wyraźne w obliczu śmierci któregoś ze zwierząt. Opisy i filmy nieraz ukazują szympansy w rozdzierającej żałobnej ciszy skupione nad ciałem martwego pobratymcy, co mogłoby wskazywać na to, że są one jednymi z nielicznych zwierząt, które mają poczucie przemijania. W przypadku niebezpieczeństwa samce wspólnie stają w obronie społeczności. Nawet w czasie godów nie dochodzi do rywalizacji.
Potrafią wykonywać proste narzędzia i posługiwać się nimi: patyki i proste źdźbła służą im do polowania na owady, większymi gałęziami odstraszają wrogów, a w przypadku walki używają ich jako pałek lub dzid. Umiejętności te przekazywane są młodym, które uczą się chętnie, witając każdy swój sukces radosnymi pokrzykiwaniami.

Odżywianie

Szympansy poszukują najczęściej owoców, liści i gałązek, bardzo lubią orzechy i banany. Nie ograniczają się jednak do pokarmu roślinnego, bywają również bezwzględnymi myśliwymi. Ich ulubioną ofiarą są gerezy rude; polują na nie, wykazując się wielkim sprytem i bezwzględnością metod. Rozszarpują je od razu na drzewach, albo ściągają na ziemię, gdzie cała grupa łowców (z których każdy ma wyznaczone konkretne zadanie w strategii polowania) aż huczy z podniecenia. Starsi członkowie grupy zjadają większość mięsawodę do pyska, a nie piją językiem, jak to czyni wiele innych ssaków.

Rozmnażanie i rozwój

Samice szympansa kopulują z kilkoma samcami kolejno. Po 250 dniach ciąży rodzi się najczęściej jedno młode, rzadkie są przypadki porodu bliźniaków. Okres laktacji trwa około pół roku, lecz niekiedy ten okres może przedłużać się nawet do dwóch lat. Noworodek noszony jest przez matkę u piersi i przez pierwszy rok życia niemal się od niej nie oddala. Później szympansięta bawią się gromadnie, a ich gry są bardzo urozmaicone. Dopiero w wieku 11 lat osiąga dojrzałość płciową, wówczas również wyrasta mu stałe uzębienie. Żyją około 40 lat.
4.9/5 - (20 votes)
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments