Olejek świerkowy – właściwości i działanie. Jak stosować olejek świerkowy?

Olejek świerkowy należy do grupy bardzo świeżych i aromatycznych olejków z drzew iglastych, które instynktownie kojarzą się nam z lasem i świętami Bożego Narodzenia. Przyjemna woń to jednak nie wszystko. Sprawdź, na jakie dolegliwości zdrowotne może pomóc olejek świerkowy i w jaki sposób bezpiecznie z niego korzystać.

1. Jak powstaje olejek świerkowy?
2. Skład olejku świerkowego
3. Właściwości zdrowotne olejku świerkowego
4. Sposób użycia i dawkowanie
5. Przeciwwskazania i skutki uboczne
6. Dla kogo olejek świerkowy?

Już przed wiekami Indianie z Ameryki Północnej zbierali igły i gałązki świerków i przyrządzali z nich lecznicze odwary, które miały m.in. redukować ból, uśmierzać choroby reumatyczne oraz zwalczać infekcje układu moczowego. Słynna średniowieczna uzdrowicielka, reformatorka religijna i mistyczka, Hildegarda z Bingen, pisała w swoich księgach, aby w przypadku epidemii wśród bydła otaczać je stosami świerkowych gałęzi, tak, aby zwierzęta wdychały intensywną woń i tym samym oczyszczały własne drogi oddechowe. Swój charakterystyczny zapach świerk zawdzięcza właśnie zawartości związków lotnych, które składają się na eteryczny olejek.

Jak powstaje olejek świerkowy?

W tradycyjnej medycynie, aby pozyskać jak najbardziej skondensowany ekstrakt ze świerku gotowano jego igły i gałązki tak długo, aż woda częściowo wyparowała, a oleiste związki się w niej osadziły. Obecnie, dla zwiększenia wydajności procesu i poprawy jakości końcowego produktu, stosuje się bardziej zaawansowane technologicznie metody ekstrakcji.

Surowcem wyjściowym jest są oczywiście świerki, wiecznie zielone drzewa należące do rodziny sosnowatych, których znamy ok. 35 gatunków. Olejek najczęściej produkuje się jednak ze świerku pospolitego (Picea abies), dobrze znanego w całej Polsce, oraz świerku czarnego (Picea mariana), typowego dla obszaru Ameryki Północnej. Ponadto cenione pod względem aromatycznym są również świerki kłujące (Picea pungens), zwane również srebrnymi i pochodzące bezpośrednio z Gór Skalistych.

Pierwszym etapem jest zbiór materiału, który w tym przypadku stanowią igły. Ponieważ bardzo trudno jest pozyskać je w wyizolowanej postaci, najczęściej w miejscach ścinki drzew na drewno oddziela się całe gałęzie, które następnie są mechanicznie rozdrabniane. Tak otrzymany surowiec zawiera więc również kawałki drewna i kory. W zależności od grubości gałęzi olejek może mieć nieco inny skład – najbardziej cenione są ekstrakty pozyskane z cienkich pędów o średnicy maksymalnie 3.5 cm.

W dalszej kolejności świerkowe ścinki poddaje się działaniu gorącej pary wodnej pod odpowiednim ciśnieniem, która następnie jest kondensowana do wodnej postaci olejku. Alternatywnie, na cele badań naukowych, surowiec roślinny łączy się na kilka godzin z organicznymi rozpuszczalników, tak, aby uzyskać możliwie najbardziej stężony roztwór bez ewentualnych strat wywołanych działaniem wysokiej temperatury.

Skład olejku świerkowego

Pod nazwą olejku świerkowego kryć się może więc ekstrakt z igieł świerku pospolitego lub produkt destylacji kory świerku czarnego. Różne surowce dadzą oczywiście nieco inny skład chemiczny, a nawet zapach olejku. Uogólniając można jednak powiedzieć, że olejek świerkowy charakteryzuje się wodnistą konsystencją, bardzo jasną barwą (od niemal przeźroczystej do blado-słomkowej) oraz wyrazistym, słodko-rozgrzewającym zapachem, z subtelnymi tonami cytryny. Jego podstawowe składniki obejmują, ale nie ograniczają się do monoterpenów, czyli związków lotnych, które cechują się wyjątkową zdolnością do przenikania bariery krew-mózg. Na szczególną uwagę zasługują:

• Kamfen – terpen, który w wyniku aplikacji na skórę daje przyjemne uczucie świeżego chłodu; posiada działanie przeciwzapalne, antybiotyczne, antyoksydacyjne, przeciwbólowe oraz przeciwgrzybiczne.
• Alfa-pinen – związek skutecznie zwalczający bakterie, a dodatkowo wywołujący planowaną śmierć komórek rakowych; posiada ogromny potencjał w zakresie leczenia chorób o charakterze zapalnym oraz nowotworów;
• y-3-Carene – terpen o działaniu przeciwzapalnym, wspierającym regenerację tkanek i poprawiającym koncentrację oraz funkcje kognitywne;
• y-Bornyl acetate – octowy ester borneolu o właściwościach przeciwzapalnych oraz przeciwbólowych.

Jak widać z powyższego, w olejku świerkowym drzemie naturalna moc, która, tak jak to przewidywali dawni Indianie, posiada faktyczne właściwości lecznicze, zwłaszcza w kontekście stanów zapalnych. W jaki sposób można ją realnie wykorzystać w warunkach domowych?

Właściwości zdrowotne olejku świerkowego

Olejek świerkowy należy do olejków eterycznych o szerokim i uniwersalnym zastosowaniu, które obejmuje zarówno sferę czysto fizyczną, jak i psychiczną oraz emocjonalną. Przede wszystkim jest silnym środkiem bakteriobójczym, przeciwgrzybicznym i przeciwpasożytniczym.Stosuje się go nawet do ochrony składowanych przez zimę warzyw! Posiada silne właściwości przeciwzapalne hamując produkcję lipoksygenazy odpowiedzialnej m.in. za skurcz oskrzeli i reakcje immunologiczne, a dodatkowo redukuje poziom cytokin, które pobudzają komórki biorące udział w procesach odpornościowych.

Ponadto, olejek świerkowy kojarzony jest z działaniem stymulującym i równoważącym układ gruczołów i wydzielania wewnętrznego. W wielu źródłach poleca się go jako wspomaganie przy problemach z tarczycą oraz korą nadnerczy, które w znaczącym stopniu rzutują na nasze samopoczucie.

Na uwagę zasługują również relaksujące i uspokajające właściwości olejku świerkowego. Zawarte w nim naturalne estry mają działanie przeciwspastyczne, a relaksacja fizyczna często stymulują mentalną. Praktycy aromaterapii polecają go do seansów zamierzonych na wyciszenie i odzyskanie równowagi emocjonalnej. Działając na wegetatywny system nerwowy ekstrakt ze świerku pomaga usnąć, a z niektórych badań wynika również, że posiada delikatne właściwości przeciwbólowe. Może więc być pomocą w sytuacjach po urazach, operacjach czy przy wysokim poziomie stresu. Z niektórych badań wynika wręcz, że może stymulować rekonwalescencję i przyspieszać gojenie się tkanek. Aplikowany w formie masażu bywa też pomocny w schorzeniach reumatycznych, skutecznie redukując stany zapalne i zwiększając mobilność w stawach.

Wreszcie, olejkiem świerkowym można leczyć objawy przeziębienia i powszechnych infekcji dróg oddechowych, zwłaszcza kaszel.  Jako ciekawostkę warto dodać, że w badaniach klinicznych ekstrakt z czarnego świerku okazuje się skutecznie zwalczać komórki nowotworowe raka jelit, ale jak dotąd potencjał ten nie został wykorzystany do terapii.

Sposób użycia i dawkowanie

Olejku świerkowego pod żadnym pozorem nie należy stosować wewnętrznie, nawet w wysokim rozcieńczeniu. Tak jak większość olejków aromaterapeutycznych powinny być używany tylko zewnętrznie i to zawsze w stosownym rozcieńczeniu z wodą lub olejem bazowym. Szczególnie polecane metody jego wykorzystania obejmują:

• ciepłe kąpiele z dodatkiem kilku kropli olejku – pomagają się rozluźnić, sprzyjają relaksacji mięśni i łagodzą dolegliwości oddechowe w czasie przeziębienia;
• inhalacje parowe lub w ceramicznym kominku – stwarzają spokojną atmosferę we wnętrzach, ułatwiają oddychanie;
• masaże z wykorzystaniem np. oleju ze słodkich migdałów pomagają rozluźnić mięśnie po treningach, przeciążeniach i kontuzjach oraz redukują napięcia wynikające ze stresu;
• wodne roztwory do rozpylaczy - pomagają dezynfekować powierzchnie w domu i zwalczają nieprzyjemne aromaty.

Przeciwwskazania i skutki uboczne

U wrażliwych osób nawet w rozcieńczeniu olejek świerkowy może powodować podrażnienia skóry. Przed pierwszym zastosowaniem trzeba więc koniecznie przeprowadzić test czułości na skórze przedramienia lub nadgarstka. Ponadto, przeciwwskazaniem do używania olejku jest alergia na świerk bądź inne drzewa z rodziny sosnowatych. Produkt nie jest też uważany za bezpieczny dla niemowląt, kobiet w ciąży ani matek karmiących piersią – z uwagi na brak danych lepiej jest chuchać na zimne.

Szczególną uwagę należy zwracać na prawidłowe przechowywanie olejku świerkowego – zawsze w ciemnej, szczelnie zamkniętej butelce i z daleka od promieni słonecznych. Produkt dość łatwo bowiem oksyduje, a w tej postaci może wywoływać nieprzyjemne wysypki na skórze.

Dla kogo olejek świerkowy?

Olejek świerkowy jest doskonałym wyborem dla ludzi aktywnych, którzy potrzebują pomocy z relaksacją i regeneracją. Jego regularne stosowanie przywraca wewnętrzną równowagę, ale jako domowy środek pierwszej pomocy pomaga on również w nagłych przypadkach kontuzji czy infekcji sezonowych. Jako piękny, kojący i leśny zapach doskonale nadaje się aromatyzowania wnętrz, stwarzając przyjemną atmosferę bliskości z przyrodą, świeżości i spokoju.

Bibliografia