Choroba Parkinsona – objawy, przyczyny i leczenie choroby Parkinsona

Nawet dziesięć milionów ludzi na świecie cierpi na chorobę Parkinsona. Powszechnie kojarzy się ona z trzęsącymi się rękoma, ale istota schorzenia jest znacznie poważniejsza, a przebieg bardziej dramatyczny. Tym bardziej istotne są doniesienia naukowe mówiące o tym, że chorobę Parkinsona można w dużej mierze zatrzymać, a nawet można próbować jej aktywnie zapobiegać!

Choroba Parkinsona jest drugą najbardziej rozpowszechnioną na świecie chorobą neurodegeneracyjną. Niestety, mimo tej skali wciąż pozostaje okryta tajemnicą, choć każda dekada przynosi nowe, przełomowe odkrycia. Na dzień dzisiejszy wiemy, że istota schorzenia polega na utracie komórek nerwowych w części mózgu zwanej istotą czarną śródmózgowia, które normalnie odpowiedzialne są za produkcję dopaminy, neuroprzekaźnika pozwalającego kontrolować ruchy ciała.

Ciekawostka: Społeczeństwa zachodnie wydają się znacznie częściej cierpieć na chorobę Parkinsona niż Azjaci. Fenomen ten tłumaczy się zarówno czynnikami genetycznymi, jak i wpływem otoczenia.

Objawy choroby Parkinsona

Niestety, choroba Parkinsona rozwija się bardzo powoli, na przestrzeni wielu lat, a pierwsze symptomy pojawiają się dopiero, gdy ponad 80% wspomnianych wyżej neuronów zostanie już zniszczonych. Co gorsza, te początkowe objawy bywają tak łagodne, że zazwyczaj są ignorowane i zrzucane na karb wieku. Charakterystycznym zjawiskiem jest natomiast fakt, że pojawiają się one zwykle najpierw na jednej połowie ciała i nawet w dalszych fazach rozwoju pozostają bardziej intensywne po tej jednej stronie. Za kluczowe objawy uznaje się:

• drżenie kończyny, najczęściej ręki lub palców. Pojawia się ono często w stanie spoczynku i skłania chorych do pocierania kciuka o palec wskazujący;
• spowolnione ruchy, które z czasem sprawiają, że każda zwykła czynność trwa o wiele dłużej;
• sztywność mięśni pojawiająca się w różnych częściach ciała i często połączona z bólem lub ograniczeniem mobilności;
• zaburzenia postawy przejawiające się garbieniem lub epizodami utraty równowagi;
• utrata ruchów automatycznych takich jak mruganie, poruszanie ramionami przy chodzeniu, a nawet uśmiechanie się;
• zaburzenia mowy objawiające się monotonią tonu, bełkotaniem czy głębokim lub miękkim głosem;
• zaburzenia zmysłu powonienia objawiające się nierozpoznawaniem pewnych zapachów od siebie lub wręcz utratą węchu;
• zaburzenia erekcji u mężczyzn;
• utrudnienie w pisaniu ręką, zwłaszcza pisanie coraz mniejszych znaków.

Którykolwiek z czterech pierwszych wspomnianych wyżej symptomów jest przesłanką do odwiedzenia lekarza, jeśli pojawia się regularnie i ulega nasileniu. Diagnozę stawia się zwykle na podstawie długotrwałego występowania niepokojących symptomów, a jej potwierdzenie odbywa się za pomocą tomografii komputerowej mózgu. Dodajmy, że przebieg choroby bywa bardzo różny u różnych ludzi, więc diagnozowanie nie zawsze jest łatwe i nie obywa się bez wątpliwości.

Przyczyny choroby Parkinsona i czynniki ryzyka

Nie wiemy do końca dlaczego cenne neurony dopaminergiczne ulegają konsekwentnemu niszczeniu. Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy jest to najprawdopodobniej efekt kombinacji czynników genetycznych oraz środowiskowych. Naukowcom udało się na przykład odkryć specyficzne mutacje genetyczne skorelowane z chorobą Parkinsona, które uzasadniają fakt, że problem dziedziczony jest czasem między pokoleniami. Tym niemniej, uważa się, że sama genetyka odgrywa co najwyżej rolę czynnika ryzyka, nie zaś bezpośredniej przyczyny choroby. Genetyczną postać choroby ma prawdopodobnie zaledwie 10-15% chorych.

Wydaje się również, że ekspozycja na niektóre toksyny i czynniki środowiskowe może zwiększać ryzyko zachorowania, ale – znów – nie wydaje się to być zależność dominująca. Tymczasem w mózgach chorych identyfikuje się często charakterystyczne zmiany, których genezy nie potrafimy jeszcze wyjaśnić. Mowa przede wszystkim o pojawianiu się tzw. ciałek Lewy’ego, czyli grudek specyficznych substancji osadzonych w komórkach macierzystych,  z których kluczową rolę wydaje się odgrywać białko zwane alfa-synukleiną, będące obecnie przedmiotem zainteresowania naukowców.

Ogólnie za czynniki predysponujące do rozwoju choroby Parkinsona uważa się:

• wiek – choroba najczęściej pojawia się w średnim lub podeszłym wieku, zwykle po 60-tych roku życia;
• historię rodzinną – posiadanie wśród bliskich krewnych osoby z Parkinsonem, a w szczególności kilku, zwiększa nasze ryzyko zachorowania;
• płeć – mężczyźni częściej cierpią na chorobę Parkinsona niż kobiety;
• kontakt ze szkodliwymi substancjami – osoby, które miały styczność z herbicydami lub pestycydami również są bardziej narażone. Za niebezpieczne pod tym względem uważa się również rozpuszczalniki i polichlorowane bifenyle – niektóre osoby mogą mieć z nimi regularny kontakt w środowisku pracy;
• urazy głowy – doznane silne urazy głowy powodujące zaburzenia stanu świadomości uważane są czynnik ryzyka, zwłaszcza, jeśli skorelowane są innymi czynnikami.

Ciekawostka:
Naukowcom udało się również zidentyfikować potencjalne czynniki chroniące przed chorobą Parkinsona! Należą do nich np. podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi, palenie papierosów oraz regularne przyjmowanie środków przeciwzapalnych, takich jak ibuprofen. Dodajmy, że wszystkie te czynniki są ogólnie niekorzystne dla zdrowia i nie mogą być polecane jako forma ochrony, ale faktycznie wydają się mieć działanie korzystne działanie uboczne.

Komplikacje zdrowotne

Z czasem chorobie Parkinsona zaczynają towarzyszyć inne problemy, które mogą utrudniać normalne życie. Należą do nich przede wszystkim trudności w myśleniu, planowaniu, zapamiętywaniu, a nawet klasyczna demencja, stany depresyjne i inne zmiany emocjonalne zwłaszcza strach, niepokój czy utratę motywacji. Ponadto chory zaczyna mieć problemy przełykaniem, żuciem i jedzeniem w ogóle, może też cierpieć na bezsenność, trudności w oddawaniu moczu lub jego nietrzymanie, a często również zaparcia. Niektórzy regularnie doświadczają groźnych zawrotów głowy lub omdleń związanych ze skokami ciśnienia. Chorzy często też chudną, gdyż czują się szybko nasyceni podczas jedzenia, a sama konsumpcja sprawia im trudności, czy to z powodu żucia, czy owładania sztućcami.

Leczenie choroby Parkinsona

Chorym na Parkinsona przede wszystkim przepisuje się leki, które mają na celu odwracać zmiany wywołane degeneracją mózgu. Ich głównym zadaniem jest wspomaganie produkcji dopaminy lub imitowanie jej działania. Lekiem pierwszego wyboru jest zwykle lewodopa, ale niektórym pacjentom przepisuje się raczej inhibitory MAO lub środki antycholinergiczne. Terapia powinna być zawsze dobierana indywidualnie w zależności od symptomów pacjenta. Dobrze dobrane leki zwykle skutecznie zmniejszają drżenia, przyspieszają ruchy i redukują sztywność mięśni.

Równie ważnym elementem leczenia jest fizykoterapia. Regularne ćwiczenia pozwalają chorym dłużej pozostać w formie, a nawet zredukować lub spowolnić rozwój poszczególnych symptomów. Szczególny nacisk kładzie się na trening równowagi, trening z obciążeniem oraz ogólną regularną gimnastykę.

Bardziej eksperymentalne metody leczenie obejmują:

• chirurgiczne wszczepianie implantu podającego lek (lewodopę) do jelita chorego;
• głęboką stymulację mózgu za pomocą specjalnego elektrycznego urządzenia umieszczanego w mózgu;
• zabiegi na mózgu z życiem skupionych ultradźwięków
• inne operacje mózgu;
• inhalacje medyczną marihuaną;
• przyjmowanie suplementów z antyoksydantami, zwłaszcza witaminy C, E i koenzymu Q10.

Dzięki zaawansowaniu medycyny i kompleksowym terapiom choroba Parkinsona jest dziś bardzo dobrze kontrolowana i choć nie umiemy jej całkowicie wyleczyć, jakość życia chorych przez długie lata pozostaje relatywnie wysoka. Osoby z Parkinsonem mogą dziś liczyć na normalną lub prawie normalną średnią oczekiwaną długość życia!

Prewencja choroby Parkinsona

Nie znając dokładnych przyczyn rozwoju choroby Parkinsona nie potrafimy jej skutecznie zapobiegać. Tym niemniej, z przeprowadzonych dotychczas badań wynika, że regularne ćwiczenia aerobowe redukują ryzyko. Można spotkać się wręcz z opiniami medycznymi, że uprawianie sportów w wieku 30 i 40 lat nawet o 30% zmniejsza ryzyko późniejszego zachorowania na Parkinsona! Zależności te wymagają dodatkowych analiz, zwłaszcza w kontekście wymaganej intensywności treningu – obecnie wydaje się, że powinna być ona dość wysoka, aby przynieść spodziewane rezultaty.
Są również studia, które łączą spożycie kofeiny z niższym prawdopodobieństwem zachorowania. Wynika z nich, że osoby regularnie spożywające kawę, colę, herbatę czarną i zieloną rzadziej zapadają na chorobę Parkinsona. Mechanizm ten nie jest jednak jeszcze zbadany, więc trudno jest z czystym sumieniem polecić spożywanie napojów kofeinowych jako formę prewencji.

Wreszcie, sugeruje się, że wyższy poziom witaminy D we krwi może chronić przed rozwojem choroby Parkinsona. Ta teza wymaga pogłębionych badań, ale ponieważ witamina D jest ogólnie korzystna dla zdrowia, na pewno racjonalne jest dbanie o jej prawidłową podaż – zarówno poprzez ekspozycję na słońce, dietę bogatą w tłuste ryby, czerwone mięso i wątrobę oraz ewentualną suplementację w okresie jesienno–zimowym.

Żadna z powyższych metod nie uchroni nas na pewno przed chorobą Parkinsona, ale warto próbować i mieć nadzieję, a w razie niepomyślnej diagnozy korzystać z rozwiniętych systemów leczenia, które naprawdę dramatycznie zmieniły jakość życia chorych w ostatnich dekadach!