Co to jest chroniczne zmęczenie? Jak odróżnić je od poważnej choroby?
To normalne, że przy współczesnym tempie życia, wielu z nas często odczuwa zmęczenie. Czasami problem robi się jednak tak intensywny, że poważnie utrudnia codzienne funkcjonowanie i wydaje się brać górę nad człowiekiem. Jeśli skrajne wyczerpanie towarzyszy Ci dłużej niż sześć miesięcy i nie poprawia się mimo odpoczynku, to znak, że możesz cierpieć na chroniczne zmęczenie. Jak sobie radzić z tym problemem?
Według medycyny zespół przewlekłego zmęczenia (CFS) to ciężka choroba układowa, która tak naprawdę dotyczy jedynie bardzo niskiego odsetka populacji. Z różnych badań wynika, że częstotliwość jej występowania zamyka się w przedziale 0,2 do 2,8% w skali globalnej. Dla własnego zdrowia lepiej jest więc nie diagnozować u siebie automatycznie zespołu chronicznego zmęczenia – test w tym zakresie może przeprowadzić jedynie lekarz.
Samo chroniczne zmęczenie to z kolei raczej objaw niż jednostka choroba. Mowa o zmęczeniu, które nie mija mimo upływu pół roku i określane jest jako brak życiowej energii.
Jak rozpoznać chroniczne zmęczenie? Objawy
Przebieg zespołu przewlekłego zmęczenia może mieć różny przebieg u różnych ludzi, co niestety utrudnia prawidłową diagnozę. Na dodatek klasyczne symptomy pokrywają się z wieloma innymi dolegliwościami, paradoksalnie również… grypą. W literaturze dotyczącej chronicznego zmęczenia objawy bynajmniej nie ograniczają się do wyczerpania fizycznego i psychicznego, nasilającego się zwłaszcza po jakimkolwiek wysiłku.
Dodatkowo chorzy na CFS skarżą się również na ogólne osłabienie, bóle stawów i mięśni, tkliwość węzłów chłonnych, a często nawet lekko podwyższoną temperaturę. Problemem może być skupienie uwagi, któremu towarzyszą bóle głowy, wrażliwość na światło, a nawet zaburzenia równowagi przy zmianie pozycji. Pacjenci obserwują u siebie również zaburzenia pamięci, huśtawkę nastrojów ze skłonnością do depresji oraz problemy ze spaniem.
Chroniczne zmęczenie a depresja
Jak widać, zespół przewlekłego zmęczenia w wielu symptomach odpowiada depresji, która również objawia się wyczerpaniem i trudnościami z realizacją nawet prostych zadań mentalnych lub fizycznych. W rzeczywistości naukowcy podejrzewają, że w wielu przypadkach diagnoza może być stawiana mylnie. Tym bardziej, że depresja bywa jednym z objawów lub konsekwencji CFS.
W prawidłowym rozpoznaniu może pomóc fakt, że depresja często rozpoczyna się od poczucia smutku i bezwartościowości, a towarzyszą jej często zaburzenia żołądkowe i ospałość. Z kolei CFS raczej obciąża aparat ruchowy i zdolność do logicznego myślenia, a nastroje depresyjne są tu raczej wtórnym problemem.
Warto dodać, że chroniczne zmęczenie, które nie kwalifikuje się jako CFS, może być również asocjowane z całym szeregiem chorób, ale, jak wyżej wspomniano, jest po prostu jednym z ich objawów, często wynikającym z przewlekłego charakteru uciążliwości. Niestety, każdy człowiek, który w długim okresie boryka się z problemami zdrowotnymi może odczuwać apatię, zmęczenie, zniechęcenie. Stąd też tak wiele chorób mentalnych ściśle splata się bolączkami fizycznymi.
Chroniczne zmęczenie – przyczyny i czynniki ryzyka
Słynny dylemat jajka i kury dotyczy bardzo wielu złożonych problemów medycznych. Nie zawsze jest też łatwo stwierdzić, co było pierwsze – czy to rozwijający się CFS doprowadził do depresji, czy może zaburzenia depresyjne sprowadziły na człowieka poczucie chronicznego zmęczenia. Przyczyn ciągłego wyczerpania można w pierwszym rzędzie doszukiwać się w chorobach systemowych takich jak fibromialgia, reumatoidalne zapalenie stawów czy toczeń rumieniowaty układowy.
Czasami równowagę w organizmie zaburzyć mogą również poważnie wahania hormonalne, typowe zwłaszcza dla kobiet, które nieprzypadkowo znacznie częściej skarżą się na chroniczne zmęczenie. Bywa ono też podstawową oznaką zaburzeń wydolności kory nadnerczy. Ponadto, objawy ciągłego wyczerpania mogą też towarzyszyć przyjmowaniu niektórych leków lub być konsekwencją przebytych infekcji. Przykładem może być choćby zespół pocovidowy przede wszystkim przejawia się właśnie przewlekłym zmęczeniem.
Nie zawsze przyczyn chronicznego zmęczenia trzeba jednak szukać w chorobach. Zbyt wiele osób lekceważy znaczenie zdrowej zbilansowanej diety, regularnej aktywności fizycznej i wysypiania się. Zaniedbanie któregokolwiek z tych trzech elementów zdrowego stylu życia grozi zachwianiem wewnętrznej równowagi, które może mieć fizyczne i psychiczne konsekwencje. Chroniczne zmęczenie w szczególności może być skutkiem niedoborów witamin i soli mineralnych, w tym anemii, oraz przewlekłego stresu. Jest to także jeden z pierwszych symptomów ciąży!
Jeśli chodzi o zespół przewlekłego zmęczenia tutaj prawdziwe przyczyny nie są dla naukowców oczywiste, ale jako czynniki ryzyka wskazuje się płeć żeńską oraz średni wiek.
Jak pokonać chroniczne zmęczenie naturalnymi metodami?
Jeśli obserwujesz u siebie przewlekłe zmęczenie, które nie mija mimo kilku dobrze przespanych nocy, spróbuj pomyśleć o wdrożeniu pewnych zmian do codziennego stylu życia. Mogą one złagodzić nie tylko samo wyczerpanie, ale również problemy leżące u jego podstaw. Czasami takie domowe interwencje okazują się skutecznie łagodzić chroniczne zmęczenie.
Oto najprostsze sposoby jak pokonać chroniczne zmęczenie:
- Rzuć palenie – aby wyprodukować cząsteczkę energii nasze ciała potrzebują glukozy oraz tlenu. Niestety, palenie wyraźnie ogranicza dostępność cennego gazu, zwiększając za to poziom toksycznego tlenku węgla w płucach.
- Zwiększ poziom aktywności fizycznej – mimo, że wysiłek kojarzy się ze zmęczeniem, tak naprawdę regularny ruch, zwłaszcza na świeżym powietrzu, sprawia, że czujemy się pełniejsi energii. Dodatkowo dzięki aktywności maleje poziom stresu, a sen w nocy przychodzi znacznie łatwiej.
- Ogranicz spożycie alkoholu – a jeszcze lepiej na jakiś czas wyeliminuj całkowicie jego konsumpcję. Picie często asocjowane jest ze zmęczeniem, stanami depresyjnymi i apatią.
- Zredukuj ciężar obowiązków – każdemu z nas wydaje się, że tyle musi zrobić. Niestety, gdy zdrowie zawodzi, okazuje się, że nagle nie jesteśmy w stanie zrobić prawie nic… a świat toczy się dalej. Redukcja odpowiedzialności – w pracy, w domu, w grupach społecznościowych – to jeden z najprostszych sposobów, aby ograniczyć poziom stresu.
- Jedz częściej – 5-6 posiłków w ciągu dnia to idealny schemat, aby mieć stały dopływ energii i nie czuć się zmęczonym z powodu spadku poziomu glukozy we krwi. Posiłki te nie mają być duże, ale powinny być bogate w warzywa, owoce, orzechy, białko i produkty pełnoziarniste.
- Unikaj cukru i słodzików, które de facto utrudniają kontrolę nad poziomem energii.
CFS i chroniczne zmęczenie: leki, które mogą pomóc
W przypadku chronicznego zmęczenia, które jest objawem innego problemu medycznego, leczenie należy oczywiście zacząć od przyczyny. Może ono wymagać leków przeciwzapalnych zwalczających ból i obrzęk, hormonów lub suplementów. Podawanie magnezu, witamin z grupy B, cynku lub żelaza powinno być jednak poprzedzone badaniami krwi pod kątem deficytów.
CFS ze względu na swoją złożoność leczone jest w sposób kompleksowy. Lekarze próbują zwykle złagodzić indywidualne dolegliwości pacjentów i poprawić ich ogólną kondycję. W ramach terapii proponuje się m.in. środki przeciwbólowe, leki regulujące ciśnienie krwi, antydepresanty, ale często również techniki relaksacyjne oraz psychoterapię. Poprawa jakości życia jest zdecydowanie możliwa, ale często wymaga czasu i wypróbowania różnych metod, nie tylko farmakologicznych.
Chroniczne zmęczenie – najczęściej zadawane pytania
Jakie są najczęstsze przyczyny chronicznego zmęczenia?
Chroniczne zmęczenie bywa objawem chorób układowych oraz konsekwencją stresu, infekcji oraz niezdrowego stylu życia.
Skąd mam wiedzieć, czy to chroniczne zmęczenie, czy CFS?
O chronicznym zmęczeniu mówimy w przypadku uczucia wyczerpania, które nie mija w długim okresie. CFS dodatkowo daje objawy bólowe, psychologiczne i kognitywne. Diagnozę może postawić wyłącznie lekarz.
Jak leczyć chroniczne zmęczenie?
W wielu przypadkach chroniczne zmęczenie można skutecznie redukować za pomocą zmiany trybu życia, w tym poprawy jakości diety, zwiększenia poziomu aktywności fizycznej, technik relaksacyjnych oraz eliminacji używek. Pomóc mogą również suplementy z witaminami i minerałami.
- „Myalgic encephalomyelitis/chronic fatigue syndrome (ME/CFS): A preliminary survey among patients in Switzerland” Rea Tschopp i in., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10149204/, 16/02/2024;
- “Chronic Fatigue Syndrome” John Hopkins Medicine, https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/chronic-fatigue-syndrome, 16/02/2024;
- “Myalgic encephalomyelitis/chronic fatigue syndrome (ME/CFS)” Mayo Clinic, https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/chronic-fatigue-syndrome/symptoms-causes/syc-20360490, 16/02/2024;
- “Myalgic Encephalomyelitis/Chronic Fatigue Syndrome” CDC, https://www.cdc.gov/me-cfs/index.html, 16/02/2024;
- “How Do I Know If I Have Chronic Fatigue Syndrome?” WebMD, https://www.webmd.com/chronic-fatigue-syndrome/do_i-have-chronic-fatigue-syndrome, 16/02/2024;
- “Scientists Develop Blood Test for Chronic Fatigue Syndrome” Lisa O'Mary, https://www.webmd.com/chronic-fatigue-syndrome/news/20230911/scientists-develop-blood-test-for-chronic-fatigue-syndrome, 16/02/2024;
