Korzeń kudzu – właściwości, działanie i zastosowanie korzenia kudzu

Korzeń kudzu to botaniczny fenomen pełen skrajności. Z jednej strony, agresywny chwast zagrażający coraz większej liczbie ekosystemów, z drugiej, panaceum na wiele dolegliwości, wychwalane przez chińską medycynę. Paradoksalnie to jednak właśnie niezwykła żywotność rośliny, która może rosnąć nawet 30 cm na dobę, zyskała korzeniom kudzu leczniczą renomę. Co wszak myśli o nim współczesna medycyna?

Kudzu to oficjalnie opornik łatkowaty, po łacinie Pueraria montana, pnącze należące do rodziny bobowatych. Pochodzi z południowo-zachodniej części Azji, ale zostało przez ludzi zawleczone do najodleglejszych zakątków kuli ziemskiej. Bo też jest to roślina pożyteczna, z której włókien sporządza się liny i tkaniny, a której kwiaty, liście i korzenie od wieków uznawane są za lecznicze. Do USA opornika sprowadzono w XIX w., aby pomógł walczyć z erozją gleby. Niestety, nikt nie spodziewał się katastrofalnych rezultatów. Tymczasem szybkorosnące pnącze okazało się bardzo łatwo adaptować do różnych klimatów i z powodzeniem rywalizować o środowisko do życia ze wszystkimi innymi gatunkami. W efekcie w stanach Geoorgia, Alabama i Mississipi otwarcie mówi się już o inwazji kudzu, a roślina coraz wyraźniej zwiększa zwój zasięg. Pueraria montana rośnie również dość bujnie w ciepłych regionach Szwajcarii oraz we Włoszech.

Charakterystyka botaniczna korzenia kudzu

Kudzu to pnącze, które może osiągać nawet 30 metrów długości, a jego zdrewniała łodyga oplata różne formy terenu, konstrukcje, a nawet drzewa. Rozwija liczne liście – trójlistne, szarozielone, pomiędzy którymi pojawiają się dość zdobne fioletowe kwiaty. Owocem kudzu są owłosione łuski, w których znajdują się nasiona – roznoszone potem przez ptaki. Choć górna część rośliny może przemarznąć, o jej niezwykłej sile stanowi korzeń, sięgający ponad 1 metr w głąb ziemi, który bez problemów przezimuje nawet mrozy. Walka z kudzu jest bardzo trudna – gatunek opiera się większości znanych herbicydów, a fizyczne niszczenie systemu korzeniowego wymaga ogromnych nakładów pracy i siły.

Tradycyjne lecznicze zastosowanie korzenia kudzu

W Tradycyjnej Medycynie Chińskiej korzeń kudzu znany i stosowany jest od stuleci pod nazwą „ge-gen”. Pierwsza pisemna wzmianka o leczniczej roślinie podchodzi z I w. ze starożytnej księgi zielarskiej autorstwa Shen Nonga. Chińscy lekarze i znachorzy polecają korzeń kudzu przede wszystkim jako lek na „wei”, czyli choroby manifestujące się płytko pod skórą, gorączkę, nadmierne pragnienie oraz migreny. Środek określany jest w nomenklaturze wschodniej jako cierpki, słodki i zimny. W oficjalnych zaleceniach TCM ekstrakt z korzenia kudzu w standaryzowanych tabletkach jest również lekarstwem na anginę oraz nadciśnienie. Ponadto poleca się go przy zaburzeniach układu krążenia, biegunkach, dyzenterii oraz różnego rodzaju alergiach.

Korzeń kudzu ma również bliski związek z ludzką skłonnością do nadużywania alkoholu. Chińczycy polecali go tradycyjnie na uczucie niedyspozycji dzień po konsumpcji, ale w ostatnich czasach rośnie popularność ekstraktu z Pueraria montana jako skutecznego środka odwykowego.

Do ciekawszych, wręcz egzotycznych, zastosowań kudzu w TCM należy nagła głuchota, początki odry, sztywność szyi oraz stany zapalne ścięgien.

Współczesna medycyna o korzeniu kudzu

Pogłębione badania nad składem chemicznym korzenia kudzu dowiodły po raz kolejny, że starożytna medycyna chińska nie jest nauką wyssaną z palca. Co więcej, współczesne badania potwierdzają z przekonaniem część z tradycyjnych wskazań do stosowania.

W korzeniu inwazyjnego pnącza wykryto ponad 70 związków fitochemicznych, które mają moc aktywnie oddziaływać na organizm człowieka. Mowa przede wszystkim o izoflawonoidach, będących silnymi przeciwutleniaczami o wszechstronnym zastosowaniu (m.in. pueraryna, genisteina, daidzyna, daidzeina), oraz o triterpenoidach, a więc czynnych związkach aromatycznych. W korzeniu znajdują się również niebanalne ilości kwercetyny.

Zdaniem naukowców wspomniane wyżej związki są na tyle silne i bogato występujące w korzeniu kudzu, że faktycznie mogą być traktowane w kategoriach farmakologicznych. Przede wszystkim sugeruje się potencjalne działanie przeciwzapalne i przeciwrodnikowe ekstraktu, jak również zdolność do faktycznego obniżania ciśnienia tętniczego. Pod lupą badaczy znalazła się przy tym przede wszystkim pueraryna, która jest procentowo najważniejszym składnikiem ekstraktu z Pueraria montana, a którą podejrzewa się o działanie antyarytmiczne, pobudzające krążenie, a nawet przeciwcukrzycowe! Pueraryna odgrywa ważną rolę w samoregulacji życia komórki i wpływa na funkcje jej receptorów.

W badaniach prowadzonych nad diabetykami okazało się, że pueraryna potrafi skutecznie obniżać poziom glukozy we krwi i poprawiać wydajność systemu insulinowego. Bardzo obiecujące wyniki daje również u pacjentów z chorobą niedokrwienną mózgu. Badania prowadzone na szczurach dowodzą, że ekstrakt z korzenia kudzu może chronić neurony podwzgórza, wspomagać funkcje neurologiczne, a nawet polepszać pamięć i zdolność do uczenia się.

Na uwagę zasługują również daidzyna oraz daidzeina – dwa dość rzadkie izoflawonoidy, które mają potencjał fitoestrogenny, co oznacza, że stymulują żeński układ hormonalny. W tym kontekście ekstrakt z korzenia kudzu poleca się do łagodzenia objawów menopauzy, przede wszystkim nocnych potów, uderzeń gorąca oraz bólów głowy.

Korzeń kudzu dla alkoholików

Odwykowy efekt korzenia kudzu jest jak dotąd najlepiej zbadany i najbardziej rozpowszechniony. Stoją za nim również daidzyna i daidzeina. W jednym z amerykańskich studiów podawano ekstrakt z Pueraria montana mężczyznom konsumującym średnio ok. 28 drinków tygodniowo i deklarującym stan uzależnienia od alkoholu. Kuracja trwała 4 tygodnie i przyniosła spektakularne efekty – badani sami redukowali ilość spożywanych napojów wyskokowych i to aż o 34-57% każdego tygodnia!

Praktyczne wykorzystanie korzenia kudzu

W Chinach i Japonii pozyskiwanie korzenia kudzu rozwinięte jest na skalę masową. Wydobyty produkt jest suszony, a następnie rozdrabniany na proszek, który ma nie tylko funkcją leczniczą, ale także kulinarną! Bogaty w skrobię, jest popularnie wykorzystywany do zagęszczania sosów i zup, a także przyrządzania panierek do smażonych dań. Z mąki korzenia kudzu przygotowuje się również słodkie wypieki, podczas gdy liście pnącza używane są do sałatek, a kwiaty do sporządzania esencjonalnej galaretki.

Jeśli chodzi o terapeutyczne wykorzystanie korzenia kudzu, to oprócz herbatki, dostępnej w sklepach zielarskich, najczęściej spożywa się suplementy w tabletkach zawierające ekstrakt z Pueraria montana. W zależności od źródeł i producenta zaleca się stosowanie od 30 do 120 mg ekstraktu dwa do trzech razy dziennie.

Skutki uboczne i przeciwwskazania przy stosowaniu korzenia kudzu

Jak się łatwo domyśleć, lek o tylu zastosowaniach nie może być całkiem niewinny. Przyjmowany ustnie u wielu ludzi wywołuje skutki uboczne w postaci rozstroju żołądka, świądu skóry i zawrotów głowy. Są również hipotezy, że w nadmiernych ilościach może prowadzić do poważnych uszkodzeń wątroby. Bezwzględnie niewskazane jest natomiast spożywanie korzenia kudzu przez kobiety ciężarne i karmiące piersią, ludzi przyjmujących leki rozrzedzające krew lub obniżające ciśnienie, leczonych insuliną cukrzyków oraz pacjentów z nowotworami piersi, macicy, endometrium, jajników zależnymi od poziomu estrogenu. Przeciwwskazaniem do używania korzenia kudzu są również choroby wątroby oraz spodziewana operacja – preparat należy odstawić minimum 2 tygodnie przed chirurgiczną interwencją.

Czy korzeń kudzu należy się więc obawiać? Niekoniecznie. Oficjalne teksty medyczne uznają ekstrakt z korzenia kudzu za relatywnie bezpieczny dla zdrowia, o ile nie jest przyjmowany dłużej niż cztery miesiące. To odpowiedni okres czasu, aby, przy niewystępujących istotnych skutkach ubocznych, przekonać się na własnej skórze o skuteczności gigantycznych azjatyckich korzeni Pueraria montana.