Kwas acetylosalicylowy (aspiryna) – właściwości, działanie i zastosowanie kwasu acetylosalicylowego
Każdy z nas ma go w swojej apteczce. Znajduje się w składzie wielu popularnych lekarstw, jak aspiryna czy polopiryna. Kwas acetylosalicylowy stosowany jest przede wszystkim, gdy dopada nas przeziębienie. Jak się okazuje, kwas acetylosalicylowy ta działa nie tylko przeciwzapalne. Czasami może nam wręcz uratować życie.
Krótka historia kwasu acetylosalicylowego
Kwas acetylosalicylowy (ASA) – jest pochodną kwasu salicylowego. Jego pozytywnie wpływające na zdrowie właściwości zostały zauważone już kilka tysięcy lat temu – przez samego Hipokratesa. Grecki ojciec medycyny zauważył, że kwas acetylosalicylowy wykazuje działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne. Znacznie później udowodniono, że działa on także przeciwgorączkowo i przeciwagregacyjnie. W związku z tym, że zmniejsza zlepianie się płytek krwi, wywiera bardzo dobry wpływ na nasz układ krwionośny.
Przeciwzakrzepowe właściwości kwasu acetylosalicylowego zostały odkryte dopiero w ostatnich dwudziestu latach. Taki stan rzeczy jest wynikiem zdolności kwasu acetylosalicylowego do hamowania aktywności enzymu o nazwie cyklooksygenaza, dzięki której wytwarzany jest tromboksan, który odpowiada za zlepianie się płytek. Inną jego pozytywną cechą jest to, że potrafi regulować intensywność wytwarzania prostacykliny – substancji przeciwstawnej tromboksanowi, czyli zapobiegającej przyklejaniu się płytek krwi do ścian naczyń. Kwas acetylosalicylowy ma też inną ważną cechę – działa przeciwmiażdżycowo. Zlepione ze sobą płytki utrudniają swobodny przepływ krwi, co prowadzi do niedotlenienia wszystkich narządów wewnętrznych, a przede wszystkim serca. Regularnie przyjmując preparaty zawierające kwas acetylosalicylowy, proces ten znacznie wolniej przebiega. Dlatego ASA zalecany jest również w profilaktyce chorób układu krążenia.
Kiedy należy zażywać preparaty z kwasem acetylosalicylowym?
Istnieje wiele schorzeń, przy których kwas acetylosalicylowy przynosi ulgę. Przede wszystkim jest to walka z objawami przeziębienia i grypy, a także niwelowanie dolegliwości bólowych i gorączki z nimi związanych. Można też nim leczyć dolegliwości bólowe (o ile są one nasilone w niewielkim bądź umiarkowanym stopniu), np. bólu zębów, mięśni czy głowy.
Poza tym kwas acetylosalicylowy spowalnia rozwój zarostowej miażdżycy tętnic obwodowych, a także wspomaga leczenie zaawansowanej miażdżycy oraz choroby wieńcowej. Co więcej, zapobiega kolejnym atakom u osób, które przebyły zawał serca (zaleca się podawanie kwasu acetylosalicylowego zwłaszcza przez pierwszy miesiąc od zawału).
Kwas acetylosalicylowy powinno się przyjmować w bardzo niewielkich dawkach. Ograniczenie dawek jest sposobem na uniknięcie wystąpienie efektów ubocznych. Takie małe dawki ASA mieszczą się w przedziale od 75 do 100, maksymalnie do 160 mg w ciągu doby.
Inaczej sytuacja wygląda w przypadku profilaktyki zakrzepicy. Pożądane efekty przychodzą dopiero po kilku dniach kuracji, a na początku stosuje się zmasowane dawki (nawet 320 mg kwasu acetylosalicylowego na dobę). Z czasem należy ograniczać przyjmowane dawki leku.
A jakie są objawy przedawkowania? To przede wszystkim zawroty głowy, wymioty, nudności, szum w uszach, zaburzenia słuchu czy zaburzenia wzroku. Na dalszym etapie mogą pojawić się drgawki, zapaść, śpiączka, kwasica metaboliczna, niewydolność nerek, a w skrajnych przypadkach nawet i śmierć.
Kto nie powinien przyjmować kwasu acetylosalicylowego?
Preparatów, które w swoim składzie zawierają kwas acetylosalicylowy nie powinny zażywać osoby, cierpiące na chorobę wrzodową żołądka lub dwunastnicy, gdyż kwas acetylosalicylowy zmniejsza wydzielanie ochronnego śluzu przez ściany żołądka ochronnego śluzu. Chorzy zmagający się z cukrzycą również powinny zrezygnować z leków z kwasem acetylosalicylowym,
ponieważ nasila on działanie leków przeciwcukrzycowych i może to spowodować znaczne obniżenie poziomu glukozy we krwi, a w rezultacie do zasłabnięcia. Także astmatycy powinni unikać tabletek z kwasem acetylosalicylowym w swoim składzie, ponieważ mogą wywołać napad duszności.
Nie wolno stosować substancji zawierających kwas acetylosalicylowy również u kobiet w pierwszym i drugim trymestrze ciąży, chyba że jest taka bezwzględna konieczność.
Kobiety karmiące również znajdują się w grupie osób, które nie mogą przyjmować tej substancji, ponieważ kwas przenika do mleka i może być szkodliwy dla dziecka. Dzieciom do 12. roku życia nie wolno podawać żadnych leków z kwasem acetylosalicylowym, gdyż może on spowodować wystąpienie niebezpiecznego zespołu Reye’a.
Osoby ze skazami krwotocznymi, które przyjmują leki przeciwkrzepliwe muszą odstawić kwas acetylosalicylowy, który ma właściwości rozrzedzające krew. Z kolei pacjenci czekający na operację, 7-10 dni przed planowanym zabiegiem nie mogą przyjmować żadnych tego typu substancji, aby nie zaburzyć procesu krzepnięcia krwi.
Do czego jeszcze jest nam potrzebny kwas acetylosalicylowy?
O tym, że działa przeciwgorączkowo, przeciwzapalnie i przeciwbólowo już wiadomo. Jednak posiada znacznie więcej możliwości. Działa spowalniająco na związek zachodzący w czerwonych krwinkach, który odpowiada za ich zlepiane, co w konsekwencji prowadzi do występowania skrzepów. Dzięki temu jest stosowana w profilaktyce udarów mózgu i zawałów serca.
Może także korzystnie wpływać na stan kości i obniżać ryzyko wystąpienia osteoporozy u kobiet w okresie menopauzy. Osteoporoza charakteryzuje się nadmierną aktywnością komórek, które rozkładają tkankę kostną. Zażywanie niskich dawek aspiryny pobudza aktywność octeocytów, ale z drugiej strony hamuje osteoklasty. Efektem są grubsze i mocniejsze kości.
Mimo, że stosowanie aspiryny czy polopiryny może sprzyjać rozwojowi wrzodów żołądka, to pacjenci, którzy zmagają się z wrzodami stosując antybiotyki, powinni także przyjmować niewielkie ilości kwasu acetylosalicylowego.
Holenderscy naukowcy udowodnili, że zażywanie kwasu acetylosalicylowego ma pozytywny wpływ na układ odpornościowy. Wyniki ich badań sugerują, że leki przeciwzapalne takie, jak np. aspiryna, zaaplikowane na wczesnym etapie rozwoju mózgu nie tylko są w stanie zredukować objawy choroby, ale także zapobiegać powstawaniu zaburzeń neurobiologicznych czy psychoz.
Z kolei amerykańscy badacze sugerują, że kwas acetylosalicylowy może mieć wielkie znaczenie w walce z nowotworami, przede wszystkim w walce z rakiem jelita grubego i nowotworem piersi u kobiet. Zastosowanie aspiryny u osób chorujących na nowotwór jelita, sprawiało, że komórki rakowe były mniejsze i mniej groźne. Spadało także ryzyko przerzutów. Często obserwowano też obumieranie komórek nowotworowych i mniejszą śmiertelność osób dotkniętych tego rodzaju nowotworem. Inne badania w tym obszarze wykazały, że kwas acetylosalicylowy zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia polipów jelita grubego – zmian, które łatwo przekształcają się w tkankę rakowatą.
Kwas acetylosalicylowy a inne leki
Jednoczesne stosowanie kwasu acetylosalicylowego z innymi lekami może mieć negatywne konsekwencje dla naszego zdrowia. Nie powinno się mieszać kwasu acetylisalicylowego z lekami przeciwzakrzepowymi, trombolitycznymi i hamującymi zlepianie płytek krwi. Zwiększone stężenia kilku leków we krwi mogą nasilać ewentualne działania niepożądane. W skrajnych przypadkach może dojść nawet do uszkodzenia nerek i krwotoku.
Kwas acetylosalicylowy nasila także działanie kortykosteroidów i podobnych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. salicylanów). Takie połączenie grozi chorobą wrzodową i krwawieniami z przewodu pokarmowego. Podobny efekt może przynieść kwas acetylisalicylowy i alkohol spożywany podczas leczenia.
Stosować czy nie stosować? – oto jest pytanie
Jeśli są ku temu zalecenia, to jak najbardziej możemy stosować kwas acetylosalicylowy. Jednak zanim zaczniemy to robić na własną rękę, koniecznie trzeba skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu i upewnić się, że nie ma żadnych przeciwwskazać. Inaczej chcąc sobie pomóc, możemy wyrządzić ogromne szkody i zagrozić nie tylko naszemu zdrowi, ale także życiu.
- Medically reviewed by Alan Carter, Pharm.D. — By Yvette Brazier ; “Uses, benefits, and risks of aspirin”; https://www.medicalnewstoday.com/articles/161255; data dostępu: 2023-04-03;
- Erin Donnelly Michos, M.D., M.H.S.; “Is Taking Aspirin Good for Your Heart?”; https://www.hopkinsmedicine.org/health/wellness-and-prevention/is-taking-aspirin-good-for-your-heart; data dostępu: 2023-04-03;
- By Mayo Clinic Staff; “Daily aspirin therapy: Understand the benefits and risks”; https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/heart-disease/in-depth/daily-aspirin-therapy/art-20046797; data dostępu: 2023-04-03;
- Alice Park; “Should You Take Aspirin Every Day? Here’s What the Science Says”; https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/heart-disease/in-depth/daily-aspirin-therapy/art-20046797; data dostępu: 2023-04-03;
- j. M. L6pez Fernindez,f M. D. Luque de Castro and M. Valcirce; “Automatic continuous on-line monitoring of salicylic acid and acetylsalicylic acid in pharmaceuticals”; Journal of Automatic Chemistry, Vol. 12, No. 6 (November-December 1990), pp. 263-266;;
