Maranta trzcinowa – właściwości, działanie i wykorzystanie maranty trzcinowej

Maranta trzcinowa należy do wiecznie zielonych roślin porastających tropikalne obszary Ameryki Środkowej. Ze względów gospodarczych jest dziś uprawiana na dość szeroką skalę, przy czym światowym liderem w tej dziedzinie jest mało znany kraj Saint Vincent i Grenadyny. W europejskich sklepach ze zdrową żywnością kupimy mączkę skrobiową z maranty trzcinowej, która posiada ciekawe zastosowanie kulinarne oraz medyczne.

Maranta trzcinowa (Maranta arundinacea) jest dość atrakcyjną wizualnie byliną o nieopadających ciemnozielonych liściach dość pokaźnych rozmiarów. Sama roślina osiąga wysokość od 30 cm do 1,5 m i może częściowo mieć charakter płożący. Preferuje żyzne, wilgotne i próchnicze gleby, dobrze radząc sobie zarówno w pełnym cieniu, jak i na słońcu. Maranta trzcinowa zakwita drobnymi białymi kwiatami, które nie produkują jednak zwykle nasion. Cały system rozmnażania polega na systemie podziemnych kłączy, które z punktu widzenia człowieka mają też największą wartość użytkową.

Maranta trzcinowa preferuje dzienne temperatury w granicach 23-29 stopni C, ale jej zakres tolerancji sięga od 17 do 34 stopni C. W Europie Środkowej i Północnej może być uprawiana jako roślina domowa lub w ogrzewanych ogrodach zimowych. Plantacje maranty zakładane są jednak powszechnie w wielu ciepłych krajach poza Ameryką, m.in. w Indiach, Indonezji, Tajwanie, Filipinach czy na Mauritiusie.

Gospodarcze znaczenie korzeni maranty trzcinowej

Podziemną część maranty stanowią charakterystyczne zgrubiałe i cylindryczne kłącza o jasnej barwie. Miewają one długość od 20 do 45 cm i są w pełni jadalne – źródła historyczne wskazują, że społeczeństwa Ameryki Środkowej udomowiły marantę już 8 tysięcy lat p.n.e. Pod względem chemicznym korzeń jest przede wszystkim bogatym źródłem wysokiej jakości węglowodanów, a konkretnie skrobi. Poza znaczeniem spożywczym i leczniczym jest dzisiaj również cennym surowcem do wyrobu biopaliw oraz papieru i kleju. Pozostałości wykorzystywane są jako wysokobłonnikowa pasza dla zwierząt.

We współczesnym przemyśle skrobia z maranty trzcinowej pozyskiwana jest już oczywiście w zmechanizowanym procesie, ale przez tysiące lat ludzie musieli radzić sobie prymitywnymi sposobami. Okazuje się bowiem, że nie jest tak łatwo oddzielić skrobię od włókien gęsto przeplatających kłącza rośliny. W tym celu korzenie są najpierw tłuczone lub mielone, a następnie namaczane w wodzie, co pozwala odseparować skrobię.

Tradycyjne lecznicze zastosowanie maranty trzcinowej

Zdaniem archeologów zanim ludzkość zaczęła jeść korzenie maranty trzcinowej, wykorzystywano je już jako kompresy na rany zadane zatrutymi grotami lub ostrzami – papka z kłączy miała wyciągać z organizmu toksyny. Okładami z maranty trzcinowej leczono również zakaźne wysypki, m.in. ospy wietrznej oraz gangrenę.

W medycynie ludowej skrobia z maranty trzcinowej jest również do dziś wykorzystywana na szeroką skalę do leczenia różnych dolegliwości układu pokarmowego, w tym zwłaszcza biegunek. Podaje się ją dzieciom i osobom starszym jako odżywkę przyspieszającą rekonwalescencję po poważniejszych chorobach. Wreszcie, z papki otrzymanej z korzenia sporządza się kompresy na zapalenia jamy ustnej oraz dziąseł.

Tradycyjnie skrobia z maranty trzcinowej była również wykorzystywana do przyrządzania mleka dla niemowląt ze względu na swą niezwykłą lekkostrawność.

Maranta trzcinowa – współczesne doniesienia naukowe

W świetle nowych badań naukowych skrobiowy komponent mąki z maranty trzcinowej faktycznie sprzyja łagodzeniu dolegliwości żołądka i jelit, zatrzymując skutecznie biegunkę oraz przynosząc ulgę w przebiegu zespołu drażliwego jelita. Pacjentom poleca się przyjmowanie sproszkowanego kłącza Maranta arundinacea trzy razy dziennie, z posiłkami, przez okres jednego miesiąca. Rezultatem ma być zagęszczenie stolców oraz redukcja bólu w obrębie jamy brzusznej.

Istnieją również bardzo obiecujące doniesienia na temat potencjału skrobi z maranty trzcinowej w zakresie zwiększania przeżywalności bakterii kwasu mlekowego Lactobacillus acidophilus. Dla przemysłu farmakologicznego oznacza to możliwość udoskonalenia formuły probiotyków, które odgrywają kluczową rolę w przywracaniu mikroflory bateryjnej jelit do równowagi – przede wszystkim po okresie antybiotykoterapii lub silnej biegunki. Węglowodany pozyskane z kłącza maranty trzcinowej mają więc wartość prebiotyczną.

Warto dodać, że, jak dotąd, spożycie maranty trzcinowej ani w formie kłącza, ani ekstraktu z niego nie zostało połączone z żadnymi ubocznymi skutkami. Stąd surowiec uważany jest za całkowicie bezpieczny dla zdrowia, aczkolwiek trzeba mieć na względzie jego przeciwbiegunkowe właściwości – stosowany wraz z innymi lekami na rozwolnienie może spowodować efekt odwrotny, czyli zaparcia.

Maranta trzcinowa jako potrawa

W krajach tropikalnych, gdzie maranta trzcinowa uprawiana jest na większą skalę, jej kłącza można kupić na lokalnych targach jako klasyczne warzywo. Po obraniu jedzona może być na surowo, choć najczęściej jest pieczona lub gotowana, stając się wysokowęglowodanowym dodatkiem do posiłków. W smaku jest dość przyjemna, ale neutralna, kojarząc się z gotowaną kukurydzą.

Znacznie częściej do celów spożywczych wykorzystuje się jednak samą skrobię pozyskaną z kłącza, gdyż ma ona przyjemniejszą konsystencję i bardziej uniwersalne zastosowanie. Jako biały, praktycznie bezsmakowy proszek rozpuszczana jest często w wodzie lub sokach oraz dodawana do ciast. Ciasteczka z mączki marantowej to klasyczny przysmak dla dzieci w Ameryce Środkowej, ponoć przynoszący ulgę przy ząbkowaniu.

Kulinarne wykorzystanie mączki skrobiowej z maranty trzcinowej

Na szczęście, nie trzeba mieszkać blisko równika, aby skorzystać z dobrodziejstw maranty trzcinowej. W formie proszku jest ona dostępna na całym świecie i może być bez przeszkód przechowywana w domu, w szczelnym pojemniku, przez długie miesiące.

Podstawowe zalety tej tropikalnej skrobi wynikają z niezwykle wysokiej mocy zagęszczającej, nawet dwukrotnie wyższej niż w przypadku mąki pszennej i na dodatek niezależnej od obecności kwaśnych czynników. Ponadto produkt jest praktycznie beztłuszczowy i pozbawiony glutenu. W przeciwieństwie do skrobi kukurydzianej, mączka z maranty trzcinowej bez problemów znosi również zamrażanie i rozmrażanie, nie tracąc na konsystencji.

Połączona z wodą tworzy gładki, błyszczący żel, który bywa wykorzystywany do przygotowywania owocowych deserów i przetworów, a także lodów. Mączką z maranty trzcinowej zagęszcza się również zupy i sosy i można ją stosować jako zamiennik skrobi kukurydzianej w proporcji 3:2.

Kompot wiśniowy

Składniki:

• 500 g wypestkowanych wiśni
• 100 g cukru
• sok z jednej cytryny
• 2 łyżeczki mączki z maranty trzcinowej
• 300 ml wody

Przygotowanie:
Wiśnie podgrzewamy w garnku z wodą, cukrem i sokiem z cytryny. Gotujemy na małym ogniu ok. 10 minut, aż owoce zmiękną. Dodajemy marantę i odrobinę wody i jeszcze kilka minut dusimy. Gotowym kompotem można polać kluski lub budyń.

Ciasteczka z maranty

Składniki:

• 1 szklanka mąki pszennej
• ½ szklanki mąki z maranty trzcinowej
• ½ łyżeczki proszku do pieczenia
• ¼ łyżeczki soli
• ¼ szklanki miękkiego masła
• ½ szklanki cukru trzcinowego
• 1 jajo
• ½ łyżeczki esencji waniliowej

Przygotowanie:
Masło ucieramy z cukrem, gdy będzie kremowe dodajemy jajko i wanilię. Suche składniki łączymy w misce, dokładnie mieszamy i dodajemy do mieszanki maślanej. Wyrabiamy gładkie ciasto i rozwałkowujemy na placek o grubości 3 mm. Wycinamy szklanką kółka i przenosimy na blachę wyłożoną papierem do pieczenia. Pieczemy ok. 10 minut w temp. 175 stopni C.

Gotując z użyciem mączki z maranty trzcinowej należy zwracać uwagę na temperaturę – zbyt silne podgrzewanie częściowo neutralizuje zagęszczające właściwości proszku, więc lepiej jest operować z nim po zdjęciu garnka z ognia. W przeciwnym razie sos będzie rzadszy, co wszak czasami może być efektem pożądanym.