Sól Epsom – właściwości, działanie i zastosowanie soli Epsom

W anglojęzycznej literaturze sól Epsom jawi się jako panaceum na wszelkie zło. Niedroga, łatwo dostępna, od wielu dekad jest popularnym lekiem na powszechne dolegliwości oraz środkiem wspomagającym w ogrodnictwie. Czy warto więc dać się zarazić modą na sól Epsom? Jak z niej korzystać dla maksymalnych korzyści?

1. Co to jest sól Epsom?
2. Skąd się bierze sól Epsom?
3. Zdrowotne właściwości soli Epsom
4. Sposoby wykorzystania soli Epsom
5. Inne zastosowania soli Epsom
6. Przeciwwskazania i skutki uboczne
7. Sól Epsom – czy warto?

Historia wykorzystania soli Epsom w domowym lecznictwie sięga już kilkuset lat. Tradycyjne zastosowanie nie jest co prawda dziś zweryfikowane naukowo, ale nie zmienia to popularności legendarnych kryształków.

Co to jest sól Epsom?

Tak jak sól kuchenna jest chlorkiem sodu, tak sól Epsom to siarczan magnezu (MgSO₄) – oba związki z chemicznego punktu widzenia są rzeczywiście solami i tworzą atrakcyjne białe kryształki. Sól Epsom nie jest jednak słona, ale gorzka i bardzo nieprzyjemna w smaku, rozpuszcza się jednak w wodzie równie dobrze jak popularna przyprawa kuchenna.

Sól Epsom można zakupić przede wszystkim w sklepach z kosmetykami i aptekach, czasem także w supermarketach oraz sklepach ze zdrową żywnością.

Skąd się bierze sól Epsom?

Dość oryginalna nazwa leczniczej soli pochodzi od angielskiego miasteczka w hrabstwie Surrey, gdzie po raz pierwszy odkryto użyteczne kryształki. Wyizolowano je poprzez gotowanie z wody pochodzącej z naturalnych podziemnych źródeł, które od wieków wykorzystywane są do lokalnych terapii spa. Pod koniec XVII w. brytyjski lekarz Nehemiah Grew opublikował książkę, w której opisał korzystne działanie gorzkich soli z Epsom. Od tego czasu ich popularność zaczęła lawinowo rosnąć nie tylko na Wyspach, ale także na całym świecie.

Dziś oczywiście oferowana w sklepach sól Epsom nie pochodzi już z wygotowywanej angielskiej solanki, ale siarczanu magnezu znajdowanego dość powszechnie w różnych kopalniach oraz skałach wapieńcowych.

Zdrowotne właściwości soli Epsom

Gdy rozpuścimy sól Epsom w wodzie, rozkłada się ona na jony siarki i magnezu. Główna idea leczniczego wpływu opiera się na założeniu, że jony te są w stanie wnikać przez skórę do organizmu, dostarczając nam dwóch żywotnie ważnych minerałów. Badania naukowo jak dotąd nie potwierdziły jednoznacznie tej tezy, stąd sól Epsom ma również swoich zaciekłych krytyków. Faktycznie, raczej niż w tradycyjnej medycynie jest ona stosowana w terapiach alternatywnych, co nie umniejsza oczywiście wcale dobroczynnego potencjału. Pozytywnych opinii zadowolonych użytkowników można dziś dzięki internetowi znaleźć tysiące!

Przede wszystkim więc sól Epsom ma być doskonałym źródłem magnezu, który bierze udział w ponad 300 biologicznych reakcjach zachodzących w naszym organizmie i jest kluczowy dla zdrowia serca oraz systemu nerwowego. Jego dostatek umożliwia spokojny sen i radzenie sobie ze stresem. A większość z nas nie spożywa odpowiednich ilości magnezu, tym bardziej, że składniki pokarmowe takie jak fityniany oraz szczawiany utrudniają jego wchłanianie. Pozostaje jeszcze oczywiście nierozstrzygnięte jak dotąd pytanie, czy absorpcja magnezu przez skórę jest zjawiskiem realnym? W świetle metaanalizy opublikowanej przez niemieckich naukowców w 2017 r. nie da się takiej możliwości wykluczyć ani potwierdzić, ale wydaje się, że jony magnezu mogą przenikać przez naskórek do systemu limfatycznego, a następnie do krwiobiegu.

W postaci doustnej sole siarczanu magnezu bez wątpienia trafiają oczywiście do tkanek ciała, a tym samym mogą działać przeczyszczająco. Magnez okazuje się bowiem wiązać wodę w jelitach, a tym samym sprzyja napęcznieniu i zmiękczeniu stolca, który sprawniej przesuwany jest w dół przewodu pokarmowego.

Poza tym sól Epsom ma łagodzić bóle spowodowane nadmiernym przeciążeniem mięśni, jak również skurcze wynikające z niedostatku magnezu. Sceptycy wskazują, że faktyczna poprawa dolegliwości fizycznych po kąpieli w siarczanie magnezu może jednak raczej być wynikiem relaksującego działania ciepłej wody niż niekoniecznie wchłanianych jonów. Warto wszak dodać, że pojedyncze studia naukowe (Engen i in., 2015) przeprowadzone co prawda na niewielką skalę wskazują, że aplikowanie soli Epsom na skórę kończyn górnych i dolnych może przynosić korzyści w przebiegu fibromialgii. Podobne korzyści sugeruje się w przypadku schorzeń reumatologicznych przebiegających z bólem i opuchlizną stawów, migreny, łuszczycy lub egzemy, zmęczonych, opuchniętych nóg, a także sińców i bólów pourazowych, typu zwichnięcia. Kąpiele stóp pomagają z kolei przy problemie wrastających paznokci, zgrubiałym naskórku, jak również przykrym zapachu. Zwolennicy medycyny integracyjnej polecają sól Epsom także w przypadku chronicznego zmęczenia i zwiększonego ryzyka kardiologicznego, zaś w wielu domach brytyjskich kąpiel w soli Epsom ma być dobra na wszystko!

Uwaga:
Wbrew pogłoskom sól Epsom nie wydaje się mieć korzystnego wpływu na poziom cukru we krwi ani wspierać proces pozbywania się toksyn z organizmu.

Sposoby wykorzystania soli Epsom

Najczęściej sól Epsom rozpuszcza się w ciepłej (ale nie przesadnie gorącej) wodzie w celu przygotowania kąpieli – całego ciała lub wybranych partii. Na standardową wannę wykorzystuje się zazwyczaj 1-2 szklanki soli, które należy porządnie zamieszać do pełnego rozpuszczenia. Możliwość wykorzystania w wannach typu jacuzzi zależy od warunków konkretnego producenta. Kąpiel powinna trwać 15-20 minut, a dla lepszego działania można do niej dodać oliwę z oliwek lub wybrane olejki aromatyczne w zalecanych przez producenta dawkach.

Alternatywnie sól stosuje się również do nacierania skóry, peelingów oraz maseczek. Przy zachowaniu swojej konsystencji kryształki mają oczywiście działanie złuszczające, które może wspierać w pozbywaniu się obumarłego naskórka.

Mimo swego nieprzyjemnego smaku sól Epsom bywa także rozpuszczana w wodzie i pita – zgodnie z zasadą, że co niedobre, musi pomagać. W tej postaci sól działa jako suplement magnezu lub środek przeczyszczający. Zalecana dawka to 2-6 łyżeczek soli Epsom rozpuszczonych w jednej szklance ciepłej wody i spożyte natychmiast. Efektu można spodziewać się już pół godzinie!

Inne zastosowania soli Epsom

Kąpiele w soli Epsom polecane są także z powodów czysto kosmetycznych – mają poprawiać poziom złuszczenia naskórka, zmiękczać twardą skórę, ułatwiać wykonanie pedicure i wygładzać cerę. Dodawane do szamponu lub odżywki do włosów pomagają również uzyskać lepszą gęstość fryzury.

Co ciekawe, siarczan magnezu znajduje wykorzystanie nie tylko w domowej apteczce, ale także w ogrodach i sadach. Już w pierwszej połowie ubiegłego stulecia zaobserwowano, że na liściach drzew owocowych pojawiać się zaczęła plamistość, która ograniczała liczbę płodów. Okazało się, że przyczyną był niedobór magnezu w glebie i tym samym sól Epsom zaczęła być wykorzystywana także przez ogrodników i rolników. Dziś wiemy, że w uzasadnionych przypadkach dodatek soli magnezu do gleby faktycznie wspomaga produkcję chlorofilu w tkankach zielonych i przywraca roślinom zdrową barwę oraz potencjał rozwojowy. Inne rzekome zastosowania, takie jak pobudzanie wzrostu albo ochrona przed szkodnikami czy ślimakami, pojawiają się wprawdzie regularnie w różnorodnych źródłach, ale nie zostały naukowo potwierdzone.

Przeciwwskazania i skutki uboczne

Wielkim atutem soli Epsom jest fakt, że jest ona generalnie bardzo bezpieczna w użytkowaniu i ogólnie dobrze tolerowana. Jedyne niepożądane działania zaobserwowano jak dotąd jedynie w przypadku stosowania doustnego – nadmiar siarczanu magnezu dość szybko prowadzi do wzdęcia, bólów brzucha, a nawet biegunki. Zwiększenie ilości przyjmowanych płynów może częściowo złagodzić te niedogodności. Ogólnie, w celach przeczyszczających sól Epsom może być stosowana jedynie sporadycznie, a jej użycie najlepiej jest skonsultować z lekarzem.

W rzadkich wypadkach może dojść również do przedawkowania magnezu, które objawia się mdłościami, bólami i zawrotami głowy oraz czerwonymi wypiekami. Warto też wiedzieć, że toksycznie wysokie dawki magnezu mogą powodować nawet zaburzenia pracy serca, śpiączkę, paraliż lub śmierć! Doustnie nigdy nie należy podawać soli Epsom kobietom w ciąży, małym dzieciom oraz osobom z chorobami nerek.

Uwaga:
Soli Epsom nie należy nigdy stosować zewnętrznie w przypadku otwartych ran czy silnych stanów zapalnych skóry!

Sól Epsom – czy warto?

Brak dowodów naukowych może oczywiście nastawić sceptycznie do faktycznej skuteczności soli Epsom. Z drugiej strony, jak wytłumaczyć sobie setki lat tradycyjnego stosowania i pozytywnych opinii? Odpowiedź może nawiązywać do znanej reguły placebo połączonej z potwierdzoną efektywnością ciepłych kąpieli w łagodzeniu bólu i stresu. Nawet jednak, jeśli korzyści związane z wykorzystaniem siarczanu magnezu nie mają związku z faktyczną absorpcją jonów Mg, nie warto rezygnować z taniej i bezpiecznej metody, która w taki czy inny sposób może poprawić jakość życia wielu z nas. Z tego względu sól Epsom zdecydowanie warto jest więc zakupić i wypróbować, choćby po to, aby samodzielnie przekonać się o jej skuteczności!

Bibliografia

1. Brianna Elliott ; “Epsom Salt: Benefits, Uses, and Side Effects”; data dostępu: 2021-09-06
2. Linda Rath; “Why Take an Epsom Salts Bath?”; data dostępu: 2021-09-06
3. Lara Barhum ; “What are the benefits of an Epsom salt detox?”; data dostępu: 2021-09-06
4. Uwe Gröber i in. ; “Myth or Reality—Transdermal Magnesium?”; data dostępu: 2021-09-06
5. Paul Ingraham ; “Does Epsom Salt Work?”; data dostępu: 2021-09-06
6. Linda Chalker-Scott ; “EPSOM SALT USE IN HOME GARDENS AND LANDSCAPES”; data dostępu: 2021-09-06
7. Deborah J Engen i in. ; “Effects of transdermal magnesium chloride on quality of life for patients with fibromyalgia: a feasibility study”; data dostępu: 2021-09-06