Glukozamina – właściwości, działanie i rola glukozaminy w organizmie człowieka

Glukozamina to naturalnie występujący w ludzkim organizmie aminocukier, któremu przypisuje się istotny wpływ na zdrowie naszych stawów. Jest jednym z najbardziej popularnych suplementów diety polecanych na łagodzenie bólów u osób z chorobami zwyrodnieniowymi stawów. Jednak skuteczność glukozaminy w postaci preparatów jest szeroko dyskutowana. Co na jej temat mówią aktualne badania naukowe? Czy glukozamina faktycznie „działa”, czy może jednak jest przereklamowanym produktem? O tym, i o innych aspektach stosowania glukozaminy można znaleźć informacje w poniższym artykule.

1. Występowanie glukozaminy
2. Ile powinniśmy spożywać glukozaminy?
3. Glukozamina – wpływ na zdrowie
4. Glukozamina i układ krążenia
5. Glukozamina w chorobach zapalnych jelit
6. Niejasna rola glukozaminy w chorobach oczu
7. Skutki uboczne stosowanie glukozaminy
8. Niezbędny glukozaminan

Występowanie glukozaminy

Glukozamina (a dokładniej 2-amino-2-dezoksy-D-glukoza) jest składnikiem produkowanym w naszym ustroju z wykorzystaniem dwóch podstawowych elementów – glukozy (monocukru) i glutaminy (aminokwasu). Z tego względu mówi się, że glukozamina jest aminocukrem. Czy organizm człowieka jest samowystarczalny pod względem wytwarzania glukozaminy? Wydaje się, że nie. Uważa się, że wysokość produkcji glukozaminy jest dość niska. Co więcej, wraz z wiekiem nasz ustrój wytwarza jej coraz mniej.

Glukozamina jest wytwarzana syntetycznie w laboratorium lub jest pozyskiwana z egzoszkieletu chitozanu i chityny skorupiaków (np. homarów, krewetek) i jest stabilizowana jako sól w postaci chlorowodorku glukozaminy lub siarczanu glikozaminy, czyli dwóch głównych form tego składnika sprzedawanych w formie suplementów diety.

Co ciekawe, wspomniane suplementy diety są prawdopodobnie jedynym, zewnętrznym źródłem glukozaminy dla naszego organizmu. Obecnie nie są znane w żywności żadne naturalne źródła glukozaminy.

Ile powinniśmy spożywać glukozaminy?

Stosowanie glukozaminy nie zostało uznane za niezbędne dla naszego zdrowia i tym samym nie określono zapotrzebowania na ten składnik. Jednak na podstawie przeprowadzonych badań i poczynionych obserwacji nad działaniem glukozaminy (głównie w kontekście chorób stawów), stwierdzono, że składnik ten może być skuteczny w dawce ok. 1500 mg/dzień. Z tego względu, producenci suplementów diety na opakowaniach produktów zalecają do spożycia zazwyczaj właśnie taką lub podobną ilość glukozaminy.

Glukozamina – wpływ na zdrowie

Glukozamina jest niezbędna do produkcji glikozylowanych białek i lipidów. Jest głównym składnikiem makrocząsteczek macierzy pozakomórkowej (np. glikozaminoglikanów, glikolipidów i glikoprotein w postaci acetylowanej). Stąd mówi się, że glukozamina dostarcza elementy budulcowe do biosyntezy macierzy pozakomórkowej chrząstki. Jest obecna w znaczących ilościach w chrząstce stawowej, krążku międzykręgowym i płynie maziowym.

Uważa się, że glukozamina podawana w formie suplementów diety jest częściowo wchłaniana w ustroju, a następnie transportowana do stawów, wpływając na łagodzenie bólów stawów, a także na spowolnienie tempa niszczenia stawów i utraty chrząstki. Niestety skuteczność działania glukozaminy w tym zakresie nie została jednoznacznie potwierdzona, gdyż wyniki badań dają rozbieżne rezultaty.

Na podstawie dostępnych badań naukowych, inni badacze wykazali, że codzienne, długotrwałe stosowanie glukozaminy (ponad 2-3 lata) może opóźniać rozwój choroby zwyrodnieniowej stawów.

W 2018 roku opublikowano wyniki metaanalizy, w której uwzględniono wyniki pochodzące z 18 badań naukowych. Na ich podstawie wykazano, że osoby cierpiące na chorobę zwyrodnieniową stawów (ang. osteoarthritis), przyjmujące glukozaminę mogą doświadczać złagodzenia bólu w stawie kolanowym.

Simental-Mendia i wsp. uważają, że glukozamina może mieć tylko niewielki lub umiarkowany wpływ na redukcję bólu związanego z chorobą zwyrodnieniową stawów.

W dwóch przeprowadzonych badaniach naukowych porównywano wpływ stosowania ibuprofenu (znanego leku przeciwbólowego) i glukozaminy w zakresie łagodzenia bólu u osób cierpiących na chorobę zwyrodnieniową stawów i zaburzenia stawu skroniowo-żuchwowego. W obydwóch przypadkach odnotowano, że podawanie glukozaminy w istotny sposób łagodziło ból u wspomnianych pacjentów. Naukowcy wskazali, że glukozamina może być przydatnym składnikiem w leczeniu bólu, a w niektórych przypadkach może nawet stanowić alternatywę dla stosowania leków przeciwbólowych. Autorzy sugerują, że właściwości przeciwbólowe glukozaminy mogą wynikać z jej właściwości odbudowujących chrząstkę stawową.

Z kolei Zhu i wsp. w swojej pracy opublikowanej na łamach czasopisma Journal of Orthopaedic Surgery Research stwierdzili, że suplementacja glukozaminą ma wpływ tylko na zmniejszenie sztywności stawów. Badacze wskazali, że glukozamina nie ma istotnego wpływu na łagodzenie bólu i poprawę funkcjonowania stawów.

Korzyści ze stosowania glukozaminy odnotowano też w przypadku sportowców. Badanie wykonane na grupie kolarzy pokazało, że stosowanie glukozaminy w dawce 3 g/dzień przyczynia się do redukcji degradacji kolagenu w kolanach o 27%. Korzystny wpływ podawania glukozaminy stwierdzono również w badaniach wykonanych wśród sportowców wyczynowych, którzy doświadczyli urazów kolana. Zaobserwowano, że stosowanie glukozaminy w ilości 1500 mg/dzień spowodowano poprawę zgięcia i wyprostu kolan.

Opinie ekspertów co do skuteczności działania glukozaminy nie są zgodne. Dla przykładu, eksperci z Osteoarthritis Research Society International (OARSI) są zdania, że leczenie glukozaminą może dawać pewne korzyści zdrowotne osobom z chorobą zwyrodnieniową stawów, z zastrzeżeniem, że jeśli po 6 miesiącach nie nastąpi żadna poprawa, to dalsze stosowanie glukozaminy powinno zostać przerwane. Z kolei brytyjski Narodowy Instytut Zdrowia i Opieki (NICE) postuluje, że stosowanie glukozaminy nie powinno być zalecane w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów.

Glukozamina i układ krążenia

Najnowsze wyniki badań, pochodzące z 2019 roku pokazują, że glukozamina może mieć zastosowanie nie tylko w przypadku chorób stawów. Ma i wsp. przeprowadzili badanie prospektywne, którym objęli aż ponad 460 000 osób, aby stwierdzić, czy omawiany związek może wpływać na rozwój chorób sercowo-naczyniowych.

Na podstawie uzyskanych rezultatów doświadczenia zaobserwowali oni, że osoby, które stosowały glukozaminę miały niższe ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia (o 15%), w tym udarów mózgu (o 9%) i choroby niedokrwiennej serca (o 18%). Dodatkowo, u osób przyjmujących glukozaminę stwierdzono niższą o 22% śmiertelność z powodu incydentów sercowo-naczyniowych. Mechanizm działania glukozaminy na zdrowie układu krążenia jednak nie został jednoznacznie wyjaśniony. Przypuszcza się, że w tym przypadku działanie prozdrowotne tego składnika może wynikać z jego właściwości przeciwzapalnych – stwierdzono, że glukozamina przyczynia się do istotnego obniżenia stężenia białka C-reaktywnego, będącego wskaźnikiem procesów zapalnych toczących się w ustroju, które mogą być przyczyną rozwoju chorób sercowo-naczyniowych.

Wyniki tych badań wskazują, że glukozamina może być wartościowym związkiem dla układu krążenia. Trzeba jednak podkreślić, że wspomniane doświadczenie to praktycznie jedyne, znaczące badanie przeprowadzone z udziałem ludzi w tym zakresie. Skuteczność glukozaminy powinna zostać jeszcze potwierdzona w kolejnych obserwacjach.

Glukozamina w chorobach zapalnych jelit

Naukowcy zaobserwowali, że u osób z chorobami zapalnymi jelit występuje niedobór glikozaminoglikanów, czyli związków powstających z udziałem glukozaminy, będących naturalną barierą dla toksyn powodujących miejscową odpowiedź zapalną. Te obserwacje pozwoliły przypuszczać, że pomocne może być podawanie glukozaminy pacjentom cierpiącym na stany zapalne jelit.

Doświadczenie wykonane na myszach wydaje się potwierdzać przydatność glukozaminy w chorobach zapalnych jelit. Naukowcy wykazali, że podawanie glukozaminy myszom z wywołaną tego typu chorobą spowodowało zmniejszenie stężenia cytokin prozapalnych we krwi, takich jak czynnik martwicy nowotworu alfa (TNF-alfa) i interleukina-6 (IL-6). Jednocześnie wykazano, że przedłużył się czas przeżycia myszy.

Niejasna rola glukozaminy w chorobach oczu

Doświadczenie przeprowadzone na zwierzętach pokazało, że glukozamina może być pomocna w zapobieganiu i leczeniu zaćmy. Naukowcy zauważyli, że podanie tego składnika działa ochronnie na komórki zwojowe siatkówki oka (RGC, ang. retinal ganglion cells) poprzez właściwości przeciwapoptotyczne (zmniejszające obumieranie komórek), przeciwutleniające i przeciwzapalne.

Z drugiej strony, w innym badaniu wykazano, że zbyt wysokie dawki glukozaminy mogą spowodować wzrost ciśnienia śródgałkowego u pacjentów z zaćmą, co może zaostrzać objawy choroby.

Skutki uboczne stosowanie glukozaminy

Glukozamina jest stosunkowo bezpiecznym składnikiem do spożycia i u większości osób nie powinna być przyczyną wystąpienia żadnych działań niepożądanych. Jednakże w kilku przypadkach stosowania odnotowano pojedyncze skutki uboczne, takie jak: zgaga, bóle brzucha, biegunka.

Zaleca się, aby osoby cierpiące na cukrzycę typu 2, a także nadwagę monitorowały poziom cukru we krwi w trakcie przyjmowania suplementów glukozaminy. Dlaczego? Wykonane badania sugerują, że glukozamina może zwiększać oporność tkanek na insulinę i w efekcie zaburzać tolerancję glukozy.

Ze względu na brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania suplementów z glukozaminą u małych dzieci, kobiet ciężarnych i karmiących, nie zaleca się ich stosowania u tych osób.

Niezbędny glukozaminan

Glukozamina jest naturalnie występującym w ustroju człowieka związkiem, którzy przyczynia się do właściwej budowy stawów. Nie występuje w żywności ale może być dostarczana z zewnątrz w postaci suplementów diety. Aktualny stan wiedzy pokazuje, że składnik ten prawdopodobnie może łagodzić objawy choroby zwyrodnieniowej stawów, jednak stanowiska ekspertów w tej sprawie nie są jednoznaczne.

Bibliografia