Kąpiel siarczkowa (solankowa) – właściwości i działanie. Jak przeprowadza się kąpiel siarczkową?

Kąpiel siarczkowa należy do podstawowych i zarazem najskuteczniejszych zabiegów balneologicznych oferowanych nie tylko w uzdrowiskach w Polsce i na świecie, a także w większości zakładów fizjoterapeutycznych. Sole do jej przygotowania są dostępne również w szerokiej ofercie detalicznej i umożliwiając przeprowadzenie procedury we własnym domu. Jak kąpiel siarczkowa może przysporzyć się zdrowiu i urodzie?

1. Kąpiel siarczkowa
2. Wpływ kąpieli siarkowej na zdrowie
3. Kąpiel siarczkowa - korzyści dla skóry
4. Jak przeprowadza się kąpiel siarczkową?
5. Czy każdy może korzystać z kąpieli siarkowej?

Kąpiele siarczkowe to inaczej kąpiele solankowe w wodzie zawierającej liczne związki mineralne, przede wszystkim siarkę, ale także makroelementy takie jak fluor, bor, jod, magnez, wapń czy brom. Obecność siarki sprawia, że ma ona silny, nieprzyjemny zdaniem większości ludzi zapach, ale ów mankament nie powinien zniechęcać do korzystania ze zdrowotnych walorów solanki.

Kąpiel siarczkowa

Źródła z solanką siarczkową występują w naturalnej postaci w wielu miejscach na Ziemi – w Europie, Ameryce Północnej czy nawet Japonii. W Polsce za wodę o najwyższym stężeniu aktywnych związków siarki (900 mg/l) uważa się solankę wypływającą ze źródła Malina w Solcu-Zdrój. Na jej bazie powstało się wiele ośrodków oferujących dobroczynne kąpiele balneologiczne – zarówno w dużych basenach pływackich, jak i bardziej prywatnych wannach. W krajach takich jak Islandia, Węgry, Francja czy Włochy wokół balneologii opartej na siarkowych wodach rozwinęła się już dzisiaj potężna maszyna przemysłu turystycznego.

Głównym aktywnym związkiem w solankach jest siarkowodór (H2S) odpowiedzialny za specyficzny zapach kojarzony nieświeżymi jajami kurzymi. Sam w sobie jest on bardzo toksycznym związkiem, porównywalnym, jeśli chodzi o siłę, z dwutlenkiem węgla i cyjankiem.  Nagła ekspozycja na wysokie stężenia siarkowodoru jest groźna dla życia, podczas gdy chroniczna styczność z gazem powoduje długoterminowe negatywne skutki zdrowotne. W ilościach obecnych w wodach mineralnych siarkowodór jest jednak przede wszystkim czynną biologicznie substancją, która może przysłużyć się organizmowi.

Wpływ kąpieli siarkowej na zdrowie

Siarka to pierwiastek powszechnie występujący w środowisku naturalnym i stanowiący 0.25% masy ludzkiego ciała. Choć nieczęsto się o tym słyszy, organizm może cierpieć na niedobór siarki. Objawia się on ogólnym zmęczeniem i stanami niepokoju, bladą, nieelastyczną skórą, łamliwymi paznokciami, wypadającymi włosami, a czasem również dolegliwościami ze strony stawów, czy wręcz takimi problemami dermatologicznymi jak łuszczyca.

Nasz organizm wykorzystuje związki siarkowe w różnych procesach fizjologicznych, m.in. do produkcji kolagenu, białka odpowiedzialnego za jędrność skóry, ale także stan innych tkanek łącznych: chrząstek, stawów, ścięgien. Nasycone siarką wody mineralne od wieków stosowane były w medycynie ludowej do leczenia problemów skórnych, oddechowych oraz dolegliwości układu ruchowego. Zdaniem współczesnych naukowców siarkowodór należy do niedocenianych biologicznie związków czynnych, który w organizmie ludzkim pełni funkcję cząsteczki sygnalizującej oraz elementu ważnych reakcji biochemicznych mających chronić komórki. Na przełomie ostatnich lat pojawiły się też nowe, przełomowe studia na temat znaczenia siarki dla zdrowia. H₂S okazuje się na przykład działać jako neuromodulator w mózgu, a także stymulować rozrost nowych naczyń krwionośnych i zarazem je rozszerzać. W efekcie siarczkowe terapie wykorzystywane są obecnie np. w leczeniu nadciśnienia, choroby niedokrwiennej, miażdżycy i niektórych schorzeń serca.

Jako gaz rozpuszczony w wodzie siarkowodór jest bardzo dobrze wchłaniany przez skórę i głębiej położone tkanki łączne. Stopień wchłaniania oraz efektywność terapeutyczna zależą jednak od różnych czynników, m.in. poziomu pH (siarczki są bardziej aktywne w kwaśniejszym środowisku) czy stopnia utlenienia. Z badań naukowych wynika, że w odpowiednim stężeniu wody siarczkowe mogą łagodzić również takie problemy zdrowotne jak choroba Parkinsona, choroba Alzheimera, zaburzenia erekcji oraz chroniczne choroby zapalne.

Naukowcy badają też potencjalne sposoby zwiększenia efektywności związków siarkowych obecnych w wodach mineralnych. Na dzień dzisiejszych wydaje się, że zadanie to w pełni realizuje dojrzałe błoto na bazie solanki z H₂S, a także stosowane peloidy, czyli spotykane w naturze twory geologiczne, które da się rozdrabniać w wodzie. Siarkowe błoto wykorzystuje się na przykład z sukcesami przy leczeniu ran powstałych przy urazie, a także bólów krzyża i osteoartrozy ręki oraz kolana.

Dodajmy, że inhalacje i płukania wodą siarczkową były od wieków polecane również przy schorzeniach dróg oddechowych oraz chorobie obturacyjnej płuc i wykazują w tym kontekście pewną wyższość nad klasyczną solanką.

Kąpiel siarczkowa - korzyści dla skóry

Siarczkowe solanki są doskonale wchłaniane przez skórę, powodując rozszerzenie naczyń krwionośnych, hamując reakcje immunologiczne, działając przeciwbólowo, a także rozpuszczając warstwę rogową naskórka i tym samym ograniczając jego łuszczenie. Uważa się, że siarczki posiadają również efekt przeciwzapalny, bakteriobójczy oraz grzybobójczy. Kąpiele solankowe ze związkami siarki wykorzystuje się więc np. w przy leczeniu zainfekowanych wrzodów, łupieżu pstrego, grzybicy skóry gładkiej oraz grzybicy owłosionej skóry głowy.Oprócz siarkowodoru głęboko penetrującego tkanki ciała, istotne działanie powierzchniowe w kontekście kąpieli siarczkowych odgrywają również jony siarkowe oraz siarka koloidalna. Łącznie te trzy typy siarki pełnią łagodzącą rolę także w kontekście zaburzeń dermatologicznych o podłożu immunologicznym, takich jak łuszczyca, egzema, kontaktowe zapalenie skóry oraz atopowe zapalanie skóry.  Zdaniem naukowców niektóre wody mineralne o wysokiej zawartości siarki powodują wręcz wzrost beta-endorfin w ludzkiej skórze, a ponadto mogą zapobiegać wielu zaburzeniom dermatologicznym związanym z procesem starzenia. Siarkowodór reguluje również cykl życia komórek skóry, zwiększając poziom przeżycia zdrowych komórek, a tym samym posiada wpływ regenerujący i ujędrniający, co może przekładać się na efekt optycznego „odmłodzenia”.

Wody siarczkowe mają ponadto korzystnie oddziaływać na skórę trądzikową, wysuszając lekko zmiany, rozpuszczając zrogowacenia i działając bakteriobójczo. Korzyści można zaobserwować również przy trądziku różowatym, który pod wpływem siarki traci na intensywności, a rumień i zgrubienia zostają mocno zredukowane.

Jak przeprowadza się kąpiel siarczkową?

W uzdrowiskach i zakładach fizykoterapii kąpiele siarczkowe przeprowadzane są pod dozorem specjalistów w ściśle kontrolowanych warunkach. W zależności od stanu zdrowia, wieku i potrzeb przeprowadza się kąpiele całościowe lub częściowe – wybranych partii ciała. Woda ma zazwyczaj temperaturę od 36 do 40 stopni C, a sama procedura trwa ok. 10-15 minut. Po wyjściu skóra jest często wyraźnie zaczerwieniona, a czasem wręcz szczypiąca. Aby efekty były zauważalne poleca się przeprowadzenie cyklu 10-15 kąpieli.

W domu można do kąpieli wykorzystać gotowe komercyjne sole z siarczanami. Nie mają one takiej mocy jak wody wykorzystywane w balneologii, ale mogą przysporzyć się zdrowiu skóry. Przy korzystaniu z nich trzeba jednak skrupulatnie przestrzegać wskazówek producenta, aby nie zaszkodzić sobie nadgorliwością.

Uwaga! Wody o wysokim stężeniu jonów siarkowych nie powinna się spożywać – stąd warto zachować ostrożność w czasie kąpieli np. w basenie. Z obserwacji wynika, że zwłaszcza u dzieci może ona wywoływać silną biegunkę!

Czy każdy może korzystać z kąpieli siarkowej?

Niestety, obecność siarkowodoru w wodach solankowych bywa obustronnym mieczem i może powodować również niepożądane efekty. W jednym ze studiów naukowych opisuje się przykład 65-letniego mężczyzny bez żadnych problemów dermatologicznych, który po 10 latach kąpieli z gorących źródłach siarkowych rozwinął bolesne wrzody na nogach – biopsja tkanki wykazała nekrozę podobną do tej po poparzeniach chemicznych. Siarczki mogą faktycznie bowiem być silnie podrażniające i podczas, gdy u niektórych ludzi przynoszą poprawę problemów skórnych, u innych mogą wywoływać dolegliwości łącznie z zapaleniem skóry. Osoby o wrażliwej, cienkiej i suchej skórze powinny do kąpieli siarczkowych podchodzić więc z ostrożnością. Przesiadywania w ciepłej solance nie poleca się również kobietom ciężarnym, osobom borykającym się właśnie z infekcjami oraz chorym na chorobę wieńcową, nowotwory, a także stany zapalne trzustki i wątroby.Podsumowując, kąpiele siarczkowe są stosunkowo niedrogim i nieinwazyjnym pomysłem na poprawę stanu zdrowia i urody, obciążonym bardzo niewielkim ryzykiem skutków ubocznych. Owszem, podróże do uzdrowisk lub przygotowywanie domowych rytuałów balneologicznych niekoniecznie odpowiadają wymaganiom współczesnych konsumentów marzących o eliksirze młodości zamkniętym w jednej ampułce, ale nie wszystko, co wygodne, pachnące i szybkie, jest rzeczywiście optymalne dla ciała!

Bibliografia

1. Michael Cervin; “Sulfur Springs: To Soak or Not to Soak? ”; foxnews.com/health; 2020-10-06
2. Jose Manuel Carbajo, Francisco Maraver; “Sulphurous Mineral Waters: New Applications for Health”; ncbi.nlm.nih.gov; 2020-10-06
3. Brooke Shunatona; “Sulfur Is an Age-Old Treatment For Acne, Psoriasis, Eczema, Rosacea, and More”; byrdie.com; 2020-10-06
4. Tometzová Dana; “THE USE OF SULFUR WATER OF SLOVAKIA FOR BALNEOTOURISM”; researchgate.net; 2020-10-06
5. Sergio Davinelli, ... Giovanni Scapagnini; “Thermal Waters and the Hormetic Effects of Hydrogen Sulfide on Inflammatory Arthritis and Wound Healing ”; The Science of Hormesis in Health and Longevity, Elsevier 2019;