Naczelne

Ssaki naczelne wyraźnie odcinają się na tle innych ssaków. Należący do nich człowiek jest tego skrajnym przykładem. Pozostałe naczelne wyróżniają się głównie względnie większym mózgowiem i bardziej pojemną czaszką, niż ma to miejsce w przypadku innych ssaków. Główny trend ewolucyjny naczelnych to rozwój mózgu, w tym zwłaszcza kory mózgowej. Cechuje je również wolne tempo rozwoju osobniczego – ich ciąża trwa długo, podobnie jest z dorastaniem i dojrzewaniem, co przekłada się też na potencjalną długość życia. W zależności od gatunku, dorośli przedstawiciele ssaków naczelnych mogą prowadzić samotny tryb życia, preferować życie w parach lub gromadzić się w mniej lub bardziej liczne grupy. Charakterystyczna dla naczelnych jest monogamia oraz opiekuńczość wobec potomstwa, które po osiągnięciu dorosłości opuszczają swoich rodziców. W opiece nad niemowlęciem, poza rodzicami mogą uczestniczyć również krewni. Ze względu na wysoko rozwinięte zdolności poznawcze, naczelne potrafią rozpoznawać przedstawicieli tego samego gatunku oraz swoich krewnych. Wszystkie naczelne, nie tylko człowiek wykazują zdolność do współpracy, przejawiają pewien wyższy poziom świadomości, zdolności manipulacyjne oraz uczą się języka symbolicznego. Najważniejszymi zmysłami służącymi naczelnym do poruszania się w przestrzeni i rozumienia rzeczywistości są wzrok oraz dotyk.

Podział naczelnych
Do naczelnych zaliczamy małpiatki, małpy, małpy człekokształtne oraz człowieka. Poszczególne klasyfikacje mogą różnić się w zależności od taksonomów czy autorów prac naukowych. Niekiedy nawet jeden i ten sam autor bywa niekonsekwentny w posługiwaniu się konkretnymi taksonami. Małpy człekokształtne dzieli się dodatkowo na małpy zaliczane do wielkich małp i
małpy niezaliczane do wielkich małp.

Gromadę ssaków naczelnych wprowadził do systematyki Karol Linneusz w 1758 roku. Co ciekawe, zaliczył do nich wówczas ludzi, małpy, małpiatki oraz nietoperze. Późniejszy, tradycyjny podział naczelnych uwzględniał jedynie dwie grupy – małpiatki i małpy właściwe. Obecnie przyjmuje się rozróżnienie na dwa podrzędy: Strepsirrhini – lemurowe, do których zaliczane są gatunki o najbardziej prymitywnych cechach wśród wszystkich naczelnych, określane również mianem niższych naczelnych, oraz podrząd Haplorrhini – wyższych naczelnych, do których należą wyraki i małpy właściwe, a więc małpy wąskonose, szerokonose i człekokształtne (orangutany, gibony, szympansy, goryle). Człekokształtne bywają też systematyzowane jako nadrodzina w infrarzędzie małp wąskonosych. Jako drugą nadrodzinę w tym infrarzędzie wyróżnia się wtedy koczkodanowce.

Pozycja człowieka w świecie naczelnych
Człowiek należy do ssaków naczelnych i jest przedstawicielem rodziny człowiekowatych, która skupia ich najbardziej rozwinięte gatunki. Rodzina ta dzieli się na dwie podrodziny – Ponginae, do której należą orangutany – oraz Homininae, w ramach której wyróżniamy dwa gatunki szympansów, dwa gatunki goryli oraz człowieka rozumnego (Homo sapiens).
Rodzina człowiekowatych obejmuje więc gatunki, których przedstawiciele charakteryzują się znacznymi rozmiarami, długim rozwojem osobniczym czy tendencją do przyjmowania postawy spionizowanej
.
Człowiek, jako jedyny przedstawiciel naczelnych, w pełni rozwinął dwunożność. Pojemność jego czaszki jest też trzykrotnie większa niż u pozostałych naczelnych. Wyróżnia go wyjątkowo silnie rozwinięty mózg, umiejętność mówienia, zdolność do tworzenia skomplikowanych narzędzi i wykonywania za ich pomocą pracy.