Komar malaryczny afrykański (Anopheles gambiae)

Biologia

Komar malaryczny afrykański to jeden z kilkudziesięciu gatunków komarów widliszków (rodzaj Anopheles), które są groźnymi wektorami malarii u ludzi. Chociaż na świecie występuje ponad 400 gatunków z tego rodzaju, a ponad 100 może przenosić malarię, tylko ta grupa gatunków ma duże znaczenie epidemiologiczne. Z tych gatunków najważniejszy jest własnie Anopheles gambiae (który w rzeczywistości stanowi grupę co najmniej siedmiu bardzo do siebie podobnych gatunków – tu w sukurs przychodzą badania genetyczne). Waga tego gatunku jako roznosiciela malarii wynika przede wszystkim z tego, że jest to gatunek antropofilny (żywi się przede wszystkim ludzką krwią, a w znacznie mniejszym stopniu krwią innych zwierząt), a samice żerują przede wszystkim w nocy i zazwyczaj we wnętrzu pomieszczeń. Dzięki połączeniu tych cech, to właśnie przede wszystkim ten gatunek jest odpowiedzialny za zarażenia malarią w krajach afrykańskich (gdzie ta choroba występuje najczęściej).

Wygląd

Komar malaryczny afrykański, to niewielki do średniej wielkości komar, o rozpiętości skrzydeł ok. 3-4 milimetrów. Podobnie jak wszystkie gatunki z rodzaju Anopheles, jego czułki są równiej długości, co aparat gębowy (kłujka), a siedząc, trzyma odwłok pod kątem ok. 45 stopni do podłoża, z ostatnią parą odnóży uniesioną w górę. Ubarwienie jest zmienne, zazwyczaj brązowawe do szarawego, jaśniejszymi plamkami na ciele oraz ciemniejszymi plamami na skrzydłach.

Występowanie

Komar malaryczny afrykański występuje w Afryce na południe od Sahary (wraz z Madagaskarem).

Pokarm

U komara malarycznego afrykańskegoi, podobnie jak u innych komarów, samiec i samica różnią się upodobaniami pokarmowymi. Zarówno samce, jak i samice żywią się nektarem kwiatów, natomiast krwi potrzebują tylko samice – jest im niezbędna do produkcji jaj. Jest to gatunek wyspecjalizowany i wykazuje silną preferencję do ludzkiej krwi, krew innych zwierząt pozyskując tylko wyjątkowo. Samice żerują przede wszystkim we wnętrzu ludzkich domostw, za dnia przebywają w ukryciu, są aktywne przede wszystkim późno w nocy. Jeden posiłek z krwi wystarcza samicy na produkcję jednej porcji jaj; kilka dni po posiłku (długość tego okresu zależy od temperatury) samica składa porcję jaj, po czym proces zaczyna się od nowa. W naturze dorosłe samice żyją około 2 tygodni, w tym czasie mogą więc pobierać krew wielokrotnie.

Rozród

Samice komara malarycznego afrykańskiego składają jaja na powierzchnię wody. W przeciwieństwie np. do komarów z rodzaju Culex, jaja są składane pojedynczo; każde z nich jest wyposażone w małe “pływaki”, umożliwiające im unoszenie się na wodzie. Samica najchętniej składa jaja do płytkich, nasłonecznionych, okresowych zbiorników wodnych. Mogą to być kałuże, obniżenia terenu czasowo wypełniające się wodą, stawy, a nawet zalane wodą odciski racic czy butów. W związku z okresową naturą takich siedlisk, larwy rozwijają się bardzo szybko (nawet tylko 6 dni od jaja do osobnika dorosłego!). Tempo rozwoju zależy od temperatury – w chłodzie rozwój może trwać nawet do trzech tygodni. W trakcie rozwoju żyjące w wodzie larwy linieją czterokrotnie, osiągając pod koniec długość do 5-6 milimetrów. Larwy żywią się rozkładającą się materią organiczną i zawieszonymi w wodzie jednokomórkowymi glonami. Larwy Anopheles gambiae nie posiadają rurki oddechowej (jak większość innych komarów), w związku z czym nie mogą zanurzać się głębiej w wodzie i większość czasu spędzają leżąc poziomo tuż pod jej powierzchnią.