Paź żeglarz (Iphiclides podalirius)

Wstęp

Paź żeglarz to jeden z największych motyli w Europie. Gatunek w naszym kraju pod ochroną. Pomylić go można z paziem królowej (Papilio machaon), cechą odróżniającą jest m.in. krótszy ogonek u pazia królowej.

Wygląd

Paź żeglarz jest motylem charakterystycznym. Skrzydła białe lub żółte, w czarne paski. Na końca tylnych skrzydeł występują „ogonki”. Dodatkowo na zewnętrznych brzegach tylnych skrzydeł znajdują się półksiężycowate niebieskie plamki. Po wewnętrznej stronie tylnych skrzydeł pomarańczowa plama, poniżej niej znajduje się niebieska plama, z czarnym konturem. Dymorfizm sezonowy nieznaczny. Pierwsze pokolenie z bladożółtym wierzchem skrzydeł, odwłok czarny. Drugie pokolenie motyli z nieco jaśniejszymi skrzydłami, czarny rysunek jest zredukowany. Występuje zmienność w ubarwieniu: podgatunek I. p. feisthamelii (przez niektórych badaczy uważany jest za odrębny gatunek) z szarobiałą (u samców) lub słabo żółtą (u samic) barwą wierzchu skrzydeł w pierwszym pokoleniu. Spód skrzydeł z podobnym wzorem jak na wierzchniej stronie. Dymorfizm płciowy jest słabo zaznaczony. Samice są nieco większe, odwłok u nich jest szarobiały z ciemnoszarą linią grzbietową. Gąsienice początkowo są ciemne, w późniejszym okresie stają się zielone. Poczwarki są barwy zielonej bądź żółtobeżowej.

Występowanie

Zasięg występowania pazia żeglarza rozciąga się od południowo-zachodniej i zachodniej Europy, przez Europę Centralną, Bliski Wschód, zachodnią i centralną Azję po zachodnie Chiny. Spotykany jest także w północnej Afryce. Rzadziej obserwuje się tego motyla na północy – pojedyncze stwierdzenia w Skandynawii. Zwykle obserwowany nielicznie i na oddalonych od siebie stanowiskach. Zasiedla siedliska ciepłolubne i suche: skaliste zbocza, łąki, sady, murawy, niewielkie zakrzaczenia i skraje lasów.

Pokarm

Gąsienice pazia żeglarza żerują na krzewach oraz drzewach owocowych (na tarninie, gruszy, mirabelce oraz na jabłoni). Dorosłe spijają nektar z kwiatów lilaka, budlei oraz żmijowca.

Rozród

Paź żeglarz występuje od jednego do trzech pokoleń w roku (w zależności od warunków). Pierwsze pokolenie motyli lata od marca do czerwca, a drugie od lipca do końca września. Jaja są składane pojedynczo na wierzchniej (rzadziej na spodniej) stronie liści roślin żywicielskich. Zimuje w stadium poczwarki. Przepoczwarzenie odbywa się na gałązkach lub trawach, nisko nad ziemią.