Zabójczy azbest

Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski,  przyjęty przez Radę Ministrów w 2002 roku zakłada, że ze względu na duże zagrożenie, jakie stwarzają, powinny zostać usunięte z wszystkich obiektów w kraju do 31.12.2032 roku. Obecnie szacuje się, że na terenie Polski znajduje się około  15  mln ton wyrobów zawierających azbest.

Azbest znalazł szerokie zastosowanie w budownictwie i przemyśle  ze względu na swoje zalety, m.in. odporność na wysokie temperatury, działanie mrozu, kwasów, substancji żrących, a także elastyczność. Stosowany był od ponad 100 lat  do około 3 000 wyrobów przemysłowych.

Dziś  produkcja, stosowanie oraz obrót azbestem i wyrobami zawierającymi azbest zostały zakazane. W Polsce czyny te zagrożone są karą grzywny, ograniczenia lub pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat (ustawa z dnia 19.06.1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, Dz. U. z 2004 roku, nr 3, z późn. zm.).

W Polsce azbest najczęściej wykorzystywano do produkcji:

– pokryć dachów: eternit i papa dachowa – płyt elewacyjnych i balkonowych;

– rur do wykonywania instalacji wodociągowych, kanalizacyjnych i C.O;

– przewodów kominowych;

– sprzęgieł i hamulców do wind;

– zsypów w blokach;

– różnych typów izolacji cieplnej, bojlerów, kotłów, wymienników ciepła;

– ognioodpornych kocy azbestowych.

– okładzin szczęk hamulcowych w autach;

– lepy i zapraw  gruntujących;

– tektury uszczelkowej w sprzęcie AGD.

Azbest nie ma zapachu i trudno go samemu zidentyfikować. Jednakże każdy właściciel posiada dokumentację techniczną nieruchomości i tam można znaleźć informacje na temat użytych podczas budowy materiałów. W innych przypadkach obecność azbestu może określić jedynie specjalistyczne akredytowane laboratorium.

Jeżeli tylko istnieje podejrzenie, że mamy do czynienia z azbestem należy  jak najszybciej skontaktować się z właścicielem nieruchomości lub z urzędem gminy bądź powiatu w celu uzyskania informacji o dalszym postępowaniu oraz spowodowania, aby właściciel nieruchomości podjął działania zabezpieczające zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Co nam grozi?

Nie wiadomo, jaka minimalna ilość pyłu azbestowego wywołuje choroby. Wiemy jednak, że im więcej włókien azbestu wdychanych jest do układu oddechowego, tym większe ryzyko choroby. A ta może pojawić się nawet po ponad 30 latach od momentu kontaktu z włóknami azbestu.

Azbest to grupa wielu różnych minerałów występujących w formie włóknistej. Azbestowy pył może wnikać do organizmu przez układ oddechowy i pokarmowy.

Szkodliwość azbestu zależy przede wszystkim od średnicy i długości wdychanych włókien. Najbardziej niebezpieczne są włókna długie (>5 µm) i cienkie (<3 µm), które łatwo przedostają się głębiej i zalegają w pęcherzykach płucnych, drażniąc je. W ten sposób inicjują chroniczne stany zapalne, których konsekwencją jest wzmożona produkcja wolnych rodników tlenowych. W tej sytuacji łatwo może dojść do niebezpiecznych zmian w organizmie, a w szczególności do szeregu chorób układu oddechowego:

– pylicy azbestowej (azbestozy);

– łagodnych zmian opłucnych;

– raka płuc (najpowszechniejszy nowotwór złośliwy powodowany przez azbest);

– raka oskrzeli;

– międzybłoniaka opłucnej i otrzewnej (nowotwory o wysokiej złośliwości).

W Polsce i w innych krajach europejskich 400-600 osób rocznie zapada na jedną z tych chorób. Wdychający włókna częściej chorują też na inne nowotwory – raka żołądka, krtani, nerek, jelit, trzustki, jajnika oraz chłoniaki.

Rak płuc jest uznawany za chorobę zawodową u wszystkich osób stykających się z azbestem w pracy. Może się ujawnić dopiero po 30 latach. Najbardziej zagrożeni są ci, którzy po raz pierwszy zetknęli się z dużym stężeniem pyłu azbestowego w wieku kiedy najczęściej zapada się na nowotwory, tj. po 45 roku życia. Stwierdzono, że aż o 50 proc. częściej chorują palacze tytoniu.

Międzybłoniak opłucnej charakteryzuje się wysoką śmiertelnością. Zapadają na niego głównie ludzie starsi, powyżej 65. roku życia. Objawy – trudności oddechowe, ból w klatce piersiowej, kaszel, wysięk w jamie opłucnej – występują zwykle po 30-40 latach od pierwszego kontaktu z azbestem. Od 1980 roku liczba zgonów wzrasta.

Azbestoza (pylica azbestowa) – to typowa choroba zawodowa ludzi, którzy pracują przy wydobyciu azbestu. Nie dotyczy osób mających kontakt z azbestem np. leżącym na dachu. Rozwija się wolno, w ciągu co najmniej 10 lat od momentu pierwszego narażenia. Polega na zwłóknieniu tkanki płuc. Objawia się zmniejszeniem ich pojemności, a w efekcie niewydolnością oddechową.

Kto jest zagrożony?

Zachorować mogą osoby, które:

– miały kontakt z azbestem ze względu na charakter wykonywanej pracy;

– osoby, które narażone były na długotrwałe wdychanie włókien azbestowych o małym stężeniu;

– osoby, które narażone były na krótkotrwałe przebywanie w miejscu o ich bardzo wysokim stężeniu.

Dla przykładu:  wykonując wielokrotnie drobne naprawy lub przebudowy w materiale zawierającym azbest, czy też mieszkając lub spędzając wakacje w okolicy, gdzie w pobliżu znajduje się nielegalne wysypisko wyrobów zawierających azbest, nasze zdrowie może być poważnie zagrożone.

Symptomy chorób układu oddechowego, które mogą, (ale nie muszą) być wywołane azbestem:

– ból w klatce piersiowej;

– silny kaszel;

– duszności.

Kto odpowiada za usuniecie azbestu?

Koszty zabezpieczenia i w dalszej kolejności usuwania wyrobów zawierających azbest ciążą na właścicielu nieruchomości (domów, sklepów, hurtowni, itp.), wspólnotach i spółdzielniach mieszkaniowych, a w przypadku budynków komunalnych na gminach z tytułu własności oraz odpowiedzialności prawnej dotyczącej ochrony osób trzecich od szkód mogących wynikać z nieodpowiedniej eksploatacji przedmiotu stanowiącego własność na terenie którego się znajdują.

Istnieje możliwość uzyskania dofinansowania  zarówno ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, jak i Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Ponadto Bank Ochrony Środowiska S.A. oferuje kredyty ekologiczne na usuwanie wyrobów azbestowych (www.bosbank.pl, bos@bosbank.pl, infolinia: 0 800 120 242).

Ze względu na wysoką minimalną kwotę dofinansowania lub kredytu, o które można się starać, wnioski powinny być składane wspólnie przez większe grupy właścicieli lub całą gminę.