materiały niebezpieczne, MN

Materiały niebezpieczne, MN — do materiałów niebezpiecznych zalicza się te artykuły i substancje, które w wyniku niewłaściwego sposobu postępowania z nimi, mogą zagrażać zdrowiu i życiu ludzi oraz zwierząt, a także poważnie zachwiać równowagę w środowisku naturalnym. Ryzyko nastąpienia takich skutków jest największe podczas transportu materiałów niebezpiecznych.

Regulacje prawne dotyczące transportu materiałów niebezpiecznych

Transportowanie materiałów niebezpiecznych podlega rygorom prawnym. Podstawowym dokumentem regulującym tę kwestię w skali międzynarodowej jest, sporządzona 30 września 1957 roku w Genewie, Umowa Europejska dotycząca transportu drogowego materiałów niebezpiecznych (umowa ta zwana jest konwencją ADR – Z fr. L’ Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route). Polska ratyfikowała ją w 1975 roku. Obecnie obowiązuje w 48 państwach. Jej przepisy są nowelizowane co dwa lata. Zgodnie z treścią konwencji, materiały niebezpieczne dzielimy na 13 klas, w zależności od typu zagrożenia, jaki niesie ze sobą ich przewóz. Dokument określa też, jak należy pakować i transportować poszczególne materiały oraz jakie oznaczenia powinny widnieć na towarach, ich opakowaniach i przewożących je pojazdach. Każdy rodzaj materiału niebezpiecznego posiada odpowiednie oznaczenie i jest przydzielony do właściwej sobie grupy pakowania (jednej z trzech).

Przykładowa tablica ADR do oznaczenia transportu benzyny, Autorstwa Masur – Praca własna based on European Agreement concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Road; Part 5, Domena publiczna, Link

Wymogi dotyczące pojazdów przewożących materiały niebezpieczne

Konwencja ADR zawiera także wytyczne, co do stanu, konstrukcji i dopuszczania pojazdów przewożących MN, takich jak cysterny, kontenery i przyczepy, ich wyposażenia, dokumentów niezbędnych podczas przewozu oraz uprawnień i obowiązków załogi. Od 2003 roku każda firma, której zakres działalności obejmuje transport materiałów niebezpiecznych, zobowiązana jest do współpracy z tzw., doradcą ADR, który specjalizuje się w zagadnieniach bezpieczeństwa i będzie kontrolował realizację wszystkich wymogów zawartych w konwencji.

Podział materiałów niebezpiecznych według klasyfikacji ADR

Zgodnie z powyższym, materiały niebezpieczne dzielą się na:

Klasa 1 – Materiały i przedmioty wybuchowe
Klasa 2 – Gazy. Z podziałem na gazy palne, niepalne i trujące.
Klasa 3 – Materiały ciekłe zapalne
Klasa 4.1 – Materiały stale zapalne, materiały samoreaktywne oraz materiały wybuchowe stale odczulone
Klasa 4.2 – Materiały samozapalne.
Klasa 4.3 – Materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy zapalne.
Klasa 5.1 – Materiały utleniające.
Klasa 5.2 – Nadtlenki organiczne.
Klasa 6.1 – Materiały trujące.
Klasa 6.2 – Materiały zakaźne.
Klasa 7 – Materiały promieniotwórcze.
Klasa 8 – Materiały żrące.
Klasa 9 – Różne materiały i przedmioty niebezpieczne.

ADR 2.1 – Gazy palne/Wikipedia

Przykłady materiałów niebezpiecznych

Do materiałów niebezpiecznych zaliczamy między innymi: dostępne rodzaje amunicji (rozrywającą, trującą, dymną itd.), proch, zapalniki, bomby, naboje, ładunki burzące, lonty, flary, miny, nitroglicerynę, nitromocznik, ciasto prochowe, pociski, rakiety, silniki rakietowe, urządzenia sygnalizacyjne, urządzenia dźwiękowe, petardy kolejowe, sygnały alarmowe, głowice bojowe, oktolit, ładunki miotające, granaty, sztuczne ognie, torpedy, kwasy, sprężone powietrze, gaz węglowy, kleje zawierające materiały ciekłe zapalne, ekstrakty aromatyczne ciekłe, olej fuzlowy, paliwo do silników, olej gazowy, olej opałowy, farby drukarskie palne, farby (a także lakiery, bejce, pokosty, emalie itd.), wyroby perfumeryjne, ropę naftową, olej żywiczny, olej łupkowy, etanol, tynktury medyczne, terpentynę, eter, impregnaty do drewna, ksyleny, glin sproszkowany, zaolejone włókna lub tkaniny, mączkę rybną niestabilizowaną, papier zawierający olej nienasycony, magnez w proszku, lit, cynk, azotany, nadsiarczany, stałe i ciekłe związki arsenu, kwas kakodylowy, cyjanki, środki dezynfekujące, barwniki, kwas cyjanowodorowy, świece wydzielające gaz łzawiący, paliwo lotnicze, żywicę w roztworze, zapałki, zapalarki, alkohole zapalne, aldehydy zapalne, smoły ciekłe, pestycydy, materiały promieniotwórcze, materiały żrące i zapalne, napoje alkoholowe, niektóre przedmioty ratownicze, środki dezynfekujące, ciekłe związki nikotyny, przedmioty ciśnieniowe pneumatyczne lub hydrauliczne, materiały samorozgrzewające się, odpady kliniczne, zestawy pierwszej pomocy, cyjanki, związki metaloorganiczne, wkłady do ogniw, jod, rtęć, chemikalia pod ciśnieniem itd.

Dodatkowe regulacje dotyczące transportu materiałów niebezpiecznych

Kwestia transportu materiałów, o których mowa, regulowana jest również przez inne dokumenty o zasięgu międzynarodowym. Określają one szczegóły przewozu MN drogą morską (Międzynarodowy kodeks ładunków niebezpiecznych – IMDG), lotniczą (Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego – ICAO) oraz kolejową (Regulamin dla międzynarodowego przewozu kolejami materiałów niebezpiecznych – RID).

Polskie przepisy dotyczące materiałów niebezpiecznych

Wśród przepisów krajowych, do materiałów niebezpiecznych odnoszą się:

• Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych.
• Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 14 sierpnia 2012 r. w sprawie formularza rocznego sprawozdania z działalności w zakresie przewozu towarów niebezpiecznych oraz sposobu jego wypełniania.
• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 7 maja 2015 r. w sprawie uzyskiwania świadectwa doradcy do spraw bezpieczeństwa przewozu towarów niebezpiecznych.
• Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 15 lutego 2012 r. w sprawie egzaminów dla kierowców przewożących towary niebezpieczne.
• Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 29 maja 2012 r. w sprawie prowadzenia kursów z zakresu przewozu towarów niebezpiecznych.
• Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 15 lutego 2012 r. w sprawie świadectwa dopuszczenia pojazdu ADR.
  Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 4 czerwca 2012 r. w sprawie formularza listy kontrolnej i formularza protokołu kontroli.
• Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie sprawozdania dotyczącego kontroli drogowego przewozu towarów niebezpiecznych.
• Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 13 kwietnia 2012 r. w sprawie ciśnieniowych urządzeń transportowych.

Pojazd asenizacyjny – pojazd ciężarowy służący do wywozu nieczystości ciekłych, źródło: Iwona Erskine-Kellie, CC BY 2.0, via Wikimedia Commons

Bibliografia:

1. 1000 słów o materiałach wybuchowych i wybuchu, Mikołaj Korzun, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1986.
2. Chemia stosowana, materiały wybuchowe – teoria, technologia, zastosowanie, A. Maranda, J. Nowaczewski, J. Statuch, M. Syczewski, B. Zygmunt, Wojskowa Akademia Techniczna, Warszawa 1985.
3. Wojsko, wojna, broń. Leksykon PWN, Marcin Kamler (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.
4. Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych (U. z 2019 r. poz. 382). http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190000382